BIBLIOTEKA PRZYSZŁOŚCI, ALE JAKIEJ? Ewa Parzonka, Elżbieta Pieńkowska Biblioteka Główna Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu UWARUNKOWANIA EKONOMICZNE I DEMOGRAFICZNE

„W czasach stabilizacji wszystko ma nazwę i wszystko jest na swoim miejscu, bardzo niewiele można podważyć. W czasach zawieszenia mamy natomiast olbrzymią siłę i moc wpływania na życie osobiste, zawodowe i instytucjonalne. Potrzebujemy tylko poczucia sensu, jasnej idei, jasnej wizji drogi, jaka jest przed nami. Mój Boże, w jakich fantastycznych czasach żyjemy!” J. Naisbitt: Megatrendy MOTTO

GLOBALIZACJA – PROCES ZMIENIAJĄCY ŻYCIE Pojęcie globalizacji: aspekt ekonomiczny i socjologiczny Cechy globalizacji:  przyspieszanie dystrybucji dóbr i usług  zwiększanie roli instytucji i korporacji ponadnarodowych  zmiana koncepcji „suwerenności państwa”  ekspansja różnych kultur i zmiana w świadomości społecznej  zwiększanie się różnic społecznych

GLOBALIZACJA – PROCES ZMIENIAJĄCY ŻYCIE Kraj Pozycja w 2005 roku Pozycja w 2004 roku Zmiana pozycji Singapur121 Irlandia21 Szwajcaria330 USA473 Polska31310 Ukraina39434 Rosja Chiny54573 Ranking wybranych krajów wg wskaźnika globalizacji [GI]

GLOBALIZACJA WIEDZY Cele dla Polski: podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa poprawa finansowania szkolnictwa i nauki poprawa finansowania szkolnictwa i nauki dostosowanie systemów edukacji do standardów europejskich dostosowanie systemów edukacji do standardów europejskich poszerzanie elit naukowych poszerzanie elit naukowych wspieranie i kreowanie rozwoju innowacyjności wspieranie i kreowanie rozwoju innowacyjności

PROCESY GLOBALIZACJI W BIBLIOTEKACH Funkcje bibliotek Informacyjno – dydaktyczna Kulturoznawczo - socjalizująca Informacyjno – dydaktyczna Kulturoznawczo - socjalizująca Zjawiska i przejawy globalizacji: dostęp do informacji dostęp do informacji polityka informacyjna polityka informacyjna badanie jakości działań bibliotecznych badanie jakości działań bibliotecznych marketing marketing

PROCESY GLOBALIZACJI W BIBLIOTEKACH Modernizacja bibliotek – komputeryzacja, dostęp do Internetu Hybrydyzacja bibliotek – połączenie świata rzeczywistego z wirtualnym Homogenizacja bibliotek – ujednolicanie standardów działania

PROCESY GLOBALIZACJI W BIBLIOTEKACH Liczba bibliotek publicznych i ich filii W tym skomputeryzowanych i komputeryzujących się Procent skomputeryzowanych i komputeryzujących się 9,30%15,08%25,66% Liczba bibliotek skomputeryzowanych w 100 % 294 Procent skomputeryzowanych w 100 % 3,39% Stan komputeryzacji bibliotek publicznych

INTERNET JAKO NARZĘDZIE GLOBALIZACJI 1.Połączenie stałej obecności informacji z szybkością jej przekazywania 2.Natychmiastowość odbioru 3.Multimedialność 4.Minimalizacja kosztów i czasu działania

INTERNET JAKO NARZĘDZIE GLOBALIZACJI Liczba internautów (w mln) Odsetek całości populacji (w %) Świat81312,7 USA20168,8 Afryka131,4 Azja2587,1 Ameryka Północna22268,3 Ameryka Południowa5610,3 Australia i Oceania1548,5 Europa23131,6 Dostęp do Internetu na świecie w 2004 roku

INTERNET JAKO NARZĘDZIE GLOBALIZACJI Rozwój dostępu do Internetu w wybranych krajach UE w latach KrajLiczba użytkowników Internetu (w tys.) w latach: Przyrost nowych użytkowników w latach Odsetek całości populacji Francja ,7 %41,5 % Holandia ,1 %66,2 % Niemcy ,6 %56,2 % Polska ,4 %23,5 % Szwecja ,1 %74,3 %

PRZEBUDOWA SYSTEMU GOSPODARCZEGO: GOW, SOW 1.„Nowa gospodarka” – gospodarka oparta na wiedzy: nowoczesne technologienowoczesne technologie innowacjeinnowacje konkurencyjnośćkonkurencyjność 2.Budowa społeczeństwa informacyjnego rola wiedzy i umiejętnościrola wiedzy i umiejętności zmiany na rynku pracyzmiany na rynku pracy znaczenie kapitału społecznegoznaczenie kapitału społecznego

UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE Czynniki zmian do roku 2030:  emigracje  malejąca dzietność  zmiana modelu rodziny  wzrastająca długość życia

UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE Liczba osób z wykształceniem wyższym: Żródło: Narodowy Spis Powszechny ,2 ml n 1,8 ml n ,2 ml n 1,8 ml n ,8 ml n 3,2 ml n ,2 ml n 1,8 ml n ,8 ml n 3,2 ml n ,2 ml n 1,8 ml n ,2 ml n 1,8 ml n ,8 ml n 3,2 ml n 1,8 mln 3,2 mln Obecnie około 11% społeczeństwa polskiego posiada wykształcenie wyższe

UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE Populacja (w tys.) Aktywni (w tys.) Pracujący (w tys.) Bezrobotni (w tys.) Współczynnik aktywności zawodowej (w %) 53,552,853,0 Wskaźnik zatrudnienia (w %)44,245,346,7 Stopa bezrobocia (w %)17,514,411,9 Stan populacji i sytuacja na rynku pracy osób w wieku 15 lat i więcej

UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE Zagrożenia dla równomiernego rozwoju społeczeństwa: powiększanie się obszarów biedypowiększanie się obszarów biedy źródła ubóstwaźródła ubóstwa dezintegracja społeczeństwadezintegracja społeczeństwa Programy strukturalne UE

PODSUMOWANIE Wniosek 1: Wobec wzrastającej roli wiedzy i wykształcenia we współczesnym świecie biblioteki powinny już teraz przygotowywać się do tego, że zmienią się oczekiwania ich użytkowników i obecna oferta będzie dla nich niewystarczająca. Przyszły czytelnik – użytkownik – klient biblioteki będzie lepiej przygotowany do korzystania ze zdobyczy techniki, a więc bardziej wymagający. Należy pomyśleć, w jaki sposób dostosować jakość i charakter usług świadczonych przez biblioteki do zmian, jakie przyniosą zaprezentowane w referacie zjawiska.

PODSUMOWANIE Wniosek 2: Państwa przodujące pod względem gospodarczym stawiają na wiedzę. Biblioteki od zawsze były i są „magazynami wiedzy”. Potencjał wiedzy, tkwiący w bibliotekach, wymaga pewnych modyfikacji, zorientowania na cele i zdobywania nowych umiejętności. Wszechobecność Internetu, wymogi gospodarki opartej na wiedzy oraz rozwój społeczeństwa informacyjnego wymusza zmianę podejścia do roli bibliotekarza. Konieczność ustawicznego podnoszenia kwalifikacji przez bibliotekarzy jest bezdyskusyjna. Bibliotekarz przyszłości powinien umieć poruszać się wśród coraz większej liczby informacji przy pomocy coraz nowocześniejszych narzędzi służących ich wyszukiwaniu.

PODSUMOWANIE Wniosek 3: W związku z widoczną pauperyzacją naszego społeczeństwa biblioteki mogą i powinny spełniać jeszcze jedną rolę – rolę instytucji niwelującej różnice w dostępie do wiedzy. To z kolei umożliwiłoby wielu osobom podniesienie kwalifikacji, pozwalając tym samym wyjść z marazmu i ubóstwa.

PODSUMOWANIE „Każda dziedzina aktywności ma swoich wygranych i przegranych. Wygrają te państwa i narody, które docenią wagę naukowego przełomu. Ci zaś, którzy odniosą się do niego z lekceważeniem, znajdą się zapewne na obrzeżach globalnej gospodarki XXI wieku”. „Każda dziedzina aktywności ma swoich wygranych i przegranych. Wygrają te państwa i narody, które docenią wagę naukowego przełomu. Ci zaś, którzy odniosą się do niego z lekceważeniem, znajdą się zapewne na obrzeżach globalnej gospodarki XXI wieku”. M. Kaku: Wizje czyli jak nauka zmieni świat w XXI wieku