Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa Zjawiska ekonomiczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych na cele działalności gospodarczej firmy określa się mianem finansów przedsiębiorstwa Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa polega na pozyskiwaniu takich źródeł finansowania działalności firmy, które pozwolą na maksymalizowanie korzyści przypadających jej udziałowcom Zarządzający finansami podejmują decyzje na podstawie: wiedzy z zakresu systemu i mechanizmu finansów analizy sytuacji finansowej planowania finansowego Zewnętrznymi uwarunkowaniami decyzji finansowych są: polityka fiskalna i budżetowa koniunktura gospodarcza kurs walutowy polityka monetarna inflacja Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Kapitał firmy AKTYWA PASYWA Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa = KAPITAŁY Majątek przedsiębiorstwa ŹRÓDŁA KAPITAŁÓW FIRMY Kapitały własne Kapitały obce Długoterminowe zobowiązania Krótkoterminowe zobowiązania statutowy (akcyjny, założycielski) rezerwowy Wpłaty udziałowców Zysk netto niepodzielony Emisja obligacji Bankowe kredyty inwestycyjne Pożyczki właścicieli Bankowe kredyty krótkoterminowe Emisja krótkoterminowych pap.wart. Kredyty handlowe i inne zobow. Źródło: W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2005 Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Zyski Celem działalności przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku dla jego właścicieli (udziałowców) Próg zysku to minimalna suma przychodów oraz wielkości produkcji, przy której następuje ich zrównanie z kosztami całkowitymi, a zatem po przekroczeniu której zysk powstaje próg zysku obszar zysków górny próg zysku obszar strat koszty całkowite koszty stałe sprzedaż Źródło: W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2005 Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Zysk zatrzymany (niepodzielony) Zyski cd. Zysk finansowy (księgowy) = przychody – koszty Zysk ekonomiczny (nadzwyczajny) uwzględnia koszt alternatywny zaangażowanego kapitału i czasu Rachunek wyników w ujęciu księgowym Wielkość zysku ekonomicznego decyduje, czy warto angażować kapitał w dane przedsięwzięcie wpływy 80 000 zł koszty 50 000 zł zysk księgowy 30 000 zł Rachunek wyników w ujęciu ekonomicznym Zysk netto = zysk brutto – podatek wpływy 80 000 zł koszty: koszty księgowe 50 000 zł koszty czasu pracy właściciela 25 000 zł Zysk zatrzymany (niepodzielony) na rozwój firmy Zysk do podziału koszt alternatywny kapitału firmy (40 tys.) wg stopy procentowej = 10% dywidenda 4 000 zł 79 000 zł zysk ekonomiczny 1 000 zł Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Analiza finansowa przedsiębiorstwa Podstawą analizy finansowej są sprawozdania finansowe : 1. Bilans - pokazuje stan majątku i źródła jego finansowania Aktywa (majątek posiadany) Pasywa (kapitały własne i zobowiązania) wg rosnącej płynności wg wzrastającego stopnia pilności ich zwrotu 2. Rachunek zysków i strat (P&L) - pokazuje, w ujęciu księgowym, zmiany poszczególnych elementów, tzn. przychodów i kosztów, składających się na łączny zysk lub stratę 3. Rachunek przepływów pieniężnych (Cash Flow) – pokazuje faktyczne przepływy gotówki w przedsiębiorstwie. Przepływ gotówki to ilość pieniędzy netto faktycznie uzyskana w danym okresie Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Sposób zaangażowania kapitałów Schemat bilansu A. Aktywa (majątek) trwałe wartości niematerialne i prawne środki trwałe należności długoterminowe inwestycje długoterminowe długoterminowe rozliczenia międzyokresowe A. Kapitał własny podstawowy zapasowy rezerwowy z aktualizacji wyceny majątku zysk (+), strata (-) B. Zobowiązania i rezerwy rezerwy zob. długoterminowe zob. krótkoterminowe: wobec dostawców z tytułu podatków kredyty bankowe emisja krótkoterm. walorów inne fundusze specjalne rozliczenia międzyokresowe B. Aktywa (majątek) obrotowe zapasy należności krótkoterminowe krótkoterminowe inwestycje finansowe krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe AKTYWA = PASYWA Sposób zaangażowania kapitałów Źródła pokrycia majątku Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Schemat rachunku zysków i strat Koszty operacyjne 700 - + jj 900 Przychody operacyjne (ze sprzedaży) Zysk (strata) z działalności operacyjnej +200 Koszty finansowe 90 - + jj 20 Przychody finansowe Zysk (strata) z działalności gospodarczej +130 Straty nadzwyczajne 24 j - + jj 19 Zyski nadzwyczajne Zysk brutto +125 - jj Podatek 30 Zysk netto +90 Źródło: W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin Warszawa 2005 Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Zysk netto Wynik finansowy netto pozostaje w dyspozycji jednostki. O jego przeznaczeniu decydują właściciele. Wynik finansowy netto (zysk) może być przeznaczony na: wypłatę dywidendy, wypłatę nagród i premii, zwiększenie kapitału własnego zwiększenie funduszy specjalnych itp. Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Analiza wskaźnikowa Do oceny efektywności finansowej firmy najczęściej jest wykorzystywana metoda wskaźnikowa Konieczny jest dobór ograniczonej ale trafnej liczby wskaźników Wskaźniki zyskowności służą ocenie zyskowności: sprzedaży, majątku i wykorzystania obcych kapitałów Zyskowność sprzedaży = zysk netto / sprzedaż netto Zyskowność majątku = zysk netto / ogółem majątek (aktywa) Zyskowność kapitałów własnych = zysk netto / kapitały własne Dźwignia finansowa Konieczne jest kształtowanie takiej optymalnej struktury kapitałów firmy, aby zapewnić maksymalizację stopy zyskowności własnych kapitałów przy utrzymaniu granic określonego ryzyka finansowego Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Wskaźniki zyskowności NAZWA METODA KALKULACJI TREŚĆ WSKAŹNIKA ZYSKOWNOŚĆ SPRZEDAŻY ZYSK NETTO/SPRZEDAŻ NETTO MARŻA ZYSKU NA SPRZEDAŻY ZYSKOWNOŚĆ MAJĄTKU ZYSK NETTO/MAJĄTEK OGÓŁEM (MAJĄTEK) EFEKTYWNOŚĆ WYKORZYSTANIA MAJĄTKU ZYSKOWNOŚĆ KAPITAŁÓW WŁASNYCH ZYSK NETTO/KAPITAŁY WŁASNE STOPA ZYSKOWNOŚCI ZAINWESTOWANYCH W FIRMIE KAPITAŁÓW WŁASNYCH DŹWIGNIA FINANSOWA ZYSKOWNOŚĆ WŁASNYCH KAPITAŁÓW MINUS ZYSKOWNOŚĆ MAJĄTKU EFEKTYWNOŚĆ WYKORZYSTANIA OBCYCH KAPITAŁÓW Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Wskaźniki bieżącej płynności finansowej NAZWA METODA KALKULACJI TREŚĆ WSKAŹNIKA Bieżąca płynność Środki obrotowe ogółem/zobowiązania bieżące Możliwość spłacenia zobowiązań krótkoterminowych środkami obrotowymi Szybkość spłaty zobowiązań Płynne środki obrotowe/zobowiązania bieżące Zdolność do szybkiego uregulowania krótkoterminowych zobowiązań Obrót należnościami Sprzedaż netto/przeciętny stan należności Ilość cykli obrotu należnościami w ciągu okresu Obrót zapasami Sprzedaż netto/przeciętny stan zapasów Ilość cykli obrotu zapasami w ciągu okresu Stan zapasów w sniach Liczba dni w okresie/obrót zapasami Liczba dni potrzebna na jeden cykl obrotu zapasami Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Wskaźniki zdolności do obsługi zadłużenia NAZWA METODA KALKULACJI TREŚĆ WSKAŹNIKA Pokrycie odsetek zyskiem (Zysk brutto+płacone odsetki )/ odsetki płacone Zdolność do obsługi długookresowych pożyczek Obciążenie majątku zobowiązaniami Zobowiązania ogółem / majątek ogółem Stopień pokrycia majątku obcymi kapitałami Pokrycie majątku własnymi kapitałami (kapitały własne+rezerwy) / majątek ogółem Stopień pokrycia majątku własnymi kapitałami Relacja zobowiązań do kapitałów Zobowiązania / (kapitały własne+rezerwy) Stopień ryzyka finansowego kredytodawców Pokrycie zobowiązań nadwyżką finansową Nadwyżka finansowa / zobowiązania Zdolność do pełnej spłaty zobowiązań z nadwyżki finansowej Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Wskaźniki rynku kapitałowego NAZWA METODA KALKULACJI TREŚĆ WSKAŹNIKA Zysk na 1 akcję (earnings per share – EPS) Zysk netto / ogólna liczba emitowanych akcji Marża zysku na 1 akcję Relacja ceny do zysku na akcję (price-earnings ratio – P/E) Cena rynkowa 1 akcji / zysk na 1 akcję Cena, jaką trzeba zapłacić za jednostkę zysku przy kupnie akcji Relacja ceny do kapitałów własnych na 1 akcję Cena rynkowa 1 akcji / kapitał własny na 1 akcję skala zdolności kapitału własnego do kreowania zysku Stopa dywidendy Dywidenda na 1 akcję / cena rynkowa jednej akcji Skala korzyści udziałowców w stosunku do ceny rynkowej akcji Stopa wypłat dywidendy Dywidenda na 1 akcję / zysk netto na 1 akcję Skłonność spółki do przeznaczania zysku na dywidendy Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Wartość pieniądza w czasie Pieniądz jest miernikiem wartości (kapitałów, przychodów, kosztów, zysków/strat) Pieniądz jest pośrednikiem w wymianie dóbr i usług Pieniądz ma cechy dobra o określonej wartości Czynniki różnicujące wartość pieniądza w czasie: inflacja/deflacja potencjalny zysk/strata konsumpcja dziś/konsumpcja jutro Można zatem wyróżnić: przyszłą (skapitalizowaną) wartość pieniądza aktualną (zdyskontowaną) wartość pieniądza Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Wartość pieniądza w czasie Cena wykorzystania obcego pieniądza to stopa procentowa. Obejmuje ona wynagrodzenie wierzyciela za: czas oczekiwania na wzrost wartości pieniądza koszt ryzyka niewypłacalności dłużnika koszt unieruchomienia (zamrożenia) kapitału + powinna gwarantować utrzymanie realnej wartości pieniądza Istnieje zatem nominalna i realna stopa procentowa Realna stopa procentowa (d - i) x 100 Dr = d - nominalna stopa % 100 + i i - stopa inflacji Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Wartość pieniądza w czasie Przyszła wartość pieniądza: Koszt pieniądza liczymy przy zastosowaniu rachunku odsetek: prostych, tj. naliczanych od tej samej kwoty złożonych, w których odsetki ulegają kapitalizacji Przy kapitalizacji odsetek pojawiają się następujące pojęcia: kapitał pierwotny, czyli wkład początkowy (pożyczka) odsetki skapitalizowane, czyli powiększające kapitał pierwotny suma skapitalizowana Ks = kapitał pierwotny + skapitalizowane odsetki Ks = Kp x (1 + d Kp - kapitał podstawowy (pierwotny) d - stopa % dla okresu kapitalizacji n - liczba okresów kapitalizacji )n Aktualna (zdyskontowana) wartość przyszłej płatności Kd: Kd = Kp x (1 + d )-n Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Inwestycje Ogół procesów gospodarczych, związanych z całkowitą prostą i rozszerzoną reprodukcją majątku trwałego określa się jako działalność inwestycyjną Nakłady poniesione na stworzenie nowego lub powiększenie istniejącego majątku trwałego nazywamy inwestycjami Nakłady inwestycyjne nie są kosztami!!!!!!!!!!!!!! Preliminowanie inwestycji: sformułowanie długookresowego celu związanego z inwestycją kalkulacji nakładów i korzyści (nadwyżek finansowych) ustalenie wariantów możliwych rozwiązań wybór projektów spełniających wymóg opłacalności wybór ostatecznego wariantu do realizacji Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Inwestycje Schemat cyklu inwestycyjnego wydatek środków pieniężnych (I) nadwyżki finansowe (Cf) Nadwyżka finansowa (Cf) oczekiwana dzięki realizacji danej inwestycji obejmuje: nadwyżkę pomiędzy wpływami pieniężnymi przewidywanymi w okresie eksploatacji inwestycji a kosztami ich uzyskania minus obciążenia podatkowe (zysk netto) amortyzację majątku trwałego uzyskanego w wyniku realizacji inwestycji (strumień zwrotu zainwestowanego kapitału) Przewidywana nadwyżka stanowi podstawę do jej konfrontacji z kalkulowanymi nakładami inwestycyjnymi Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Zysk netto i nadwyżka finansowa Zysk netto = zysk brutto – podatek Nadwyżka finansowa = zysk netto + amortyzacja = cash flow Przychody z działalności operacyjnej 300 Koszty z działalności operacyjnej 200 w tym amortyzacja 50 Zysk operacyjny 100 Koszty z działalności finansowej (zapłacone odsetki) 20 j jj Zysk brutto 80 Podatek dochodowy 15 Zysk netto 65 Nadwyżka finansowa (cash flow) 115 dywidendy 20 wzrost kapitału 45 Źródło: W Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2005, s. 16 Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Schemat cyklu inwestycyjnego nadwyżki finansowe (Cf) wydatki środków pieniężnych (I) nadwyżki finansowe (Cf) wydatki środków pieniężnych (I) Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

W relacji z innymi wskaźnikami zawsze najważniejsza jest NPV Inwestycje Wskaźniki efektywności inwestycji (wg UNIDO i Banku Światowego): okres zwrotu nakładów inwestycyjnych aktualna wartość nadwyżek finansowych – metoda NPV wewnętrzna stopa zyskowności inwestycji – wskaźnik IRR stopa zwrotu nakładów inwestycyjnych + wskaźnik B/C Ratio W relacji z innymi wskaźnikami zawsze najważniejsza jest NPV Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Za korzystne uważa się te projekty, gdzie NPV > 0 Inwestycje Ad 2. Metoda NPV (ang. net present value; pol: zaktualizowana wartość netto) Porównanie (różnica) (NPV) sumy nakładów (I) z sumą zdyskontowanych spodziewanych nadwyżek (Cf)  NPV = Σ – I; NPV = Σ Cft x D – I Cf – kalkulowane nadwyżki finansowe (Cash flow) I – suma nakładów inwestycyjnych t – okres (np. lata) eksploatacji inwestycji d – stopa dyskonta (minimalnej stopy zyskowności kapitału) w okresie t D – wsp. dyskonta Cft n Za korzystne uważa się te projekty, gdzie NPV > 0 (1+ )t d t=1 n t=1 Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Inwestycje NPV = Σ – I = 0 r ΣCftd I Σ Btd I + Σ Ctd Cft Ad 3. Wskaźnik IRR (wewnętrzna stopa zwrotu) IRR to wielkość stopy %, dla której NPV = 0, czyli przy której zdyskontowana wartość nadwyżek Cf jest równa wartości inwestycji I.   Σ = I; NPV = Σ – I = 0 Ad 4. Stopa zyskowności inwestycji Z = n Cft t=1 (1+ )t r IRR = r, kiedy NPV = 0 n Cft Projekt inwestycji jest opłacalny, jeżeli r > d t=1 (1+ )t r ΣCftd Dla Z > 1, nadwyżki finansowe netto umożliwią zwrot zaangażowanych kapitałów I Ad 4a. Wskaźnik B/C Ratio n Σ Btd B – przychody z tytułu inwestycji C – koszty eksploatacji inwestycji Projekt inwestycji jest opłacalny, jeżeli B/C > 1 t=1 B/C = n I + Σ Ctd t=1 Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Inwestycje Ocena finansowa – bierze pod uwagę efektywność inwestycji z punktu widzenia jej inwestora Ocena ekonomiczna – bierze pod uwagę efektywność inwestycji z punktu widzenia wszystkich podmiotów zaangażowanych w jej realizację - producenci, dostawcy, wykonawcy, instytucje finansowe Ocena społeczna – bierze pod uwagę efektywność inwestycji z punktu widzenia wszystkich związanych z inwestycją uczestników rynku - użytkownicy, mikro- i makroregion, środowisko naturalne Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Leasing Leasing (ang. lease - najem, dzierżawa) jest umową posiadającą zarówno cechy umowy najmu (dzierżawy) jak i kredytu Leasing pozwala na użytkowanie składników majątku bez zaciągania kredytu lub angażowania kapitałów własnych Leasing oznacza upoważnienie przez właściciela obiektów majątku trwałego do ich użytkowania w ustalonym okresie w zamian za uzgodnione ratalne opłaty Leasingobiorca (korzystający) to wynajmujący składniki majątkowe w zamian za opłaty. Jest ich użytkownikiem bez praw własności Leasingodawca (finansujący) to właściciel majątku przekazanego do użytkowania Leasing bezpośredni – producent lub sprzedawca zajmuje się dodatkowo najmem sprzętu Leasing pośredni – występuje instytucja finansowa, która pozyskuje środki pieniężne poprzez kredyt i nabywa obiekty celem ich wynajmu Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Rodzaje umów leasingu Leasing operacyjny: przedmiot leasingu zaliczany jest do składników majątkowych leasingodawcy leasingodawca dokonuje odpisów amortyzacyjnych raty leasingowe wraz z opłatą wstępną stanowią koszt uzyskania przychodu dla leasingobiorcy podatek VAT doliczany jest do każdej raty leasingowej leasingobiorca ma prawo wykupić przedmiot leasingu po upłynięciu okresu umowy leasingu Leasing finansowy (kapitałowy, inwestycyjny): koszt uzyskania przychodu leasingobiorcy stanowi tylko część odsetkowa raty leasingowej leasingobiorca dokonuje odpisów amortyzacyjnych VAT płatny jest w całości z góry przy pierwszej racie leasingowej po dokonaniu odbioru przedmiotu Klient staje się właścicielem przedmiotu wraz z zapłaceniem ostatniej raty leasingowej Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

Rodzaje umów leasingu Podstawową różnicą między leasingiem finansowym a leasingiem operacyjnym jest uprawnienie do dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Ma to zasadniczy wpływ na wysokość kosztów podatkowych stron umowy leasingu. Z uwagi na niższe koszty początkowe (czyli mniejsze zaangażowanie wkładu własnego) przedsiębiorcy zdecydowanie chętniej wybierają leasing operacyjny - średnio zawieranych jest tak ok. 85% wszystkich umów leasingowych. Pozostałe 15% to umowy zawierane na leasing finansowy, przy których cały VAT od środka trwałego należy uiścić z góry, dlatego na tę formę leasingu decydują się z reguły duże korporacje, które posiadają więcej gotówki Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

PORÓWNANIE LEASINGU OPERACYJNEGO I FINANSOWEGO Cecha Leasing operacyjny Leasing finansowy Okres leasingu dłuższy niż 40% czasu amortyzacji przedmiotu, max. 60 miesięcy min. 12 miesięcy, max. 60 miesięcy Amortyzacja po stronie leasingodawcy po stronie leasingobiorcy Koszt uzyskania przychodu Leasingobiorca zalicza w koszty raty leasingowe netto wraz z opłatą wstępną leasingobiorca zalicza w koszty amortyzację oraz część odsetkową rat leasingowych Podatek VAT doliczany do każdej raty leasingowej płatny w całości z góry wraz z pierwszą ratą leasingową, po odbiorze przedmiotu leasingu Wykup zależny od stawki amortyzacji i okresu wykupu nie istnieje (0%) - wraz z ostatnią ratą przedmiot staje się własnością leasingobiorcy Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu

„Full service leasing” Coraz większą popularność zyskują umowy tzw. full service leasingu. Korzystający otrzymuje pojazd wraz z pakietem dodatkowych usług, w skład których mogą wchodzić np. obsługa techniczna aut (np. serwisowanie, wymiana opon), likwidacja szkód, karta paliwowa Coraz więcej kontraktów w Polsce, tak jak to się dzieje w Europie, będzie kontraktami typu full service leasing, które będą kończyły się zwrotem pojazdu firmie leasingowej, uwalniając klienta od kłopotliwej zazwyczaj sprzedaży pojazdu na rynku wtórnym Politechnika Warszawska, Wydział Transportu dr Agnieszka Skala-Poźniak, Ekonomika transportu