Wybrane aspekty gospodarki finansowej Narodowego Banku Polskiego Departament Operacyjno-Rachunkowy

Ramy prawne rachunkowości Narodowego Banku Polskiego USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim Art. 67 Zasady rachunkowości NBP powinny odpowiadać standardom stosowanym w Europejskim Systemie Banków Centralnych. Art. 68 ust. 3 Zasady rachunkowości NBP, wzór bilansu, rachunku zysków i strat oraz zawartość informacji dodatkowej określa Rada [Polityki Pieniężnej].

Ramy prawne rachunkowości Narodowego Banku Polskiego Art. 67 Zasady rachunkowości NBP powinny odpowiadać standardom stosowanym w Europejskim Systemie Banków Centralnych. WYTYCZNE EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO z dnia 5 grudnia 2002 r. (10 listopada 2006 r.) w sprawie ram prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w Europejskim Systemie Banków Centralnych Art. 68 ust. 3 Zasady rachunkowości NBP, wzór bilansu, rachunku zysków i strat oraz zawartość informacji dodatkowej określa Rada. UCHWAŁA NR 16/2003 RADY POLITYKI PIENIĘŻNEJ z dnia 16 grudnia 2003 roku w sprawie zasad rachunkowości, układu aktywów i pasywów bilansu oraz rachunku zysków i strat Narodowego Banku Polskiego

Podstawowe założenia rachunkowości NBP Rzeczywistość gospodarcza i przejrzystość Zasada ostrożności: Asymetryczne ujmowanie efektów wyceny kursowej / cenowej Zakaz nettowania efektów wyceny kursowej / cenowej między zasobami papierów wartościowych / walut obcych

Wynik finansowy NBP ustalany jest na dzień bilansowy. Zgodnie z § 8 ust. 2 Uchwały Nr 16/2003 RPP, dniem bilansowym jest 31 grudnia.

w tym w dniu bilansowym: Zasady ustalania wyniku finansowego NBP na koniec roku obrotowego (31 grudnia) Wynik finansowy NBP Koszty odsetek dyskonta i premii Koszty operacji finansowych Koszty opłat i prowizji Koszty działania NBP Koszty amortyzacji Przychody z/t odsetek dyskonta i premii Przychody z operacji finansowych Przychody z/t opłat i prowizji Przychody z/t akcji i udziałów Pozostałe przychody w tym w dniu bilansowym: KOSZTY - ujemne niezr. różnice kursowe - ujemne niezr. różnice cenowe PRZYCHODY - koszty utw. rezerwy na r. kursowe Ze względu na wysoką zmienność kursów złotego do walut obcych oraz zagranicznych stóp procentowych przewidywania wielkości wyniku finansowego na koniec roku obrotowego obarczone są wysokim ryzykiem niepewności

Planowanie wyniku finansowego NBP Zgodnie z art. 64 Ustawy o NBP, Narodowy Bank Polski prowadzi gospodarkę finansową na podstawie rocznego planu finansowego. Plan ten (w tym planowany poziom wyniku finansowego NBP) jest uchwalany przez Zarząd NBP (art. 17 ust. 4 pkt 6 ustawy) i zatwierdzany przez Radę Polityki Pieniężnej (art. 12 ust. 2 pkt 4 ustawy).

kursu złotego do walut obcych zagranicznych stóp procentowych Wynik finansowy NBP Zmienność wyniku finansowego w znaczącej mierze zależy od czynników zewnętrznych: kursu złotego do walut obcych zagranicznych stóp procentowych Wysoka zmienność wymienionych czynników (szczególnie kursu złotego do walut obcych) powoduje, że przewidywanie w trakcie trwania roku obrotowego wyniku finansowego jest obarczone dużą niepewnością.

Wielkość wyniku finansowego NBP determinują: Wynik finansowy NBP Wielkość wyniku finansowego NBP determinują: wynik z tytułu odsetek, dyskonta i premii (wynika z zarządzania rezerwami walutowymi, prowadzonej przez bank centralny polityki pieniężnej oraz z pełnionej przez NBP funkcji banku budżetu państwa oraz banku banków) wynik z operacji finansowych

Wynik z operacji finansowych obejmuje głównie : Wynik na zrealizowanych dodatnich lub ujemnych różnicach kursowych, stanowiących rezultat transakcji sprzedaży walut obcych Wynik na zrealizowanych różnicach cenowych, obejmujący przychody i koszty z obrotu zagranicznymi papierami wartościowymi (różnice pomiędzy ceną kupna i ceną sprzedaży) Koszty niezrealizowane z wyceny kursowej aktywów i zobowiązań w walutach obcych Koszty utworzenia rezerwy na ryzyko zmian kursu złotego do walut obcych w NBP

Niezrealizowane przychody/koszty (z wyceny kursowej) Niezrealizowane przychody/koszty (z wyceny kursowej) = przychody lub koszty powstałe z wyceny posiadanych przez NBP zasobów walut obcych. Wynikają one z różnicy między wartością zasobów walut obcych obliczoną według kursu średniego NBP a ich wartością obliczoną według średniego kosztu zasobu (uśrednionego kosztu pozyskania zasobów walutowych) W ciągu roku obrotowego niezrealizowane przychody/koszty (z wyceny kursowej) są ujmowane w bilansie Na koniec roku obrotowego asymetryczne ujęcie niezrealizowanych przychodów/kosztów (z wyceny kursowej): koszty niezrealizowane zalicza się w dniu bilansowym do wyniku finansowego (zasada ostrożności) przychody niezrealizowane wykazuje się w dniu bilansowym w pasywach bilansu jako różnice z wyceny

Wycena kursowa na dzień bilansowy - przykład liczbowy Stan wyjściowy – przed dokonaniem wyceny kursowej BILANS NBP (w PLN) Aktywa Pasywa Waluta obca (100USD) 310 Inne aktywa 40 Pieniądz w obiegu 300 Różnice z wyceny (przychody niezrealizowane) 0 Fundusze własne 50 Wynik finansowy 0 Aktywa ogółem 350 Pasywa ogółem 350 Dla uproszczenia przyjęto, że NBP posiada 100 USD zakupione za 310 PLN (średni koszt zasobu USD = 3,1)

Wycena kursowa - Deprecjacja PLN względem USD Kurs średni NBP USD: 3,15; przy średnim koszcie zasobu USD: 3,1 BILANS NBP (w PLN) Aktywa Pasywa Przed wyceną Po wycenie Waluta obca (100USD) 310 Inne aktywa 40 315 40 Pieniądz w obiegu 300 Różnice z wyceny (przychody niezrealizowane) 0 Fundusze własne 50 300 5 50 Wynik finansowy 0 Aktywa ogółem 350 355 Pasywa ogółem 350

Wycena kursowa - Aprecjacja PLN względem USD Kurs średni NBP USD: 3,05; przy średnim koszcie zasobu USD: 3,1 BILANS NBP (w PLN) Aktywa Pasywa Przed wyceną Po wycenie Waluta obca (100USD) 310 Inne aktywa 40 305 40 Pieniądz w obiegu 300 Różnice z wyceny (przychody niezrealizowane) 0 Fundusze własne 50 300 50 Wynik finansowy 0 -5 Aktywa ogółem 350 345 Pasywa ogółem 350

Rachunek rewaluacyjny jako zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym Rezerwa rewaluacyjna została utworzona w 1991 r. zgodnie z zaleceniami ekspertów Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Misja MFW rekomendowała, aby NBP nie ujmował w wyniku finansowym przychodów z przeliczenia waluty obcej na złote. W wyniku przyjętych rozwiązań utrzymująca się przez wiele lat deprecjacja złotego sprawiała, że wzrost równowartości złotowej aktywów walutowych banku (przychody niezrealizowane) był zapisywany po stronie pasywów bilansu, jako wzrost rezerwy rewaluacyjnej. Z kolei wzmocnienie złotego, i spadek równowartości złotowej aktywów walutowych (koszty niezrealizowane), zmniejszały poziom tej rezerwy. Na skutek harmonizacji zasad rachunkowości NBP ze standardami stosowanymi w ESBC, kwota rezerwy rewaluacyjnej została przeksięgowana na rachunek rewaluacyjny. Rachunek rewaluacyjny był rozwiązywany z tytułu sprzedaży walut obcych za złote oraz zmniejszany kosztami niezrealizowanymi. W 2007 r. rachunek rewaluacyjny walut obcych uległ całkowitemu rozwiązaniu. Wyczerpanie rachunku rewaluacyjnego spowodowało, iż NBP pozostał bez podstawowego zabezpieczenia przed skutkami ryzyka kursowego.

Rachunek rewaluacyjny jako zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym

Rachunek rewaluacyjny jako zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym

Ramy prawne Rezerwa na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim Art. 65 ust. 3 NBP tworzy rezerwę na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych. Zasady tworzenia i rozwiązywania tej rezerwy określa Rada [Polityki Pieniężnej]. UCHWAŁA NR 9/2006 RADY POLITYKI PIENIĘŻNEJ z dnia 19 grudnia 2006 roku w sprawie zasad tworzenia i rozwiązywania rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych w Narodowym Banku Polskim WYTYCZNE EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO nie regulują zasad tworzenia i rozwiązywania rezerwy na ryzyko kursowe  pozostaje to w zakresie decyzji poszczególnych banków centralnych ESBC

Ramy prawne Rezerwa na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych UCHWAŁA NR 9/2006 RPP Odwołuje się do rozwiązań stosowanych przez EBC w zakresie tworzenia rezerwy na ryzyko kursowe, stopy procentowej i cen złota w bilansie EBC ale: Nie uzależnia wysokości rezerwy od wysokości kapitału NBP (rozwiązanie przyjęte przez EBC), ze względu na: - niższy poziom kapitału NBP w stosunku do kapitału EBC - brak możliwości pokrywania straty NBP zyskami z lat kolejnych (zgodnie z Art. 33.2 Statutu ESBC „w przypadku strat poniesionych przez EBC deficyt może być potrącony z ogólnego funduszu rezerwowego EBC i, jeżeli będzie to konieczne (…) z dochodów pieniężnych odpowiedniego finansowego roku obrachunkowego…”)

Fundusze własne NBP Zasady dotyczące funduszy własnych NBP reguluje Ustawa o NBP Funduszami własnymi NBP są (31.12.2008): fundusz statutowy: 1.500.000.000 zł fundusz rezerwowy: 0 złotych (w 2008 r. kwota 969.350 tys. złotych z funduszu rezerwowego została przeznaczona na pokrycie straty NBP za 2007 r.) 95% zysku NBP jest odprowadzane do budżetu państwa Na fundusz rezerwowy przeznaczane jest rocznie 5% zysku NBP Fundusz rezerwowy może być przeznaczony wyłącznie na pokrycie strat bilansowych NBP Ustawa o NBP nie przewiduje innego sposobu pokrycia straty NBP, na przykład zyskami z lat kolejnych  na 31 grudnia 2008 r. NBP wykazuje stratę z lat ubiegłych (2007 r.) w wysokości 11,5 mld złotych

Rezerwa na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych. Rezerwa jest tworzona, aktualizowana co do wysokości na dzień bilansowy Rezerwę tworzy się w ciężar kosztów, natomiast rozwiązuje na dobro przychodów Tworzenie rezerwy nie może powodować dla NBP ujemnego wyniku finansowego roku bieżącego Przy oszacowaniu kwoty rezerwy uwzględnia się w szczególności: a) wielkość zasobów walut obcych obarczonych ryzykiem zmian kursu złotego do walut obcych b) ocenę ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych, opartą na ogólnie akceptowanych i stosowanych konsekwentnie metodach szacowania ryzyka finansowego c) dotychczasowy i przewidywany stan rachunku rewaluacyjnego oraz przychody i koszty niezrealizowane, powstałe w wyniku zmian kursu złotego do walut obcych

Rezerwa na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych a przychody niezrealizowane Przy zestawianiu przychodów niezrealizowanych z wielkością oszacowanego ryzyka kursowego należy mieć na uwadze, że: oszacowane ryzyko kursowe określa maksymalną wielkość straty na całej pozycji walutowej przychody niezrealizowane są wyliczane odrębnie dla każdego zasobu waluty obcej przychody niezrealizowane z wyceny kursowej jednej waluty obcej nie mogą kompensować kosztów niezrealizowanych z wyceny kursowej na innej walucie obcej przychody niezrealizowane z wyceny kursowej odzwierciedlają jedynie wzrost równowartości w złotych poszczególnych walut obcych na dzień bilansowy i są zmienną pozycją pasywów NBP, aktualizowaną przy każdej kolejnej wycenie kursowej przychody niezrealizowane z wyceny kursowej nie mogą być z racji wysokiej zmienności traktowane jako długookresowy bufor zabezpieczający

Dziękuję bardzo za uwagę