BIZNESPLAN (131670) dr Zbigniew Pawlak Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

SPRAWY ORGANIZACYJNE

KONSULTACJE poniedziałki, godz – Katedra Teorii Zarządzania pokój 1102, bud. F KONTAKT POCZTOWY

RAMOWY PROGRAM ZAJĘĆ Część I – Wykład 1. Istota biznesplanu, rodzaje biznesplanów 2. Zasady metodyczne opracowania biznesplanu 3. Zastosowania biznesplanu 4. Biznesplan małego przedsiębiorstwa 5. Biznesplan dużego przedsiębiorstwa 6. Biznesplan przedsięwzięcia inwestycyjnego 7. Ocena biznesplanu 8. Zasady prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce 9. Cykl przedsięwzięcia biznesowego Sprawdzian z części wykładowej Część II – Ćwiczenia: Przygotowanie biznesplanu małego przedsiębiorstwa Wykonanie biznesplanu małego przedsiębiorstwa Ocena końcowa z przedmiotu: średnia ze sprawdzianu i biznesplanu

SPRAWDZIAN Z CZĘŚCI WYKŁADOWEJ 1. Forma – pisemna (40 minut, 4 zagadnienia) 2. Zakres przedmiotowy – treści przekazywane na wykładzie Uwaga: pytania i problemy do opracowania umieszczone w materiale prezentacyjnym do wykładu są przewidziane jako pomoc do repetytorium z wykładu – nie muszą jednak wystąpić w identycznej wersji na sprawdzianie.

ZASADY PRZYGOTOWANIA BIZNESPLANU (część ćwiczeniowa zajęć) 1.Obecność na zajęciach obowiązkowa. 2.Ćwiczenia mają na celu przygotowanie biznesplanu pod kierunkiem wykładowcy. 3.Biznesplan dotyczy małego przedsiębiorstwa. Obejmuje okres uruchamiania działalności oraz 3 pierwsze lata działalności (w układzie miesięcznym). 4.Biznesplan zostanie przygotowany zgodnie z układem treści podanym przez wykładowcę. 5.Biznesplan można przygotować w zespole do 4 osób. 6.Autor (zespół autorski) przedstawi wykładowcy do wyboru co najmniej 3 propozycje tematyczne biznesplanu. 7.Na kolejne zajęcia wykładowca zadaje do przygotowania (w wersji papierowej) fragment biznesplanu. Na wydruku powinien być skład zespołu i adresy poczty elektronicznej. 8.Wykładowca przekazuje uwagi do opracowania em w terminie 2-3 dni po otrzymaniu materiału. 9.Ostateczną wersję biznesplanu należy przedstawić w formie papierowej oraz w formie elektronicznej na płycie CD.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA Pawlak Z., Biznesplan. Zastosowania i przykłady, Poltext Warszawa 2008 (2001 – 2007) LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA Ciechan M., Biznes plan. Standardy i praktyka, Dom Organizatora Toruń 2007 Filar E., Skrzypek, J., Biznes plan, Poltext Warszawa 2004 Miller M., Biznesplan w praktyce, Helion Gliwice 2002

1.Istota i rodzaje biznesplanów

DEFINICJA PLANOWANIA Planowanie to formułowanie celów i określanie sposobów ich realizacji.

PROCES PLANOWANIA Analiza i ocena obecnej sytuacji (stan obecny) Sformułowanie celu (stan pożądany) Określenie odchylenia pomiędzy stanem istniejącym a pożądanym Zbadanie warunków realizacji celu Budowa planu CeleZadaniaTerminyZasoby Warunki wewnętrzne Warunki zewnętrzne

POJĘCIE BIZNESPLAN Biznesplan to kompleksowy i długoterminowy plan gospodarczy. Biznesplan jest dokumentem planistycznym służącym podejmowaniu szeregu decyzji menedżerskich. Biznesplan jest modelem przedsięwzięcia inwestycyjnego lub przedsiębiorstwa, w oparciu o który można weryfikować słuszność przyjmowanych założeń.

RODZAJE BIZNESPLANÓW BIZNESPLANY Biznesplan projektu inwestycyjnego Biznesplan przedsiębiorstwa

ZASADY METODYCZNE PRZYGOTOWANIA BIZNESPLANU 1)Kompleksowość 2)Długofalowość 3)Adekwatność 4)Czytelność 5)Optymalna objętość 6)Rzetelność założeń i wiarygodność danych 7)Problem punktu wyjścia 8)Wariantowość 9)Elastyczność 10)Sposób liczenia 11)Rezerwa na nakłady i koszty nieprzewidziane 12)Uczestnictwo kadry kierowniczej 13)Poufność 14)Wysoka jakość 15)Operacyjność

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1)Omów przebieg procesu planowania w przedsiębiorstwie. 1)Czym różni się biznesplan przedsięwzięcia inwestycyjnego od biznesplanu przedsiębiorstwa? 1)Co oznaczają zasady adekwatności, wariantowości, elastyczności i poufności w budowie biznesplanu.

2.Zastosowania biznesplanu

FUNKCJE BIZNESPLANU 1)Funkcja wewnętrzna: dla zarządu firmy dla inwestora (właściciela) 1)Funkcja zewnętrzna: dla banków dla funduszy inwestycyjnych dla partnerów gospodarczych

ZASTOSOWANIA BIZNESPLANU 1)uruchamianie działalności gospodarczej 2)zarządzanie strategiczne 3)zarządzanie inwestycjami rzeczowymi 4)zarządzanie funduszami PE/VC 5)tworzenie joint ventures 6)fuzje przedsiębiorstw 7)pozyskiwanie kapitału (kredyty, pożyczki, leasingi) 8)prywatyzacja 9)restrukturyzacja 10)likwidacja przedsiębiorstwa 11)wycena przedsiębiorstwa 12)konkursy na kontrakty menedżerskie 13)nadzór właścicielski

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W URUCHAMIANIU DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Pomysł na zrobienie biznesu przedmiot działalności rynek docelowy forma własności forma prawna BIZNESPLAN Decyzja o uruchomieniu przedsiębiorstwa Utworzenie przedsiębiorstwa Czynniki środowiskowe Potencjał biznesowy Motywacja

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W ZARZĄDZANIU STRATEGICZNYM Monitoring Realizacja planu BIZNESPLAN (prognoza) Analiza strategiczna (diagnoza) Sesja strategiczna

ANALIZA STRATEGICZNA (SWOT) Analiza strategiczna Mocne strony Analiza wewnętrzna Analiza zewnętrzna Słabe strony SzanseZagrożenia

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W ZARZĄDZANIU INWESTYCYJAMI RZECZOWYMI FAZA PRZEDINWESTYCYJNA ocena możliwości inwestowania (studium możliwości) studium przedrealizacyjne projektu ostateczna wersja projektu (BIZNESPLAN) decyzja o realizacji inwestycji FAZA REALIZACYJNA poszukiwanie wykonawców i instytucji finansowych negocjacje i podpisanie kontraktów szczegółowy projekt techniczny budowa, zakupy, montaż dobór i szkolenie przekazanie do eksploatacji, odbiór rozruch FAZA OPERACYJNA osiągnięcie wymaganej zdolności produkcyjnej odtwarzanie modernizacja rozwój likwidacja

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W ZARZĄDZANIU FUNDUSZAMI PE/VC BIZNESPLANSPÓŁKI Oferta dla Funduszu PE/VC Ocena ofert i negocjacje Zakup udziałów w spółce przez Fundusz PE/VC Zarządzanie rozwojem spółki z udziałem Funduszu PE/VC Wyjście Funduszu z inwestycji

OPEROWANIE BIZNESPLANEM PRZY POZYSKIWANIU KAPITAŁU (KREDYT INWESTYCYJNY) BIZNESPLAN Analiza wniosku kredytowego Badanie wiarygodności kredytobiorcy Ocena zdolności kredytowej Złożenie wniosku kredytowego Decyzja kredytowa Podpisanie umowy kredytowej Udostępnienie kredytu Kontrola wykorzystania i spłaty kredytu

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI NAPRAWCZEJ PRZEDSIĘBIORSTWA BIZNESPLAN (plan naprawy) Symptomy chorobowe przedsiębiorstwa Diagnoza przedsiębiorstwa Realizacja planu

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W PROCEDURZE LIKWIDACJI PRZEDSIĘBIORSTWA Sytuacja uzasadniająca wszczęcie procedury likwidacji Otwarcie likwidacji Opracowanie planu likwidacji (BIZNESPLANU) Realizacja planu likwidacji Zamknięcie likwidacji

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W PROCEDURZE WYCENY DOCHODOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA OPRACOWANIE BIZNESPLANU Ustalenie metodologii wyceny: wybór metody wyceny dochodowej ustalenie innych parametrów do przeprowadzenia wyceny (np. stopa dyskonta, wartość rezydualna itp.) Wycena przedsiębiorstwa Wykorzystanie wyceny przedsiębiorstwa

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W KONKURSIE NA KONTRAKT MENEDŻERSKI Ogłoszenie konkursu Przyjmowanie zgłoszeń i dokumentów Sesja konkursowa Konkurs ofert - BIZNESPLANÓW Negocjacje warunków kontraktu menedżerskiego Powołanie komisji konkursowej Podpisanie kontraktu

OPEROWANIE BIZNESPLANEM W NADZORZE WŁAŚCICIELSKIM Opracowanie standardu BIZNESPLANU dla Grupy Kapitałowej Sporządzanie BIZNESPLANÓW przez Spółki Zależne Ocena BIZNESPLANÓW Spółek i decyzje Budowa SKONSOLIDOWANEGO BIZNESPLANU Grupy Kapitałowej Instrukcja budowy BIZNESPLANÓW

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1)Przedstaw zastosowanie biznesplanu w uruchamianiu działalności gospodarczej. 1)Scharakteryzuj przebieg procesu zarządzania strategicznego. 1)Omów rolę biznesplanu w zarządzaniu inwestycjami rzeczowymi. 1)Omów zasady funkcjonowania funduszy PE/VC. 1)Przedstaw przebieg procesu udzielania kredytu bankowego. 1)Jaką rolę odgrywa biznesplan w procesie sanacji przedsiębiorstwa? 1)Przedstaw wykorzystanie biznesplanu w procesie zwijania biznesu. 1)Jak wykorzystuje się biznesplan w wycenie przedsiębiorstwa? 1)Jaką rolę odgrywa biznesplan w obsadzaniu naczelnych stanowisk kierowniczych? 1)Jaka jest rola biznesplanu w nadzorze właścicielskim?

3.Standardy wykonawcze biznesplanów

RODZAJE STANDARDÓW WYKONAWCZYCH BIZNESPLANÓW Standard wykonawczy – wzór biznesplanu (szablon) 1)Standardy biznesplanów ze względu na przedmiot: a)Biznesplan przedsiębiorstwa: biznesplan małego przedsiębiorstwa biznesplan dużego przedsiębiorstwa b)Biznesplan przedsięwzięcia inwestycyjnego 1)Standardy biznesplanów przedsiębiorstw ze względu na rodzaj zastosowania: Biznesplan strategiczny Biznesplan naprawczy Biznesplan likwidacyjny

PODMIOTY WPROWADZAJĄCE STANDARDY WYKONAWCZE BIZNESPLANÓW 1)Wyspecjalizowane organizacje międzynarodowe (np. UNIDO, Bank Światowy) 1)Instytucje finansowe (banki, fundusze inwestycyjne, fundusze pomocowe) 1)Spółki zarządzające grupami przedsiębiorstw (nadzór właścicielski) 1)Firmy doradcze

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU MAŁEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (1) 1. Streszczenie 2.Ogólna charakterystyka przedsiębiorstwa 2.Ogólna charakterystyka przedsiębiorstwa 2.1.Nazwa i forma prawna 2.2.Przedmiot działalności 2.3.Siedziba i terytorium działania 2.4.Charakterystyka właścicieli 3.Analiza SWOT 3.Analiza SWOT 3.1.Mocne strony 3.2.Słabe strony 3.3.Szanse 3.4.Zagrożenia 4.Cele przedsiębiorstwa 4.Cele przedsiębiorstwa 4.1.Cele krótkoterminowe 4.2.Cele długoterminowe

5.Plan marketingowy 5.Plan marketingowy 5.1.Produkt 5.2.Odbiorcy 5.3.Konkurenci 5.4.Ceny 5.5.Dystrybucja 5.6.Promocja TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU MAŁEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (2) 6.Plan działalności operacyjnej 6.Plan działalności operacyjnej 6.1.Technologia 6.2.Nakłady inwestycyjne 6.3.Źródła finansowania inwestycji 6.4.Plan ilościowy produkcji 6.5.Zaopatrzenie 6.6.Ochrona środowiska 7.Plan organizacji i zarządzania 7.Plan organizacji i zarządzania 7.1.Schemat organizacyjny 7.2.Zakresy zadań pracowników

8.Plan zatrudnienia 8.Plan zatrudnienia 8.1.Struktura zatrudnienia 8.2.Płace TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU MAŁEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (3) 9.Harmonogram głównych zamierzeń 10.Plan finansowy 10.Plan finansowy 10.1.Plan przychodów 10.2.Plan kosztów 10.3.Plan rachunku wyników 10.4.Plan nakładów inwestycyjnych 10.5.Plan przepływów pieniężnych 11.Ocena finansowa

Plan ilościowy produkcji dla I roku

Plan przychodów dla I roku

Plan kosztów dla I roku

Plan rachunku zysków i strat dla I roku

Plan początkowych nakładów inwestycyjnych

Plan nakładów inwestycyjnych (początkowych i bieżących) dla I roku

Plan spłaty kredytu

Plan przepływów pieniężnych dla I roku

Harmonogram realizacji głównych zamierzeń

STRUKTURA PLANU STRATEGICZNEGO misja wizja cele strategiczne plan mark. plan oper. plan oiz plan zatr. plan finansowy

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU DUŻEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (1) 1. Streszczenie 1.1. Autorzy 1.2. Zakładane kierunki rozwojowe 1.3. Planowane nakłady 1.4. Planowane wyniki 2. Ogólna charakterystyka przedsiębiorstwa 2.1. Nazwa i forma prawna 2.2. Przedmiot działalności 2.3. Siedziba 2.4. Terytorium 2.5. Właściciele i kapitał podstawowy 2.6. Organy przedsiębiorstwa 2.7. Historia przedsiębiorstwa 3. Analiza strategiczna 3.1. Mocne strony 3.2. Słabe strony 3.3. Szanse 3.4. Zagrożenia

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU DUŻEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (2) 4. Założenia ogólne strategii przedsiębiorstwa 4.1. Misja 4.2. Wizja 4.3. Cele strategiczne 5. Plan marketingowy 5.1. Produkty 5.2. Odbiorcy 5.3. Konkurenci 5.4. Ceny 5.5. Dystrybucja 5.6. Promocja 6. Plan działalności operacyjnej 6.1. Technologia 6.2. Nakłady inwestycyjne 6.3. Źródła finansowania inwestycji 6.4. Zdolności produkcyjne 6.5. Plan ilościowy produkcji 6.6. Zaopatrzenie 6.7. Gospodarka remontowa i konserwacyjna 6.8. Ochrona środowiska

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU DUŻEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (3) 7. Plan organizacji i zarządzania 7.1. Struktura organizacyjna 7.2. Etatyzacja 7.3. System informacyjny zarządzania 7.4. Metody zarządzania 8. Plan zatrudnienia i płac 8.1. Zatrudnienie 8.2. Płace 8.3. Założenia polityki personalnej i kadrowej 9.Harmonogram głównych zamierzeń 10. Plan finansowy Plan przychodów Plan kosztów Plan zysków i strat Plan nakładów inwestycyjnych Plan zapotrzebowania na kapitał obrotowy Plan źródeł finansowania działalności Plan przepływów pieniężnych Plan bilansu 11. Ocena finansowa

MISJA PRZEDSIĘBIORSTWA Misja - odzwierciedla cel, posłannictwo, ważne i odpowiedzialne zadanie, do którego realizacji powołane jest przedsiębiorstwo. Charakter misji - deklaratywny (obietnica, deklaracja, zobowiązanie). Sformułowanie misji - krótkie (parę słów, zdanie). Adresat misji - nie musi być wyraźnie określony (klient, właściciele, pracownicy, lokalna społeczność, grupa społeczna, ludzkość). Przykłady misji: zmieniamy świat na lepszy łączymy ludzi z nami wejdziesz w XXI wiek jesteśmy firmą troskliwą

WIZJA PRZEDSIĘBIORSTWA Wizja - syntetycznie ujęty obraz firmy, wizerunek, ukazujący, jaką powinna się ona stać w perspektywie najbliższych kilku lat. Charakter wizji - postulatywny, życzeniowy (określenie pożądanych stanów rzeczy w takich obszarach jak: produkt, organizacja, finanse, terytorium działania, klienci, technika, ceny, zatrudnienie, stosunek do środowiska naturalnego, zysk, pozycja rynkowa, stosunek do konkurencji itp.). Sformułowanie wizji - krótkie (zdanie, do kilku zdań). Adresat wizji - nie musi być wyraźnie określony (jak w misji). Przykłady wizji: być numer 1 na świecie (w Europie, Polsce)... być czołowym polskim producentem..., pionierem technologii... pragniemy zdobyć czołową pozycję na rynku..., być firmą przynoszącą wysokie dochody właścicielom, zapewniającą stabilne warunki zatrudnienia i płacy pracownikom...

CELE STRATEGICZNE PRZEDSIĘBIORSTWA Cel strategiczny - ważny cel (stan rzeczy) zakładany do osiągnięcia w okresie najbliższego roku (cel krótkoterminowy) lub kilku lat (cel długoterminowy). Obszary celów strategicznych - wewnętrzne i zewnętrzne, rozwoju i funkcjonowania (np. przychody, koszty, wyniki, majątek, kapitały, produkty, ceny, dystrybucja, technika, inwestycje, organizacja, zarządzanie, zatrudnienie, warunki pracy, płace, terytorium działania, klienci, jakość, pozycja na rynku, itd.). Zasady formułowania celów strategicznych: liczba - nie za dużo (kilka krótko- i kilka długoterminowych), waga - kluczowe cele z punktu widzenia całej firmy, terminowość - określić termin realizacji, zrozumiałość - jednoznaczność i jasność sformułowania, realność - stan rzeczy możliwy (duże prawdopodobieństwo realizacji), wymierność - podać konkretny wymiar ilościowy, procentowy, wartościowy).

OCENA FINANSOWA 1)Ocena na podstawie zestawień planu finansowego analiza pionowa planu rachunku wyników analiza pozioma planu rachunku wyników analiza pionowa planu przepływów pieniężnych netto analiza pozioma planu przepływów pieniężnych netto 2)Ocena wskaźnikowa wskaźniki płynności wskaźniki zadłużenia wskaźniki rentowności wskaźniki zdolności obsługi długu

Wskaźnik płynności bieżącej gdzie: PB – wskaźnik płynności bieżącej Ao – aktywa obrotowe (należności, zapasy, gotówka) Pb – pasywa bieżące – zobowiązania krótkoterminowe (w tym kredyty)

Wskaźnik płynności szybkiej gdzie: PS – wskaźnik płynności szybkiej Zp - zapasy

Wskaźnik ogólnego zadłużenia gdzie: DO – wskaźnik zadłużenia ogólnego D – zobowiązania razem (krótkoterminowe i długoterminowe) A – aktywa razem

Wskaźnik ogólnego zadłużenia kapitału własnego gdzie: DKw – wskaźnik zadłużenia kapitału własnego Kw – kapitał własny

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego kapitału własnego gdzie: DD – wskaźnik zadłużenia długoterminowego kapitału własnego Dd – zobowiązania długoterminowe

Rentowność sprzedaży netto gdzie: RSn – wskaźnik rentowności sprzedaży netto Zn – zysk netto Sn – sprzedaż netto

Wskaźnik rentowności kapitału własnego gdzie: Rkw – wskaźnik rentowności kapitału własnego

Wskaźnik rentowności majątku gdzie: RA – wskaźnik rentowności majątku

Wskaźnik zdolności obsługi zobowiązań odsetkowych gdzie: OZO – wskaźnik obsługi zobowiązań odsetkowych Zb – zysk brutto o – suma odsetek od długu w danym okresie

Wskaźnik zdolności do obsługi całego długu gdzie: ZOD – wskaźnik zdolności do obsługi całego długu Zo – zysk operacyjny a - amortyzacja rk – suma rat z tytułu spłaty długu w danym okresie o – odsetki Zn – zysk netto pd – podatek dochodowy

Planowane wskaźniki oceny finansowej

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (1) 1. Podsumowanie i wnioski końcowe 1.1. Autor opracowania i zamawiający 1.2. Przedmiot opracowania 1.3. Planowane nakłady i wyniki 1.4. Opłacalność 1.5. Rekomendacje 2. Geneza projektu i założenia podstawowe 2.1. Nazwa projektu 2.2. Przedmiot działalności 2.3. Charakterystyka inwestora 2.4. Forma organizacyjno-prawna działalności 2.5. Siedziba 2.6. Terytorium 2.7. Historia projektu 2.8. Analizy i studia poprzedzające biznesplan

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (2) 3. Analiza rynku i strategia marketingowa 3.1. Produkt 3.2. Opakowania 3.3. Rynek docelowy 3.4. Program sprzedaży (ilość, wartość) 3.5. Niezbędne koncesje 3.6. Podaż na rynku 3.7. Ocena konkurencji 3.8. Popyt na rynku 3.9. Ocena chłonności rynku Ceny Dystrybucja Promocja

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (3) 4. Koszty produkcji 4.1. Koszty zakupu i zużycia mat. i surowców 4.2. Koszty zakupu i zużycia energii i paliw 4.3. Koszty robocizny bezpośredniej 4.4. Koszty pośrednie (wydziałowe) 4.5. Koszty remontów i konserwacji 4.6. Koszty ogólne 4.7. Koszty administracyjne 4.8. Koszty marketingu 4.9. Amortyzacja Koszty finansowe 5. Lokalizacja inwestycji 5.1. Opis usytuowania 5.2. Uzasadnienie wyboru lokalizacji 5.3. Warunki miejscowe

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (4) 6. Strona techniczna 6.1. Technologia 6.2. Niezbędne atesty i licencje 6.3. Wpływ inwestycji na środowisko naturalne 6.4. Sezonowość produkcji i sprzedaży 6.5. Nakłady inwestycyjne 6.6. Źródła finansowania inwestycji 6.7. Zdolności produkcyjne 6.8. Plan produkcji 6.9. Zaopatrzenie Gospodarka remontowa i konserwacyjna 7. Strona organizacyjna 7.1. Struktura organizacyjna 7.2. Organizacja zaopatrzenia 7.3. Organizacja produkcji 7.4. Organizacja sprzedaży 7.5. Organizacja innych funkcji

TYPOWA STRUKTURA BIZNESPLANU PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO (5) 8. Siła robocza 8.1. Struktura zatrudnienia 8.2. Płace 8.3. Szkolenia 9. Harmonogram realizacji inwestycji 10. Plan finansowy Plan przychodów Plan kosztów Plan rachunku wyników Plan nakładów inwestycyjnych Plan zapotrzebowania na kapitał obrotowy Plan źródeł finansowania inwestycji Plan przepływów pieniężnych Plan bilansu 11. Ocena ekonomiczno finansowa Ocena finansowa Ocena efektywności Ocena ryzyka 12. Ocena przydatności projektu dla gospodarki kraju (regionu)

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1)Na czym polega istota i zastosowanie standardów wykonawczych biznesplanów? 1)Jaka jest różnica pomiędzy biznesplanem małego i dużego przedsiębiorstwa? 1)Jak formułować misję i wizję przedsiębiorstwa? 1)Jakie są zasady formułowania celów strategicznych? 1)Jakie wskaźniki finansowe znajdują zastosowanie w biznesplanach strategicznych?

4.Ocena efektywności inwestycji

DEFINICJA INWESTYCJI Słowo inwestycja oznacza nakład środków finansowych, służący wielokrotnemu ponawianiu aktu produkcji czy konsumpcji. Wymiary inwestycji: Wymiar wartościowy inwestycji – wielkość nakładu inwestycyjnego Wymiar rzeczowy inwestycji – sposób przeznaczenia nakładu inwestycyjnego Wymiar czasu inwestycji – czas trwania procesu inwestycyjnego

RODZAJE INWESTYCJI (1) Ze względu na źródła finansowania: inwestycje ze środków własnych inwestycje ze środków obcych (np. kredytu lub pożyczki) inwestycje ze źródeł mieszanych (częściowo własnych, częściowo obcych) Ze względu na inwestora: ze względu na status własnościowy - inwestycje prywatne i inwestycje publiczne ze względu na rodzaj inwestora – inwestycje indywidualne ludności, inwestycje gospodarstw domowych, inwestycje organizacji (przedsiębiorstw, zakładów, instytucji, fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych i in.) ze względu na formę organizacyjno-prawną przedsiębiorstwa - inwestycje przedsiębiorstw indywidualnych, spółek, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych ze względu na kraj pochodzenia - inwestycje krajowe, inwestycje zagraniczne i inwestycje mieszane (krajowe z udziałem zagranicznym) ze względu na sektor gospodarki - inwestycje rolne, przemysłowe, usługowe itd.

RODZAJE INWESTYCJI (2) Ze względu na rodzaj nakładu: inwestycje rzeczowe (materialne) – grunty, budynki, budowle, maszyny, urządzenia, środki transportu itp. inwestycje kapitałowe (finansowe) – lokaty, akcje, obligacje, bony skarbowe itp. inwestycje niematerialne patenty, licencje, know-how, szkolenia, badania i rozwój, ochrona środowiska, projekty inwestycyjne itp. Ze względu na przeznaczenie: inwestycje produkcyjne – służące bezpośrednio wytwarzaniu wyrobów i usług (np. maszyna czy linia produkcyjna) inwestycje nieprodukcyjne – nie służące bezpośrednio wytwarzaniu wyrobów i usług (np. budynek administracji przedsiębiorstwa, ośrodek wczasowo- szkoleniowy firmy) Ze względu na czas: krótkoterminowe – realizowane w czasie do jednego roku średnioterminowe – realizowane w okresie od roku do kilku (pięciu) lat długoterminowe – realizowane w okresie dłuższym niż pięć lat

RODZAJE INWESTYCJI (3) Ze względu na zakres reprodukcji: nowe odtworzeniowe modernizacyjne rozwojowe Ze względu na opłacalność: opłacalne nie opłacalne obojętne

Efektywność inwestycji gdzie: E z – wskaźnik efektywności inwestycji w okresie życia inwestycji z n – okres życia inwestycji W t – zsumowane wyniki finansowe z inwestycji planowane do uzyskania w okresie życia inwestycji I o – nakłady inwestycyjne początkowe Efektywność inwestycji oznacza stosunek wyników finansowych uzyskanych z inwestycji w okresie jej życia do nakładów finansowych poniesionych na inwestycję.

Efektywność inwestycji (gdy okres życia inwestycji długi) gdzie: E z – wskaźnik efektywności inwestycji w okresie życia inwestycji z n– okres planowania W t – zsumowane wyniki finansowe z inwestycji w okresie planu WPn– wartość pozostała w ostatnim roku planu I o – nakłady inwestycyjne początkowe

RODZAJE RACHUNKU EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI 1)rachunek ex ante 1)rachunek ex post

Sposoby podnoszenia efektywności inwestycji (strategie inwestycyjne) Strategia oszczędnościowa Strategia wydajnościowa

METODY OCENY EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI a)metody statyczne: stopa zwrotu z inwestycji (rentowność inwestycji) okres zwrotu b)metody dynamiczne: wartość zaktualizowana netto wewnętrzna stopa procentowa

Stopa zwrotu z inwestycji gdzie: RI– stopa zwrotu z inwestycji z– okres życia inwestycji PPN t – saldo gotówkowe (przepływy pieniężne netto) z inwestycji planowane w roku t I o – suma nakładów inwestycyjnych początkowych

Okres zwrotu z inwestycji gdzie: OI– okres zwrotu z inwestycji Io– nakłady inwestycyjne początkowe Nf– średnioroczna nadwyżka finansowa w latachw dniach

Obliczenie efektu finansowego planowanej inwestycji (tys. zł)

WŁAŚCIWOŚCI KAPITAŁU A WŁAŚCIWOŚCI PIENIĄDZA GOTÓWKOWEGO PIENIĄDZ Pieniądz zainwestowany (kapitał) Pieniądz gotówkowy (w szufladzie) właściciel zyskuje właściciel traci miarą zysku jest stopa procentowa miarą straty jest stopa dyskontowa

Współczynnik procentowy gdzie: r– stopa procentowa k 0 – kapitał początkowy k 1 – kapitał końcowy kapitał k 0 po t latach współczynnik procentowy z t

Współczynnik dyskontowy gdzie: d– stopa dyskontowa p 0 – pieniądz początkowy p 1 – pieniądz końcowy pieniądz p 0 po t latach współczynnik dyskontowy a t

Współczynnik dyskonta gdzie: a t – współczynnik dyskonta t – rok d – stopa dyskonta Współczynnik dyskontujący a t służy do aktualizacji przyszłej gotówki. Współczynnik dyskontujący a t pokazuje, jaka jest dzisiejsza wartość złotówki, która zostanie uzyskana w roku t.

Współczynnik dyskontujący dla stopy dyskontowej 10%

Obliczenie zaktualizowanego efektu finansowego planowanej inwestycji (tys. zł)

Stopa procentowa (stopa dyskontowa) gdzie: r – stopa procentowa d – stopa dyskontowa rk – realna stopa oprocentowania inwestycji nieryzykownych i – stopa inflacji g – premia za ryzyko działalności gospodarczej

Wartość zaktualizowana netto gdzie: WZN – wartość zaktualizowana netto t – dany rok z – okres życia inwestycji w latach a t – współczynnik dyskonta dla roku t PPN t – przepływy pieniężne netto dla roku t I 0 – inwestycje początkowe WZN 0

Wewnętrzna stopa procentowa Wewnętrzna stopa procentowa jest to taka stopa dyskonta, przy której zsumowane zdyskontowane przyszłe strumienie pieniężne z projektu równoważą nakłady inwestycyjne.

Metoda graficzna ustalania WSP OX dx = WSP d 1 OY WZN + WZN d 2 B A

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1)Omów rodzaje inwestycji ze względu na zakres reprodukcji. 1)Wyjaśnij pojęcie efektywności inwestycji. 1)Przedstaw istotę i rodzaje rachunku efektywności inwestycji. 1)Omów inwestycyjne strategie efektywnościowe. 1)Scharakteryzuj statyczne miary oceny efektywności inwestycji i oceń ich przydatność praktyczną. 1)Porównaj własności pieniądza gotówkowego i kapitału. 1)Wyjaśnij różnicę pomiędzy współczynnikiem kapitalizacji a współczynnikiem dyskonta. 1)Wyjaśnij rolę dyskonta w biznesplanach projektów inwestycyjnych. 1)Porównaj znane dyskontowe miary oceny efektywności inwestycji.

5.Ocena ryzyka inwestycyjnego

Efektywność a ryzyko finansowe inwestycji efektywność ryzyko e1e2 r1 r2

SYTUACJE W GOSPODARCE Sytuacja pewności Sytuacja ryzyka Sytuacja niepewności

SYTUACJA PEWNOŚCI gdy dane działanie nie jest w ogóle zagrożone możliwością niepowodzenia: prawdopodobieństwo sukcesu (Ps = 1) prawdopodobieństwo niepowodzenia (Pn = 0) gdy dane działanie jest całkowicie skazane na niepowodzenie: prawdopodobieństwo sukcesu (Ps = 0) prawdopodobieństwo niepowodzenia (Pn = 1)

SYTUACJA RYZYKA gdy istnieje jakaś możliwość niepowodzenia (powodzenia): prawdopodobieństwo sukcesu (Ps = x) prawdopodobieństwo niepowodzenia (Pn = y) P(s), P(n) 0 P(s), P(n) 1 x + y = 1

SYTUACJA NIEPEWNOŚCI nie jesteśmy w stanie podać wymiaru prawdopodobieństwa sukcesu ani porażki: prawdopodobieństwo sukcesu Ps może przyjąć dowolne wartości: Ps = 1, Ps = 0 lub 0 < Ps <1 prawdopodobieństwo niepowodzenia Pn również może przyjąć dowolne wartości: Pn = 1, Pn = 0 lub 0 < Pn <1

ELEMENTY RYZYKA GOSPODARCZEGO ryzyko inwestycyjne – związane z przygotowaniem i realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych; ryzyko operacyjne – dotyczące działalności podstawowej, tj. produkcji dóbr, świadczenia usług i obrotu towarowego; ryzyko finansowe – związane z gospodarowaniem środkami finansowymi; ryzyko kredytowe – związane z udzielaniem i zaciąganiem kredytów; ryzyko kontraktowe – dotyczące zawiązywania i rozwiązywania kontraktów i umów; ryzyko zaopatrzeniowe – związane z warunkami zakupów zaopatrzeniowych; ryzyko transportowe – związane z operacjami transportu; ryzyko ubezpieczeniowe – dotyczące procedur i kosztów ubezpieczenia; ryzyko cenowe – dotyczące zmian cen; ryzyko walutowe (kursowe) – dotyczące zmienności kursów walut; ryzyko inflacyjne – związane z możliwymi zmianami stopy inflacji itd.

RODZAJE RYZYKA INWESTYCYJNEGO (1) Ryzyko inwestycyjne jest rodzajem ryzyka gospodarczego, związanym z prowadzeniem działalności inwestycyjnej ze względu na poziom: ryzyko zerowe (sytuacja pewności) ryzyko niezerowe akceptowalne ryzyko niezerowe nie akceptowalne ze względu na podmiot dokonujący oceny: ryzyko subiektywne inwestora ryzyko subiektywne dawcy kapitału zewnętrznego ryzyko obiektywne (eksperckie) ze względu na charakter straty czy sukcesu: ryzyko finansowe ryzyko nie finansowe

RODZAJE RYZYKA INWESTYCYJNEGO (2) ze względu na fazy cyklu inwestycyjnego: a)ryzyko przedprojektowe (faza przedinwestycyjna): ryzyko błędu analiz rynkowych i marketingowych, ryzyko pomyłek w biznesplanie, b)ryzyko realizacyjne (faza inwestycyjna): ryzyko błędów w projekcie technicznym, ryzyko kontraktowe, ryzyko kredytowe, ryzyko zakupów, ryzyko transportu i dostaw, ryzyko montażu, c)ryzyko operacyjne: ryzyko zaopatrzenia, ryzyko sprzedaży, ryzyko cen, ryzyko inflacji itd. ze względu na rodzaj jego czynników: a)ryzyko systematyczne b)ryzyko specyficzne

CZYNNIKI RYZYKA INWESTYCYJNEGO (1) Czynniki ryzyka inwestycyjnego to wszelkie okoliczności, procesy i zjawiska mające wpływ na poziom i charakter ryzyka inwestycyjnego czynniki wewnętrzne ryzyka projektu: błąd w projekcie technicznym, niesolidność, nieterminowość dostawców i wykonawców inwestycji, nieprawidłowe finansowanie przedsięwzięcia, błąd w budowie, kradzież, błąd montażu i rozruchu itd. Czynniki zewnętrzne ryzyka projektu: uwarunkowania gospodarcze – ogólna koniunktura gospodarcza w kraju i na świecie, stopa procentowa, inflacja, taryfy podatkowe; uwarunkowania polityczne – sytuacja polityczna w kraju i zagranicą; uwarunkowania techniczne – postęp naukowo-techniczny, technologiczny i organizacyjny; uwarunkowania społeczne – poziom życia ludności, wzorce kulturowe, moda; uwarunkowania prawne – przepisy prawa.

CZYNNIKI RYZYKA INWESTYCYJNEGO (2) ze względu na przewidywalność: czynniki przewidywalne czynniki losowe ze względu na stosunek do inwestora: czynniki ryzyka zależne od inwestora czynniki niezależne od inwestora.

METODY OCENY RYZYKA FINANSOWEGO INWESTYCJI metoda scenariuszy analiza wrażliwości analiza progu rentowności

METODA SCENARIUSZY istota: budowanie różnych koncepcji rozwoju sytuacji i dokonywanie oceny ich prawdopodobieństwa mierniki oceny: w oparciu o ocenę prawdopodobieństw poszczególnych scenariuszy określa się średni ważony poziom efektywności analizowanej inwestycji

Przykład szacunku ryzyka w metodzie scenariuszy

CELE ANALIZY WRAŻLIWOŚCI a)ustalenie – jak zmienią się wyniki finansowe projektu (wartość zaktualizowana netto lub wewnętrzna stopa procentowa) pod wpływem zmian danych wejściowych (parametrów), a)ustalenie – na zmiany których parametrów projekt wykazuje największą wrażliwość (niewielkie zmiany tych parametrów powodują duże zmiany wyników finansowych projektu).

RODZAJE ANALIZY WRAŻLIWOŚCI badanie wpływu zmian jednego parametru na wyniki finansowe projektu, badanie wpływu zmian kilku parametrów traktowanych jednak oddzielnie w każdej symulacji, badanie wpływu zmian kilku parametrów traktowanych łącznie w każdej symulacji (badanie różnych kombinacji składowych parametrów).

PROCEDURA ANALIZY WRAŻLIWOŚCI 1)wybieramy parametr projektu, który ma być przedmiotem analizy; 1)ustalamy składowe parametru, czyli kolejne wartości parametru, które będą wprowadzane do modelu; 1)wprowadzamy kolejno do modelu każdą składową parametru i uzyskujemy odpowiadający jej wynik finansowy projektu (wartość zaktualizowaną netto lub wewnętrzną stopę procentową); 1)porównujemy zmienność otrzymanych wyników finansowych projektu ze zmiennością składowych parametru; 1)wyciągamy wnioski, co do wpływu zmian parametru na zmiany wyników finansowych projektu; 1)formułujemy konkluzję, biorąc pod uwagę wymagania stawiane projektowi (poziom granicznej wartości zaktualizowanej netto lub wewnętrznej stopy procentowej).

Przykład analizy wrażliwości projektu inwestycyjnego ze względu na jeden parametr (koszt głównego surowca)

ANALIZA PROGU RENTOWNOŚCI Próg rentowności (PR) to taka ilość produkcji (sprzedaży), przy której przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji. Próg rentowności wyrazić można w: 1)wielkościach naturalnych – jako ilość produkcji (sprzedaży), przy której przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji 2)wielkościach pieniężnych – jako wartość produkcji (sprzedaży), przy której przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji 3)wielkościach procentowych – jako stopień (%) wykorzystania zdolności produkcyjnych, przy którym przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji

Równanie progu rentowności gdzie: S– przychody ze sprzedaży K C – koszty całkowite produkcji

Przychody ze sprzedaży gdzie: S– przychody ze sprzedaży l– ilość produkcji (sprzedaży) c– jednostkowa cena produktu

Koszty całkowite produkcji gdzie: Kc – koszty całkowite Ks – koszty stałe Kz – koszty zmienne

KOSZTY STAŁE te pozycje kosztów, których poziom nie zależy od wielkości produkcji: 1.amortyzacja, 2.koszty administracyjne, 3.koszty zarządu, 4.koszty podatków od nieruchomości, 5.koszty ubezpieczeń itd.

KOSZTY ZMIENNE te pozycje kosztów, których poziom zależy od wielkości produkcji: 1)koszty materiałów i surowców, 2)koszty paliwa i energii na cele produkcji, 3)koszty robocizny bezpośredniej itp. gdzie: l– liczba wyprodukowanych wyrobów jkz– jednostkowe koszty zmienne

Ustalenie PR PR i – próg rentowności w ujęciu ilościowym w punkcie PR

Przygotowanie danych do analizy progu rentowności (PR) ilość produkcji sprzedaż (S) koszty (K) koszty stałe koszty zmienne Kc = Ks + Kz sprzedaż PR

Analiza progu rentowności (PR) ilość produkcji sprzedaż (S) koszty (K) koszty stałe koszty zmienne Kc = Ks + Kz sprzedaż PR Strata Zysk

OCENA RYZYKA INWESTYCJI ZA POMOCĄ PR Dwa sposoby: 1)na podstawie procentowego wyrażenia progu rentowności, 2)na podstawie symulacji wpływu zmian danych do obliczeń (głównie cen wyrobów oraz kosztów – stałych i zmiennych) na wielkość (wartość) progu rentowności. Typowe normatywy oceny ryzyka finansowego: 1)do 60% - bardzo niskie, 2)61% - 70% - niskie, 3)71% - 80% - średnie, 4)81% - 90% - duże, 5)91% - 100% - bardzo duże.

Obliczanie progu rentowności (tys. zł)

ZAŁOŻENIA UPRASZCZAJĄCE W ANALIZIE PR a)założenie o liniowości funkcji kosztów stałych a)założenie o liniowości funkcji kosztów zmiennych a)założenie o liniowości funkcji sprzedaży a)założenie o równości wartości produkcji i wartości sprzedaży a)założenie o stałości cen

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1)Jaka jest zależność pomiędzy ryzykiem a efektywnością inwestycji? 1)Wyjaśnij pojęcie pewności, ryzyka i niepewności. 1)Omów wewnętrzne i zewnętrzne czynniki ryzyka projektu inwestycyjnego. 1)Wyjaśnij istotę scenariuszowej metody oceny ryzyka inwestycyjnego. 1)Na czym polega analiza wrażliwości w ocenie ryzyka projektu inwestycyjnego? 1)Podaj interpretację słowną, matematyczną i graficzną progu rentowności. 1)Jak wyznaczyć próg rentowności projektu inwestycyjnego? 1)Jak określić ryzyko projektu inwestycyjnego na podstawie analizy progu rentowności?

6.Ocena biznesplanu

KRYTERIA OCENY BIZNESPLANU poprawność formalna poprawność metodologiczna słuszność przyjętych danych i założeń poprawność rachunkowa

BŁĘDY I MANIPULACJE W BIZNESPLANACH 1)formalne 1)metodologiczne 1)rachunkowe 1)merytoryczne: zawyżanie cen zaniżanie nakładów i kosztów pomijanie niektórych pozycji nakładów i kosztów zaniżanie stopy dyskonta zawyżanie zdolności produkcyjnych nie uwzględnianie czasu niezbędnego do osiągnięcia maksymalnych zdolności produkcyjnych zaniżanie potrzeb na majątek obrotowy przyjmowanie nierealnych wskaźników wzrostu produkcji i sprzedaży

ODPOWIEDZIALNOŚĆ UCZESTNIKÓW DECYZJI OPARTEJ NA BIZNESPLANIE zlecający opracowanie biznesplanu dostarczający informacji autorowi autor biznesplanu recenzent decydent

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1)Jakie kryteria stosuje się w ocenie biznesplanu jako dokumentu? 1)Omów typowe błędy spotykane w biznesplanach i ich skutki. 1)Kto i w jakim zakresie odpowiada za decyzję opartą na biznesplanie?

7.Prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce

PODSTAWY PRAWNE Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz z późn. zm. Przedmiot ustawy: podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej na terytorium RP oraz zadania organów administracji publicznej w tym zakresie

DEFINICJA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.

DEFINICJA PRZEDSIĘBIORCY Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

DEFINICJA PRZEDSIĘBIORCY (Kodeks Cywilny) Art [Pojęcie przedsiębiorcy] Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Art [Odpowiedzialność subsydiarna za zobowiązania jednostki] § 1. Do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.

DEFINICJA FIRMY (Kodeks Cywilny) Art [Działanie pod firmą] § 1. Przedsiębiorca działa pod firmą. § 2. Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Art [Firma osoby fizycznej] Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie dobranych. Art [Firma osoby prawnej] § 1. Firmą osoby prawnej jest jej nazwa. § 2. Firma zawiera określenie formy prawnej osoby prawnej, które może być podane w skrócie, a ponadto może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę tej osoby oraz inne określenia dowolnie dobrane. § 3. Firma osoby prawnej może zawierać nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej, jeżeli służy to ukazaniu związków tej osoby z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy. Umieszczenie w firmie nazwiska albo pseudonimu osoby fizycznej wymaga pisemnej zgody tej osoby, a w razie jej śmierci – zgody jej małżonka i dzieci. § 4. Przedsiębiorca może posługiwać się skrótem firmy.

POJĘCIE PRZEDSIĘBIORSTWA (Kodeks Cywilny) Art [Pojęcie przedsiębiorstwa] Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności: 1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa); 2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości; 3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych; 4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne; 5) koncesje, licencje i zezwolenia; 6) patenty i inne prawa własności przemysłowej; 7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne; 8) tajemnice przedsiębiorstwa; 9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

RODZAJE PRZEDSIĘBIORCÓW (kryterium wielkości) 1)Mikroprzedsiębiorca (w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych): zatrudnienie średnioroczne poniżej 10 osób roczny obrót netto do 2 mln EURO lub suma aktywów do 2 mln EURO 2)Mały przedsiębiorca (w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych): zatrudnienie średnioroczne poniżej 50 osób roczny obrót netto do 10 mln EURO lub suma aktywów do 10 mln EURO 3)Średni przedsiębiorca (w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych): zatrudnienie średnioroczne poniżej 250 osób roczny obrót netto do 50 mln EURO lub suma aktywów do 43 mln EURO 4)Duży przedsiębiorca (w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych): zatrudnienie średnioroczne 250 osób i wyższe roczny obrót netto ponad 50 mln EURO lub suma aktywów ponad 43 mln EURO

WOLNOŚĆ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Organ administracji publicznej nie może żądać, ani uzależnić swojej decyzji w sprawie podjęcia, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej przez zainteresowaną osobę od spełnienia przez nią dodatkowych warunków. Państwo udziela przedsiębiorcom pomocy publicznej na zasadach i w formach określonych w odrębnych przepisach z poszanowaniem zasad równości i konkurencji. Organy administracji publicznej wspierają rozwój przedsiębiorczości, tworząc korzystne warunki do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności wspierają mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców. Wykonując swe zadania organy administracji publicznej współdziałają z organizacjami pracodawców, organizacjami pracowników, organizacjami przedsiębiorców oraz samorządami zawodowymi i gospodarczymi.

REJESTRACJA (EWIDENCJA) DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do: rejestru w Krajowym Rejestrze Sądowym (spółki) Ewidencji Działalności Gospodarczej (osoby fizyczne). Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej może wiązać się dodatkowo z obowiązkiem uzyskania przez przedsiębiorcę koncesji lub wpisu do rejestru działalności regulowanej.

NIP (NUMER IDENTYFIKACJI PODATKOWEJ) Przedsiębiorca wpisany do rejestru przedsiębiorców albo ewidencji jest zobowiązany umieszczać w oświadczeniach pisemnych, skierowanych w zakresie swojej działalności do oznaczonych osób i organów, numer identyfikacji podatkowej (NIP) oraz posługiwać się tym numerem w obrocie prawnym i gospodarczym. Identyfikacja przedsiębiorcy w poszczególnych urzędowych rejestrach następuje na podstawie numeru identyfikacji podatkowej (NIP).

OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCY Spełniać warunki dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a także ochrony środowiska. Jeżeli przepisy nakładają obowiązek posiadania uprawnień zawodowych, zapewniać, aby czynności w ramach działalności gospodarczej były wykonywane bezpośrednio przez osobę legitymującą się posiadaniem uprawnień zawodowych. W obrocie towarowym na terytorium RP zamieszczać na towarze, opakowaniu, etykiecie lub instrukcji informacji zawierających: firmę przedsiębiorcy, nazwę towaru, inne wymagane oznaczenia. W ofercie w sprzedaży bezpośredniej lub na odległość za pośrednictwem środków masowego przekazu, sieci teleinformatycznych lub druków teleadresowych – podawać co najmniej: firmę przedsiębiorcy, numer identyfikacji podatkowej (NIP), siedzibę i adres przedsiębiorcy. Dokonywać i przyjmować płatności związanych z wykonywaną działalnością za pośrednictwem rachunku bankowego.

OGRANICZENIA W PODEJMOWANIU I PROWADZENIU DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Działalność koncesjonowana Działalność regulowana Działalność wymagająca zezwolenia Działalność wymagająca licencji Działalność wymagająca zgody

DZIAŁALNOŚĆ KONCESJONOWANA 1)poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, 2)wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, 3)wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią, 4)ochrona osób i mienia, 5)rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych, 6)przewozy lotnicze.

DZIAŁALNOŚĆ REGULOWANA Działalność gospodarcza jest regulowana, jeżeli jej wykonywanie wymaga spełnienia szczególnych warunków, określonych przepisami prawa. Przedsiębiorca może wykonywać działalność regulowaną, jeżeli spełnia szczegółowe warunki danej ustawy oraz uzyskał wpis w rejestrze działalności regulowanej.

PRZYKŁADY DZIAŁALNOŚCI REGULOWANEJ 1.organizacja profesjonalnego współzawodnictwa sportowego 2.kształcenie podyplomowe 3.indywidualna i grupowa praktyka pielęgniarek i położnych 4.indywidualna i grupowa praktyka lekarska 5.prowadzenie stacji kontroli pojazdów 6.organizowanie imprez turystycznych 7.prowadzenie szkolenia kierowców 8.organizowanie wyścigów konnych 9.wytwarzanie wyrobów tytoniowych 10.wyrób i rozlew napojów spirytusowych 11.usługi detektywistyczne 12.działalność kantorowa 13.prowadzenie kursów dokształcających 14.konfekcjonowanie i obrót środkami ochrony roślin 15.wyrób lub rozlew wyrobów winiarskich 16.pośrednictwo pracy 17.doradztwo personalne 18.poradnictwo zawodowe 19.praca tymczasowa 20.prowadzenie działalności telekomunikacyjnej

PRZYKŁADY DZIAŁALNOŚCI WYMAGAJĄCEJ ZEZWOLENIA 1.sprzedaż alkoholu 2.gry i zakłady wzajemne 3.produkcja tablic rejestracyjnych pojazdów 4.obrót papierami wartościowymi 5.usługi bankowe 6.usługi ubezpieczeniowe 7.fundusze emerytalne 8.fundusze inwestycyjne 9.giełdy towarowe 10.zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków 11.obrót lekami 12.rybołówstwo 13.usługi pocztowe

PRZYKŁADY DZIAŁALNOŚCI WYMAGAJĄCEJ LICENCJI Działalność w zakresie określonym w ustawach: 1.Ustawa o transporcie drogowym 2.Ustawa o transporcie kolejowym

DZIAŁALNOŚCI WYMAGAJĄCE ZGODY Obecnie jedynie działalność w zakresie określonym w przepisach ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami

KONTROLA PRZEDSIĘBIORCY Organa administracji publicznej kontrolują przedsiębiorców Czynności kontrolne mogą być prowadzone po okazaniu legitymacji służbowej upoważniającej do kontroli oraz po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli przedsiębiorcy Czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej Przedsiębiorca jest zobowiązany prowadzić w swojej siedzibie książkę kontroli oraz upoważnienia i protokoły kontroli, a także udostępniać je na żądanie organu kontroli Nie można prowadzić równocześnie więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy Czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać: 4 tygodni (mikro-, mały-, średni-) 8 tygodni (duży)

POMOC PAŃSTWA DLA PRZEDSIĘBIORCÓW (mikro, małych, średnich) 1)inicjowanie zmian stanu prawnego sprzyjających ich rozwojowi, w tym dotyczących dostępu do środków finansowych z kredytów i pożyczek oraz poręczeń kredytowych 2)wspieranie instytucji umożliwiających finansowanie działalności gospodarczej na dogodnych warunkach w ramach programów rządowych 3)wyrównywanie warunków wykonywania działalności gospodarczej ze względu na obciążenia publicznoprawne 4)ułatwianie dostępu do informacji, szkoleń oraz doradztwa 5)wspieranie instytucji i organizacji działających na rzecz przedsiębiorców 6)promowanie współpracy mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców z innymi przedsiębiorcami krajowymi i zagranicznymi

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1)Wyjaśnić różnicę pomiędzy pojęciami: przedsiębiorca, przedsiębiorstwo, firma. 1)Na czym polega wolność działalności gospodarczej? 1)Jakie są podstawowe obowiązki przedsiębiorcy? 1)Co to jest działalność koncesjonowana, regulowana, wymagająca zezwolenia, licencjonowana?

2.Cykl przedsięwzięcia biznesowego

CYKL PRZEDSIĘWZIĘCIA BIZNESOWEGO Motywy podjęcia pracy na swoim Ocena indywidualnych predyspozycji i możliwości Poszukiwanie pomysłu Badania, analizy, projekty Biznes plan Decyzja o uruchomieniu działalności biznesowej Utworzenie przedsiębiorstwa Zarządzanie przedsiębiorstwem Restrukturyzacja przedsiębiorstwa (przekształcenie) LikwidacjaUpadłość Sprzedaż Fuzja czas

MODELOWE SYTUACJE ŻYCIOWE Sytuacje życiowe PasożytCzłowiek pracującyRentier Pracujący na swoim Pracujący na posadzie

MOTYWY PODEJMOWANIA PRACY NA POSADZIE rodzinne tradycje zawodowe brak wiedzy i doświadczeń biznesowych predyspozycje osobowe do zawodu brak pieniędzy na bieżące utrzymanie i uruchomienie biznesu mała aktywność biznesowa w regionie (mieście, gminie) wygoda (brak kłopotów) strach przed nieznanym, ryzykiem

PRACA NA POSADZIE zaletywady więcej czasu dla siebie mniejsze narażenie na niebezpieczeństwa niższy poziom stresu zależność niższe dochody

MOTYWY PODEJMOWANIA PRACY NA SWOIM rodzinne tradycje biznesowe liczne pozytywne przykłady sukcesów w biznesie w bliskim otoczeniu przymus (brak możliwości znalezienia pracy, brak możliwości realizacji celów życiowych na posadzie) predyspozycje osobowe do biznesu chęć osiągnięcia władzy, bogactwa, ponadstandardowego poziomu konsumpcji negatywne doświadczenia z pracy na posadzie

PRACA NA SWOIM zaletywady niezależność szansa na wyższe dochody brak czasu dla siebie większe narażenie na niebezpieczeństwa (starty, bankructwo, kradzieże, rozboje itp.) życie w stresie

OCENA INDYWIDUALNYCH PREDYSPOZYCJI I MOŻLIWOŚCI 1.wiedza 2.doświadczenie 3.umiejętności 4.znajomości 5.majątek (źródła finansowe) 6.dobre zdrowie 7.cechy osobowe

CECHY OSOBOWE PRZEDSIĘBIORCY wysokie aspiracje potrzeba osiągnięć (sukcesu) aktywność operatywność inicjatywa systematyczność pracowitość upór, determinacja (nie zrażanie się porażkami) optymizm oszczędność łatwość uczenia się (elastyczność) zdolności organizacyjne umiejętność podejmowania decyzji otwartość na ludzi wiara w osiągnięcie sukcesu wewnętrzna lokalizacja bezpieczeństwa (jestem kowalem swego szczęścia, powodzenie zależy ode mnie) otwartość na ryzyko i niebezpieczeństwo (odwaga) wiara we własne siły (pozytywna samoocena)

POSZUKIWANIE POMYSŁU pytanie zasadnicze: co robić i dla kogo? przedmiot działalności pytania dodatkowe: na jakim terytorium? obszar działalności w jakim miejscu? siedziba z kim? forma własności na jakich zasadach? forma prawna

ZASADY WYBORU PRZEDMIOTU DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 1)powielanie wzorów 1)znajomość dziedziny działalności gospodarczej i zainteresowania osobiste (wiedza, wykształcenie, doświadczenie, kontakty personalne, wyczucie rynku) 1)predyspozycje osobowe i posiadane zasoby do działalności w danej dziedzinie 1)istnienie luki rynkowej: charakter ilościowy - za mała podaż charakter czasowy - okresowy brak charakter jakościowy - moja oferta atrakcyjniejsza jakościowo charakter cenowy - moja oferta atrakcyjniejsza cenowo charakter terytorialny - brak na danym terytorium 2)korzystanie z okazji: korzystne przepisy (np. podatkowe) ulgi inwestycyjne subwencje, dotacje itp. 3)heurystyka - pomysł na oryginalny (nowy) produkt czy usługę

PRZYKŁADOWEDZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (1) PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (1) agencja artystyczna agencja celna agencja detektywistyczna agencja ochrony agencja PR agencja reklamowa agencja prasowa agroturystyka antyki antykwariat apteka archiwizacyjne usługi asenizacja astrologia aukcje autogaz autoholowanie badania rynku badania opinii publicznej bank bar basen bilard

PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (2) bioenergoterapia bilbordy biuro maklerskie biuro matrymonialne biuro ogłoszeń biuro podróży biuro rachunkowe broker ubezpieczeniowy broń budowlane usługi budowlany nadzór budowlany sprzęt bukmacherzy catering chłodnia cmentarz cukiernia cyrk czasopismo deratyzacja deweloper dokumenty - niszczenie

PRZYKŁADOWEDZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (3) PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (3) dom opieki społecznej doradztwo drukarnia dyskoteka elektrownia farmaceutyczny hurt ferma filatelistyka finansowe doradztwo fitness club fotograf fryzjer galeria sztuki gastronomiczny lokal grafika komputerowa golfowy klub hafciarstwo handel hotel hurtownia hydraulik informatyk

PRZYKŁADOWEDZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (4) PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (4) internetowy portal jeździectwo językowa szkoła jubiler kancelaria adwokacka kantor kasyno gry kawiarnia kemping kino klub kominiarz komis komputerowe usługi konferencje – organizacja konsulting kopalnia korepetycje kort tenisowy kosmetyczne usługi kowalstwo krawiec kręgielnia

PRZYKŁADOWEDZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (5) PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (5) kserograficzne usługi księgarnia kurierskie usługi kursy tańca kwiaciarnia laboratorium medyczne lakiernictwo lekarz leasing lodziarnia logistyka lombard lotnicze przewozy magazyn magiel malarz maklerski dom marketingowe badania meblarstwo mięso –produkcja modelki – agencja muzycy – zespoły muzyczne

PRZYKŁADOWEDZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (6) PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (6) nauka jazdy nieruchomości – agencja nieruchomości – zarządzanie notariusz ogrodnik optyk opieka nad dziećmi paintball parking pensjonat pieczarkarnia piekarnia pielęgniarstwo pizzeria pogrzebowe usługi pogotowie ratunkowe poligrafia pralnia produkcja projektowe biuro przedszkole przychodnia lekarska pub recycling

PRZYKŁADOWEDZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (7) PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (7) restauracja rolnik rybak salon samochodowy sauna schronisko dla zwierząt sklep solarium spedycja sprzątanie stacja benzynowa stolarz stomatolog studio nagrań szambo – wywóz szewc szklarz szkoła szpital ślusarz tartak taxi teatr

PRZYKŁADOWEDZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (8) PRZYKŁADOWE DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (8) telekomunikacja telemarketing telewizja tłumaczenia transport turystyczne biuro ubezpieczenia utylizacja odpadów weterynarz wierzytelności – obrót wizażysta wróżbiarstwo wulkanizacja wydawnictwo wypożyczalnia zegarmistrz żłobek

NAZWA PRZEDSIĘBIORCY (FIRMA) Wymogi stawiane idealnej nazwie: 1)zgodna z przepisami 2)zrozumiała, jednoznaczna 3)krótka, prosta - łatwa do wymówienia i zapamiętania 4)informuje o branży, rodzaju prowadzonej działalności 5)wzbudza zaufanie, pozytywne skojarzenia 6)oryginalna, odróżnia od konkurencji Wymóg prawny – obok nazwy oznaczenie formy prawnej Rodzaje nazw: 1)opisowe 2)sugestywne, skojarzeniowe 3)abstrakcyjne

ŹRÓDŁA DOBRYCH NAZW imiona i nazwiska założycieli inicjały założycieli łacina, greka i inne języki obce historia legendy, baśnie, mity sztuczne nazwy z użyciem prefiksów i sufiksów: pro, eko, euro, art, max, inter, ex, im, pol, skrótowce nazwy abstrakcyjne

ZNAK FIRMOWY Możliwe formy znaków firmowych: 1)logotyp – słowne (literowe) wyrażenie nazwy 2)symbol – graficzne wyrażenie nazwy Rodzaje znaków firmowych: 1)znaki symboliczne 2)znaki inspirowane heraldyką 3)znaki inspirowane liternictwem 4)znaki abstrakcyjne 5)znaki inspirowane nazwą organizacji 6)znaki będące formą anatomiczną 7)znaki inspirowane naturą i światem zwierząt

KOLOR FIRMOWY Ciemne – powaga, wysoki prestiż, tradycja Jasne, żywe – otwartość, nowoczesność Jaskrawe – dynamizm, aktywność Pastelowe – finezja, delikatność Metaliczne – przepych, bogactwo, elegancja

OBSZAR DZIAŁALNOŚCI osiedle, ulica, wieś, osada miasteczko dzielnica miasta miasto, gmina województwo region, makroregion (kilka-kilkanaście województw) część geograficzna kraju (wschód, zachód itp.) cały obszar Polski Polska i kraje ościenne Europa cały świat

KRYTERIA WYBORU LOKALIZACJI SIEDZIBY I AGEND 1)łatwość dostępu, dojazdu, parkowania - przy ciągach komunikacyjnych 1)centra przemysłowe, handlowe, usługowe, finansowe, turystyczne 1)bliskość rynku zaopatrzenia (surowce, towar, energia) 1)bliskość rynku zbytu 1)niska cena siły roboczej 1)brak ograniczeń prawnych (np. ochrona środowiska) 1)ulgi lokalne (np. w podatku dochodowym, specjalne strefy ekonomiczne, strefy wolnocłowe)

FORMY WŁASNOŚCI 1)własność indywidualna (osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą) 1)własność grupowa (spółka, spółdzielnia)

DETERMINANTY WYBORU FORMY PRAWNEJ 1)rodzaj działalności 2)liczba wspólników 3)skala działalności

KONSEKWENCJE WYBORU FORMY PRAWNEJ 1)własnościowe (dochodowe i decyzyjne) 2)podatkowe 3)kosztowe 4)prawno-administracyjne 5)odpowiedzialność za zobowiązania

FORMY PRAWNE 1)indywidualny przedsiębiorca (wpis do ewidencji działalności gospodarczej) 1)spółka cywilna 1)spółki handlowe: a)spółki osobowe: spółka jawna spółka partnerska spółka komandytowa spółka komandytowo-akcyjna b)spółki kapitałowe: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka akcyjna

FORMA JEDNOOSOBOWA – WPIS DO EWIDENCJI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ rejestracja poprzez złożenie wniosku w Urzędzie Gminy (Dzielnicy) nazwa musi zawierać imię i nazwisko właściciela: Usługi szewskie – Jan Szewczyk Fryzjerstwo damskie – Janina Drut

ZALETY I WADY FORMY JEDNOOSOBOWEJ Zalety: niski koszt założenia łatwość założenia, prowadzenia, likwidacji możliwość wyboru różnych form opodatkowania Wady: odpowiedzialność za zobowiązania firmy całym majątkiem brak możliwości przyjęcia wspólnika z kapitałem

SPÓŁKA CYWILNA nie jest przedsiębiorcą wspólnicy rejestrują działalność oddzielnie jako osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą tworzona na podstawie umowy firma powinna zawierać imiona i nazwiska wszystkich wspólników oraz określenie formy prawnej: Krawiectwo damskie – Jan Nowak i Józef Kowalik spółka cywilna (Spółka Cywilna) Budmet – Karol Wasiak i Cyryl Mikuła S.C.

ZALETY I WADY SPÓŁKI CYWILNEJ Zalety: niski koszt założenia łatwość założenia, prowadzenia i likwidacji możliwość wyboru różnych form opodatkowania brak wymogów prawnych co do rodzaju i wielkości wnoszonych wkładów duża dowolność kształtowania postanowień umowy spółki Wady: kolektywne zarządzanie solidarna odpowiedzialność wspólników całym majątkiem za zobowiązania spółki brak możliwości zaciągania zobowiązań i nabywania uprawnień przez spółkę brak zdolności prawnej

SPÓŁKA JAWNA wymóg zawarcia umowy na piśmie oraz wpisu do KRS umowa winna zawierać: firmę i siedzibę wkłady wnoszone przez wspólników i ich wartość przedmiot działalności spółki czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony powstaje z chwilą wpisania do KRS firma spółki powinna zawierać nazwiska albo firmy wszystkich wspólników (kilku lub jednego z nich) oraz oznaczenie formy prawnej spółka jawna (sp. j.), np.: Jerzy Bobak, Jan Tur spółka jawna Usługi transportowe - Marian Dąbek i spółka (sp. j.)

ZALETY I WADY SPÓŁKI JAWNEJ Zalety: stosunkowo niski koszt założenia łatwość prowadzenia różne formy opodatkowania brak wymogów co do wysokości wkładów duża dowolność w kształtowaniu postanowień umowy możliwość ujawnienia w nazwie spółki nazwiska tylko jednego wspólnika Wady: koszt rejestracji i zmian w KRS-ie solidarna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki całym majątkiem, gdy brak możliwości ich pokrycia z majątku spółki kolektywne zarządzanie brak osobowości prawnej

SPÓŁKA PARTNERSKA Tworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu pod wspólną firmą Partnerzy – wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnego zawodu (adwokaci, aptekarze, architekci, biegli rewidenci, brokerzy ubezpieczeniowi, doradcy podatkowi, inżynierowie budownictwa, księgowi, lekarze, weterynarze, notariusze, pielęgniarki, położne, radcy prawni, rzecznicy patentowi, rzeczoznawcy majątkowi, tłumacze przysięgli) Wymóg zawarcia umowy spółki w formie aktu notarialnego oraz wpisu do KRS – powstaje z chwilą wpisania do KRS Firma powinna zawierać nazwisko przynajmniej jednego partnera z dodatkiem i partnerzy albo spółka partnerska oraz określenie zawodu wykonywanego w spółce: Jan Kowalski i partnerzy – doradcy podatkowi (sp. p.)

ZALETY I WADY SPÓŁKI PARTNERSKIEJ Zalety: brak wymagań odnośnie kapitału spółka odpowiada całym swoim majątkiem za swoje zobowiązania ograniczenie odpowiedzialności partnera za zobowiązania powstałe w wykonywaniu wolnego zawodu przez pozostałych partnerów (odpowiada tylko za swoje działania, a nie za błędy innych partnerów) możliwość wyboru podatkowej KPR jednoznaczne określenie działalności w nazwie możliwość ujawnienia w nazwie spółki nazwiska tylko jednego partnera Wady: możliwość działalności spółki wyłącznie w zakresie wykonywania zawodu wymóg sporządzenia umowy w formie aktu notarialnego koszt rejestracji w KRS kolektywne zarządzanie brak osobowości prawnej

SPÓŁKA KOMANDYTOWA Co najmniej jeden wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia, całym swoim majątkiem (komplementariusz), a odpowiedzialność przynajmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej. Wymóg zawarcia umowy w formie aktu notarialnego i rejestracji w KRS – powstaje z chwilą wpisania do KRS Firma spółki musi zawierać nazwisko przynajmniej jednego komplementariusza oraz dodatkowe oznaczenie spółka komandytowa (sp. k.): Betonpol - Jan Kowalski i wspólnicy – spółka komandytowa Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem spółka komandytowa Nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczone w firmie spółki (jeżeli jest, osoba ta odpowiada wobec osób trzecich jak komplementariusz)

ZALETY I WADY SPÓŁKI KOMANDYTOWEJ Zalety: brak określonych wymagań co do sumy komandytowej ograniczenie odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania spółki do wysokości sumy komandytowej możliwość działania komandytariuszy w imieniu spółki wyłączne w charakterze pełnomocników Wady: wymóg sporządzenia umowy w formie aktu notarialnego, rejestracja w KRS konieczność prowadzenia pełnej księgowości kolektywne zarządzanie przez komplementaiuszy brak osobowości prawnej

SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA Przewidziana do działalności w większym rozmiarze Wymaga kapitału zakładowego (akcyjnego) w kwocie min zł Działa na podstawie statutu w formie aktu notarialnego, rejestracja w KRS – powstaje z chwilą wpisu do KRS Co najmniej jeden wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia, całym swoim majątkiem (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem i nie odpowiada za zobowiązania spółki wobec wierzycieli Akcjonariusz zobowiązany jest jedynie do świadczeń określonych w statucie Komplementariuszem może być osoba fizyczna lub prawna Firma spółki powinna zawierać nazwisko przynajmniej jednego komplementariusza oraz oznaczenie spółka komandytowo-akcyjna (S.K.A.): Jan Kowalski i wspólnicy – spółka komandytowo-akcyjna Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem spółka komandytowo-akcyjna Nazwisko albo firma akcjonariusza nie może być zamieszczone w firmie (nazwie) spółki (jeżeli jest osoba ta odpowiada wobec osób trzecich jak komplementariusz) Pisma i zamówienia handlowe (także strona powinny zawierać: 1) firmę spółki, siedzibę i adres 2) oznaczenie sądu rejestrowego i numer KRS 3) numer NIP 4)wysokość kapitału zakładowego i kapitału wpłaconego

ZALETY I WADY SPÓŁKI KOMANDYTOWO-AKCYJNEJ Zalety: akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki możliwość działania akcjonariuszy w imieniu spółki wyłączne w charakterze pełnomocników na Walnym Zgromadzeniu każda akcja objęta przez komplementariuszy i akcjonariuszy daje prawo do 1 głosu Wady: wymóg sporządzenia umowy w formie aktu notarialnego, rejestracja w KRS konieczność prowadzenia pełnej księgowości i badania bilansu kolektywne zarządzanie przez komplementariuszy brak osobowości prawnej konieczność ustanowienia Rady Nadzorczej, gdy liczba akcjonariuszy jest większa niż 25

SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ Może być utworzona przez jedną albo więcej osób (nie może być zawiązana przez inną jednoosobową spółkę z o.o.) Umowa w formie aktu notarialnego, rejestracja w KRS Wymogi niezbędne do powstania: 1)zawarcie umowy spółki 2)wniesienie wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego 3)powołanie Zarządu 4)ustanowienie Rady Nadzorczej (komisji rewizyjnej) jeżeli wymaga tego umowa lub ustawa 5)wpisanie do KRS Udziały obejmuje się za wkłady pieniężne lub rzeczowe, wartość nominalna udziału nie mniejsza niż 50 zł Wymaga kapitału zakładowego w kwocie min zł Firma może być dowolna z dopiskiem: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub sp. z o.o. Abakus sp. z o.o. Pisma i zamówienia handlowe (także strona muszą zawierać: 1)Firmę spółki, jej siedzibę i adres 2)Oznaczenie sądu rejestrowego i numer KRS 3)Numer NIP 4)Wysokość kapitału zakładowego

ZALETY I WADY SPÓŁKI Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ Zalety: wyłączenie odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki (za wyjątkiem podatkowych) możliwość pozyskiwania kapitału poprzez przyjęcie nowego wspólnika możliwość pokrycia udziału wkładem rzeczowym udziały mogą być uprzywilejowane (co do prawa głosu, prawa do dywidendy, sposobu uczestnictwa w podziale majątku w przypadku likwidacji) Zarząd może być jednoosobowy lub wieloosobowy osobowość prawna Wady: wysoki minimalny kapitał zakładowy konieczność prowadzenia pełnej księgowości obowiązek powołania Rady Nadzorczej (komisji rewizyjnej), gdy liczba wspólników większa od 25 i gdy kapitał zakładowy większy niż zł Rada Nadzorcza (komisja rewizyjna) liczy minimum 3 osoby

SPÓŁKA AKCYJNA Najbardziej złożona forma prawna, przewidziana do działalności na dużą skalę Może być zawiązana przez jedną lub więcej osób (nie może być zawiązana przez jednoosobową sp. z o.o.) Minimalny kapitał akcyjny zł Statut w formie aktu notarialnego, rejestracja w KRS Akcje obejmuje się za wkłady pieniężne lub rzeczowe, minimalna wartość nominalna akcji 1 grosz Kapitał podstawowy dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej Do powstania wymaga się: 1)Zawiązania spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli 2)Wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego 3)Ustanowienia Zarządu i Rady Nadzorczej 4)Wpisania do KRS Nazwa może być dowolna z dopiskiem: spółka akcyjna lub S.A. Omega S.A. Pisma i zamówienia handlowe (także strona muszą zawierać: 1)Firmę spółki, siedzibę i adres 2)Oznaczenie sądu rejestrowego i numer KRS 3)Numer NIP 4)Wysokość kapitału zakładowego i kapitału wpłaconego

ZALETY I WADY SPÓŁKI AKCYJNEJ Zalety: wyłączenie odpowiedzialności akcjonariuszy za zobowiązania spółki, nawet podatkowe możliwość pozyskiwania kapitału poprzez emisję akcji łatwe sprawdzanie wiarygodności spółki – dane finansowe jawne Zarząd może być jednoosobowy lub wieloosobowy akcje mogą być uprzywilejowane (co do prawa głosu, prawa do dywidendy lub sposobu uczestnictwa w podziale majątku w przypadku likwidacji) osobowość prawna Wady: bardzo wysoki minimalny kapitał zakładowy wymóg sporządzenia statutu w formie aktu notarialnego konieczność prowadzenia pełnej księgowości konieczność powołania Rady Nadzorczej (komisji rewizyjnej), która liczy min. 3 osoby, a w spółkach publicznych min. 5 osób duże koszty prowadzenia duże wymagania formalne konieczność badania sprawozdania finansowego

DECYZJA O URUCHOMIENIU DZIAŁALNOŚCI BIZNESOWEJ Biznes plan Ocena czynników sukcesu Ocena barier, ryzyk, zagrożeń Decyzja TAKNIE

GŁÓWNE CZYNNIKI SUKCESU dobry pomysł cechy przedsiębiorcy kapitał, majątek własna praca pomoc innych szczęście (brak nieszczęścia)

BARIERY, RYZYKA, ZAGROŻENIA W PRYWATNEJ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W PRYWATNEJ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ silna, zorganizowana konkurencja, ograniczony popyt, utrudnienia biurokratyczne i prawne, fiskalizm i restrykcyjność systemu podatkowego, celnego i ubezpieczeń społecznych, inflacja, wysoka stopa procentowa (odsetki bankowe), niestabilność prawa (zmiany, wiele wykładni, luki i błędy), niewypłacalność klientów, nieuczciwość klientów, dostawców i kooperantów, działalność koncesjonowana, regulowana, licencjonowana korupcja, działalność mafii (haracze, napady, kradzieże itp.), mentalność społeczeństwa (zazdrość, donosy itp.), kryzys gospodarczy (w kraju i za granicą), kataklizmy (powodzie, mrozy, wiatry itp.), błędne decyzje, działania pracowników (nieuczciwość, niestaranność itp.).

PROCES TWORZENIA PRZEDSIĘBIORSTWA (na przykładzie osoby fizycznej) 1.Rejestracja w Urzędzie Gminy (Dzielnicy) 2.Numer statystyczny – REGON 3.Pieczątki 4.Konto bankowe 5.Uzyskanie koncesji lub zezwoleń 6.Rejestracja podatkowa - numer NIP, VAT 7.Załatwienie lokalu (dzierżawa, najem, własny) 8.Materiały informacyjno-reklamowe (foldery, cenniki, informatory, szyldy, tablice informacyjne, ogłoszenia, wizytówki, papier firmowy) 9.Zawiadomienia urzędów i instytucji: zawiadomienie urzędu gminy (podatek od nieruchomości, podatek lokalny), zawiadomienie Inspektoratu Ochrony Środowiska, zawiadomienie Komendy Straży Pożarnej, zawiadomienie Państwowej Inspekcji Pracy, zawiadomienie Państwowej Inspekcji Handlowej, zawiadomienie Sanepidu, inne urzędy

UTWORZENIE PRZEDSIĘBIORSTWA (na przykładzie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) 1.Umowa spółki z o.o. 2.Akt notarialny 3.Wniesienie kapitału - oświadczenie Zarządu 4.Rejestracja spółki w KRS 5.Numer statystyczny – REGON 6.Pieczątki 7.Konto bankowe 8.Uzyskanie koncesji lub zezwoleń 9.Rejestracja podatkowa - numer NIP, VAT 10.Załatwienie lokalu (dzierżawa, najem, własny) 11.Materiały informacyjno-reklamowe (foldery, cenniki, informatory, szyldy, tablice informacyjne, ogłoszenia, wizytówki, papier firmowy) 12.Zawiadomienia urzędów i instytucji: zawiadomienie urzędu gminy (podatek od nieruchomości, podatek lokalny), zawiadomienie Inspektoratu Ochrony Środowiska, zawiadomienie Komendy Straży Pożarnej, zawiadomienie Państwowej Inspekcji Pracy, zawiadomienie Państwowej Inspekcji Handlowej, zawiadomienie Sanepidu, inne urzędy

ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM (1) (Początek działalności) 1.Zakupy (leasing): maszyny i urządzenia, środki transportu, komputery, sprzęt techniczny, narzędzia wyposażenie, meble użytkowe fax, telefon programy komputerowe 2.Zatrudnienie pracowników: umowy o pracę zgłoszenie do ZUS-u (ubezpieczenie społeczne): właściciele firm jednoosobowych wspólnicy spółek cywilnych osoby współpracujące spośród członków rodziny osoby zatrudnione na podstawie umów o pracę osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej wydanie legitymacji ubezpieczeniowych wprowadzenie: regulaminu wynagradzania (co najmniej 20 pracowników) regulaminu pracy (co najmniej 20 pracowników) szkolenie ppoż. o bhp.

ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM (2) (Początek działalności) 1.Zaprowadzenie ewidencji: ewidencja księgowa (książka przychodów i rozchodów lub księgi rachunkowe) ewidencja podatkowa podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych, podatek od towarów i usług (VAT), podatek akcyzowy, podatek dochodowy od przychodów (ryczałt ewidencjonowany) ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych ewidencja wyposażenia ewidencja przebiegu pojazdów ewidencja osobowa (akta osobowe) ewidencja płacowa (listy płac) inne ewidencje: rejestr pożyczek i zastawów, rejestr opłaty skarbowej, rejestr zawartych umów, ewidencja wspólników (udziałowców), ewidencja udziałów, ewidencja korespondencji przychodzącej i wychodzącej, ewidencja faxów przychodzących i wychodzących, ewidencja delegacji służbowych 2.Zaprowadzenie księgowości - otwarcie kont

ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM (3) (Początek działalności) 1.Organizacja wewnętrzna: regulamin organizacyjny: zasady organizacji firmy, zasady zarządzania, schemat organizacyjny, zakresy zadań komórek i stanowisk organizacyjnych, ramowe zakresy obowiązków, uprawnień, odpowiedzialności, instrukcja obiegu i kontroli dokumentów inne regulaminy i instrukcje 2.Zawarcie niezbędnych umów: umowa sprzedaży umowa dostawy umowa zlecenia umowa o dzieło umowa o roboty budowlane umowa najmu (dzierżawy) umowa użyczenia umowa pożyczki umowa rachunku bankowego umowa agencyjna umowa komisu umowa przewozu umowa spedycji umowa ubezpieczeniowa umowa poręczenia umowa darowizny umowa o pracę umowa spółki

PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1)Wskaż zalety i wady pracy na swoim i na posadzie. 1)Omów zasady wyboru przedmiotu działalności gospodarczej. 1)Omów zasady projektowania nazwy i znaku firmowego przedsiębiorcy. 1)Omów zasady wyboru lokalizacji siedziby i agend przedsiębiorstwa. 1)Wymień formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. 1)Jakie są skutki wyboru formy działalności gospodarczej? 1)Omów podobieństwa i różnice pomiędzy spółką jawną a cywilną. 1)Omów podobieństwa i różnice pomiędzy spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a spółką akcyjną. 1)Omów czynniki sukcesu i ryzyka w działalności gospodarczej. 1)Przedstaw przebieg procesu tworzenia przedsiębiorstwa w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.