Sanacja Sanatio, czyli uzdrowienie sytuacji przedsiębiorstwa, kilku przedsiębiorstw lub całego sektora, który znalazł się w kryzysie. Warunkiem poprzedzającym sanację jest przedsanacyjny kryzys. Kryzys przedsiębiorstw (lub sektora) wyraża się ich niemożliwością do realizacji swoich zobowiązań/spełnienia obietnic. Przedmiotem kontrowersji pozostaje kwestia, co w takim wypadku jest „uzdrowieniem” sytuacji. Procesy sanacyjne polegają na działaniach, które mają na celu usunąć skutki lub objawy kryzysu.

Klasyfikacja procesów sanacyjnych (1) Pod względem zakresu: mikroekonomiczne i makroekonomiczne. Gdy kryzys ma charakter mikroekonomiczny, to znaczy dotyczy sytuacji konkretnego przedsiębiorstwa (lub sektora). Na przykład kryzys w produkcji jedwabiu w Japonii po wynalezieniu nylonu.

Mikroekonomiczna sanacja Krzywa możliwości produkcyjnych. Wynalezienie nylonu przesunęło krzywą możliwości produkcyjnych, zmniejszając spektrum alokacji jedwabiu.

Szok technologiczny i sanacja W tym wypadku kryzys jest powodowany przez zmianę technologiczną. Proces sanacyjny, który ma na celu uzdrowienie, będzie wobec tego procesem mikroekonomicznym. Przykład dotyczy całego sektora: innowacja wymusza diamentralne zmiany procesów produkcji. Istotne: procedura ma charakter zdecentralizowany (nie ma kogo „obwinić” jak w wypadku procesów politycznych).

Inne przykłady sanacji mikroekonomicznej Defraudacja i celowa konsumpcja kapitału np. Enron (aktywa na ponad 60 miliardów dolarów), który pociągnął za sobą Arthur Andersena. Złe zarządzanie firmą np. United Airlines (niemożliwość pozyskania kapitału). Opieszałość innowacyjna np. Kodak (Nokia?). Inne firmy potrafiły się dostosować do nowych cyfrowych warunków. Przeinwestowanie w reklamę np. „No to Fru! go”. Skutki rządowych regulacji np. bezpośrednie zakazy prowadzenia działalności (regulacja hazardu).

Sanacja Makroekonomiczna Gdy kryzys przedsanacyjny ma swoje podłoże w przyczynach, które określamy makroekonomicznymi. Związanymi z polityką makroekonomiczną, a więc: Cyklem koniunkturalnym. Polityką pieniężną. Polityką fiskalną. Itd..

Makroekonomiczna sanacja Krzywa możliwości produkcyjnych. Praktycznie wszystkie sektory (poza drobnymi wyjątkami) przeżywają zastój w branży lub kryzys.

Przykłady sanacji makroekonomicznej Z powodu „bańki finansowej” na rynku nieruchomości np. firmy na rynku amerykańskim od 2008. Z powodu problemów fiskalnych w Europie po 2009 roku. Takie sanacje mają w sobie również aspekty mikroekonomiczne (nie wszystkie firmy z danych sektorów bankrutują). Podział na sanację mikroekonomiczną i makroekonomiczną dotyczy nie tylko zakresu, lecz również genezy.

Klasyfikacja procesów sanacyjnych (2) Ze względu na metodę: autonomiczne i niesamorzutne. Autonomiczne są przeprowadzane w ramach porozumień czysto rynkowych. Nie są odgórnie dekretowane, lecz wynikają z zawieranych i negocjowanych kontraktów. Relacja między podmiotami jest równorzędna.

Przykłady Sanacji autonomicznej Pozyskanie nowych inwestorów, którzy dostarczą kapitału. Negocjowanie opóźnienia w spłacie kredytu. Uzyskanie preferencyjnej pożyczki. Przejęcie spółki przez inny podmiot. Przeprowadzenie bankructwa i zaspokojenie wierzycieli. W żadnym ze scenariuszy nie ma bezpośrednio zaangażowanego rządu.

Procesy sanacyjne niesamorzutne Przeprowadzane są za pomocą regulacji państwowych. Nie wynikają z kontraktów między podmiotami (lub przynajmniej nie tylko). Relacja między podmiotami nie jest równorzędna, ponieważ uwikłane w proces jest prawo administracyjne (podmiot państwowy).

Przykłady sanacji niesamorzutnej Państwo podejmuje decyzję o nacjonalizacji przedsiębiorstwa. Państwo podejmuje decyzję o udzieleniu dotacji. Państwo pożycza pieniądze podmiotom zagrożonym. Państwo wprowadza rozwiązania, które zmniejszają zagrożenie konkurencyjne (np. cła, lub jakieś regulacje).

Prawo jako dobro Granica między sanacją autonomiczną a niesamorzutną jest płynna. Ponieważ współcześnie państwo zawsze jest jakoś uwikłane w procesy sanacyjne. Z powodu produkcji prawa. Prawo jest również dobrem ekonomicznym. Współcześnie produkowanym niemal wyłącznie przez państwa. Nawet przy procesach, które wymieniliśmy jako „autonomiczne” państwo jest jakoś „obecne”.

Prawo jako dobro prywatne Pewien zakres prywatnej produkcji prawa (np. arbitraż). Ciągle jednak jest to prawo, które jest podrzędne wobec prawa państwowego. Przykładowo: strony kontraktu mogą się zgodzić na poddanie prywatnemu arbitrażowi. Jednakże: ciągle jest to droga, którą można podważyć odwołując się do prawa i aparatu państwowego.

Klasyfikacja procesów sanacyjnych (3) Pod względem celowości: destrukcyjne i konserwacyjne. Destrukcyjne mają na celu de facto likwidację podmiotu, lub znaczącą redukcję jego działalności. Może to wyrażać się malejącym udziałem w rynku. Jak również zmniejszaniem liczby zatrudnionych.

Przykłady sanacji destrukcyjnej Przykładowo firma zostaje przejęta ze względu na rosnący udział w rynku, a jej działalność będzie stopniowo wygaszana (np. Kredyt bank). Firma ogłasza bankructwo i zostaje upłynniona (np. Lehman Brothers). Rząd prywatyzuje państwową firmę, która jest kupiona tylko ze względu na pewien majątek i potem upłynniona (np. Browar Piasta).

Sanacja konserwacyjna Ma na celu działania, które mają doprowadzić do utrzymania działalności lub przywrócenia sytuacji sprzed kryzysu przedsanacyjnego. Może to wyrażać się celem utrzymania stałego lub rosnącego udział w rynku. Może dotyczyć utrzymania zatrudnienia na danym poziomie.

Przykłady sanacji konserwacyjnej Rząd udziela pożyczki Oplowi w celu podtrzymania działalności (jednocześnie sanacja makroekonomiczna niesamorzutna). Warren Buffett kupuje Media General (dostarcza kapitału lokalnym gazetom). Rząd nacjonalizuje upadające banki (przykład irlandzki).

Płynna granica Czasami (jak we wcześniejszych wypadkach) można zatrzeć granicę między działaniem destrukcyjnym a konserwacyjnym. Na przykład może być sporne, czy redukcja zatrudnienia w firmie o 20% to działanie destrukcyjne… czy też konserwacyjne. Podobnie częściowe przestawienie firmy z jednego rynku na drugi może być różnie interpretowane. Klasyfikacja jest ex ante do pewnego stopnia decyzją spekulatywną.

Producent a firma Produkcja oznacza ekonomiczne wytwarzanie określonego dobra lub usługi. Obiektywny termin, który wyraża pewną aktywność ekonomiczną. Firma jest pojęciem prawnym i odnosi się do struktury własnościowej. Kwestie „firmy” wpływają bezpośrednio na „produkcję”. Sanacja opisuje sprawy związane z „firmami”.

Bankructwo a realokacja „W drodze do długookresowej równowagi nieefektywne firmy, te, które używają niewłaściwych technologii oraz te, które nadprodukują pewne dobra, zostają wyeliminowane. Konsumenci korzystają na tym w długim okresie, ponieważ dobra i usługi są produkowane i sprzedawane po możliwie najniższych cenach. Prawny mechanizm, dzięki któremu te firmy są eliminowane, to bankructwo” (White 1989, s. 129) „Społeczna funkcja bankructwa”.

Wyzwania sanacji Największym wyzwaniem w kryzysie przedsanacyjnym jest hierarchizacja interesów. Po pierwsze, czyje interesy mają zostać zaspokojone. Po drugie, w jakiej kolejności będą zaspokajane te interesy. Po trzecie, jakim kosztem będzie realizowana sanacja?

Interesariusze sanacji Wierzyciele: Banki. Posiadacze obligacji korporacyjnych. Inni pożyczkodawcy. Akcjonariusze (właściciele firmy). Pracownicy (na kontraktach): Kwestia wypłat zaległych wynagrodzeń (odpraw). Kwestia zatrudnienia. Menedżerowie (zarząd firmy). Zatrudnienie? Ewentualna odpowiedzialność osobista i karna. Podatnicy (w wypadku sanacji niesamorzutnej).

Jakie bankructwo? Bankructwo finansowe oznacza „niewypłacalność”. Z tym pojęciem wiążą się kontrowersje. Bankructwo społeczne dotyczy polityki rządowej, mającej „cele społeczne” ponad finansowymi. Gdy mówimy o kryzysie przedsanacyjnym może równie dobrze chodzić o niewypłacalność społeczną (ZUS, służba zdrowia, PKP itd.) Zależy, czy mówimy o podmiotach komercyjnych (rynkowych), czy niekomercyjnych (rządowych)

Dwa rodzaje upadłości Firm Upadłość likwidacyjna (występują wierzyciele i odwołują się do sądu). Upadłość układowa (na wniosek firmy). Główny cel w Polsce: zaspokojenie wierzycieli. Upadłość zgłasza się przy „niewypłacalności”. Upadłość można wyprzedzić występując o „postępowanie naprawcze”.

Podstawa ogłoszenia upadłości „Niewypłacalność” w większości przypadków. W wypadku osób prawnych „nadmierne zadłużenie”. Mimo to istnieje możliwość prawna odroczenia upadłości. W wypadku gdy opóźnienie w opłacie nie przekracza 3 miesięcy, a suma zobowiązania 10% aktywów. Lub gdy nie wystarczy majątku nawet na koszt postępowania

Funkcje upadłości wg zedlera (1) Funkcja naprawcza (sanacja!). Celem jest „odzyskanie zdolności do konkurowania na rynku”. Funkcja windykacyjna. Zaspokojenie wierzycieli. Nawet jeśli nie mogą zostać zaspokojeni w całości, należy zapewnić maksymalną realizację ich interesów.

Funkcje upadłości wg zedlera (2) Funkcja zapobiegawcza. Groźba efektu domina i „deflacyjne spirali” przy braku spłaty zobowiązań. Funkcja oddłużeniowa. Możliwość uwolnienia majątku od „kajdan długu”. Funkcja wychowawcza. Efekt zewnętrzny prawa o upadłości.

Zasady prawa upadłościowego Naczelne: optymalizacji i dominacji interesów wierzycieli. Formalizmu procesowego. Ustność i pisemność. Kontradyktoryjność (sporność). Rozporządzalność. Jawność. Interes wierzycieli i równość.

Zasada Optymalizacji Czyli „odpowiednie wykorzystanie majątku” w celu maksymalnego zaspokojenia wierzycieli. Co to znaczy „odpowiednie wykorzystanie majątku”? Konkretna decyzja upadłościowa jest również decyzją przedsiębiorczą. Na przykład odsprzedaż całego przedsiębiorstwa kontra licytacja całego majątku.

Zasada dominacji interesów wierzycieli Czyli w pierwszej kolejności dostarczyciele zewnętrznego kapitału. Co to znaczy „interes wierzycieli”? Wierzyciele mogą mieć bardzo różne interesy. Likwidacja czy kontynuacja działalności?

Zasady szczegółowe Nacisk na formalność postępowania (formalizm procesowy). W związku z tym pisemność (choć ustność w pewnym stopniu dopuszczalna). Kontradyktoryjność (brak stron, są uczestnicy). Rozporządzalność (przez strony składnikami materialnymi i uprawnieniami procesowymi). Jawność (wewnętrzna, nie zawsze zewnętrzna). Równość (ujednolicenie wierzytelności na moment upadłości).