WARTOŚCI ZDROWOTNE ŻYWNOŚCI EKOLOGICZNEJ Maria Śmiechowska Seminarium ZYSK Z NATURY – Tczew 2 czerwca 2011 r.

Co to jest zdrowie? Światowa Organizacja Zdrowia definiuje zdrowie jako : „Stan pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego” Zdrowie fizyczne Zdrowie psychiczne - zdrowie emocjonalne - zdrowie umysłowe Zdrowie społeczne Zdrowie duchowe

Czynniki wpływające na zdrowie Zachowanie 50% 10% 20% Ochrona zdrowia Czynniki genetyczne Zdrowie 20% Środowisko Czynniki socjoekonomiczne Czynniki kulturowe

Znaczenie żywności dla organizmu człowieka odżywcza zdrowotna Rola żywności behawioralna psychiczna energetyczna budulcowa Źródło: opracowanie własne

CHOROBY CYWILIZACYJNE CZYNNIKI RYZYKA choroby nowotworowe, miadżyca, choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość, próchnica zębów i osteoporoza, alergie, depresje stres, hałas, tytoń, alkohol, dieta, infekcje, inne

Czynniki determinujące dietę środowiskowe biologiczne, geograficzne, demograficzne społeczne ekonomiczne, kulturowe, grupa społeczna psychologiczne osobowość, nawyki, styl życia

Zagrożenia dla środowiska i żywności pochodzą z emisji: przemysłowych komunikacyjnych rolniczych komunalnych

maksymalizacja wielkości produkcji rolniczej Współczesne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego i pozyskiwanej żywności   maksymalizacja wielkości produkcji rolniczej likwidowania cennych przyrodniczo obszarów wyjałowienie, przesuszenie i erozja niewłaściwe użytkowanie gleb źle prowadzone zabiegi rolnicze nadmierne stosowanie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin

Przenikanie zagrożeń w łańcuchu pokarmowym człowiek produkt żywnościowy zwierzęta rośliny woda gleba powietrze emisje zanieczyszczeń ze źródeł komunalnych, rolniczych, komunikacyjnych, przemysłowych

Wybrane związki toksyczne w żywności metale ciężkie azotany (V) i (III) pozostałości pestycydów substancje hamujące (środki myjące) antybiotyki i inne farmaceutyki

Nowe zagrożenia dla środowiska i żywności nitrozoaminy, polichlorowane bifenyle, dioksyny, substancje dodawane w trakcie przetwarzania żywności celem poprawy jej właściwości sensorycznych, konsystencji i tekstury oraz przedłużające trwałość wyprodukowanej żywności toksyczne związki migrujące z mogilników pojawienie się epidemii BSE kontrowersje wokół żywności modyfikowanej genetycznie

Zmiana postaw w stosunku do przyrody Narodziny ekofilozofii Ekologiczne uwarunkowania rozwoju rolnictwa Kryzys ekologiczny Zmiana postaw w stosunku do przyrody Narodziny ekofilozofii – koncepcja ekorozwoju równoważącego cele ekonomiczne, ekologiczne i społeczne – środowisko przyrodnicze a ekorozwój – ekorozwój rolnictwa i obszarów wiejskich

Powstanie i rozwój ekofilozofii Za najwybitniejszych przedstawicieli ekofilozofii, a zarazem jej twórców, uchodzą: Arne Naess - ekozofia i ekologia głęboka. Henryk Skolimowski - humanizm ekologiczny Eco-philosophy, 1981 Filozofii żyjącej, 1994 Założenia ekofilozofii Skolimowskiego: ewolucyjna kosmologia, krytyka współczesnej techniki, panteizująca duchowość.

Rolnictwo ekologiczne – idea ekologii w praktyce Rolnictwo ekologiczne to system produkcji rolnej oparty na systemie równoważącym cele ekonomiczne, ekologiczne i społeczne, dostarczający żywności o wysokiej jakości, zgodnie z przyjętym standardem.

ekologizacja = ekorozwój bez ekologizacji nie ma ekorozwoju.

rolnictwo integrowane konwencjonalne rolnictwo integrowane rolnictwo ekologiczne

Zakaz stosowania (m.in.): łatwo rozpuszczalnych, wytrawionych, aktywnych, chemicznie przygotowanych syntetycznych nawozów oraz środków wspomagających dla roślin chemiczno-syntetycznych środków ochrony roślin hormonów, substancji wzrostowych dla upraw i chowu

Uregulowania prawne rolnictwa ekologicznego ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/9 Rozporządzenie stosuje się od dnia 1 stycznia 2009 r. ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli Ustawa o rolnictwie ekologicznym Dz.U. nr 116, poz. 975 z dnia 25 czerwca 2009 r.

Rolnictwo ekologiczne jakość żywności troska o środowisko ROLNICTWO EKOLOGICZNE bezpieczeństwo pracy czystsza technologia

Jakość żywności ekologicznej można rozpatrywać w różnych aspektach: wartość zdrowotną, wartość odżywczą, wartość sensoryczną, zawartość zanieczyszczeń, nieobecność chemicznych środków konserwujących.

Dopuszczalne zanieczyszczenie azotanami (V) warzyw i ziemniaków Środki spożywcze Najwyższe dopuszczalne poziomy (mg NO3/kg) 1.1. Świeży szpinak (Spinacia oleracea) Zbiór 1. 10. - 31. 03 Zbiór 1.04. – 30. 09. 3 000 2500 1.2. Szpinak konserwowany mrożony 2 000 1.3. Świeża sałata (Lactuca sativa L.) (szklarniowa i gruntowa) szklarniowa gruntowa 4500 4000 3500 1.4. Sałata lodowa 2000 1.5. Przetworzona żywność na bazie zbóż. Żywność dla niemowląt i małych dzieci 200 Źródło: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 13 stycznia 2003 r.[Dz.U.Nr37,poz.326]

Dopuszczalna zawartość ołowiu Środki spożywcze Najwyższe dopuszczalne poziomy (mg /kg) 3.1.1 Surowe mleko 0,020 3.1. 2 Preparaty dla niemowląt 3. 1.3 Mięso 0,10 3.1.4 Podroby 0,50 3.1.5 Ryby 0,30 3.1.9 Zboża i rośliny strączkowe 0,20 3.1.10 Warzywa, z wyłączeniem warzyw kapustnych, warzyw liściastych, świeżych ziół i grzybów 3.1.11 Warzywa kapustne, warzywa liściaste i grzyby uprawne Źródło: ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r.

Dopuszczalna zawartość kadmu Środki spożywcze Najwyższe dopuszczalne poziomy (mg /kg) 3.2.11 Zboża, z wyłączeniem otrębów, zarodków, pszenicy i ryżu 0,10 3.2.12 Otręby, zarodki, pszenica i ryż 0,20 3. 2.14 Warzywa i owoce, bez warzyw liściastych, świeżych ziół, grzybów, warzyw łodygowych, korzeniowych i ziemniaków 0,050 3.2. 15 Warzywa liściaste, świeże zioła, grzyby uprawne i seler 3.2.16 Warzywa łodygowe, warzywa korzeniowe i ziemniaki, z wyłączeniem selera Źródło: ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r.

Składnik Chrom + 86% Fosfor + 13,6% Jod + 498% Magnez + 29,3% Różnice w zawartości składników pomiędzy organicznymi i konwencjonalnymi uprawami ziemiopłdów Składnik Chrom + 86% Fosfor + 13,6% Jod + 498% Magnez + 29,3% Mangan + 42% Miedź + 11% Molibden +152% Potas + 9% Selen + 372% Wapń + 26% Żelazo + 21% Witamina C + 27% Źródło: Virginia Worthington, 2001, J. Alt. Compl. Med., 7(2).

W roślinach z upraw ekologicznych stwierdzono więcej: Likopenu w pomidorach – Pither i Hall, 1990 Polifenoli w ziemniakach – Hamouz i in., 1999 Flawanoli w jabłkach – Weibel i in., 2000 Resweratrolu w winie – Levite i in., 2000 Substancje te należą do antyoksydantów posiadających mechanizmy ochronne przeciwdziałające powstawaniu reaktywnych form tlenu i reaktywnych form azotu.

Koncentracja herbicydu Zmiany w składzie chemicznym ziemniaka przy różnych stężeniach środka chwastobójczego Badany parametr zaw. w % wobec braku Koncentracja herbicydu 0.3 mg/l 6.0 mg/l Sucha masa Aminokwasy Białko Cukrowce 100 38 131 110 103 51 92 25

Wartości zdrowotne mleka z ekologicznej produkcji Wokół spożycia mleka narosło wiele kontrowersji na skutek różnych publikacji jak np. „Mleko - cichy morderca” Nando Sharma. Jednocześnie mamy wiele informacji, że spożywanie mleka chroni przed chorobami cywilizacyjnymi. Mleko ekologiczne charakteryzuje się wyższą zawartością kwasów wielonienasyconych, w tym kwasów z rodziny n-3. W mleku ekologicznym jest również korzystniejszy stosunek kwasów n-6:n-3, co wynika głównie ze sposobu żywienia.

Wartości zdrowotne mleka z ekologicznej produkcji W mleku ekologicznym występuje też koncentracja sprzężonego kwasu linolowego CLA we właściwej konfiguracji cis-9 trans-11, który zapobiega wielu chorobom cywilizacyjnym. W mleku ekologicznym stwierdzono wyższą zawartość kwasu LA – linolowego oraz alfa-tokoferolu i karotenoidów. Wartość stosunku CLA/LA jest niemal dwukrotnie wyższa w mleku ekologicznym, co pozwala na odróżnienie od mleka pozyskiwanego z innych systemów hodowli. W badaniach wykazano, że wśród bydła z hodowli ekologicznej rzadziej występuje mastitis.

Wiele związków chemicznych występujących w środowisku istotnie wpływa na powstawanie wolnych rodników, a te z kolei mogą odgrywać rolę w powstawaniu wielu chorób Pojęcie „bezpiecznego” czy też dopuszczalnego” stężenia substancji toksycznych jest fikcją. „Przestrojenie” układu immunologicznego przez substancje chemiczne nie powstaje w związku z ich stężeniem, a jedynie z częstotliwością ekspozycji. Wiliam J. Rea (1995)

Jednostki certyfikujące w rolnictwie ekologicznym w Polsce 1. EKOGWARANCJA PTRE Sp. z o.o. 21-008Tomaszowice Dąbrowica 185 P PL-EKO-01 2. PNG Sp. z o.o. Jednostka Certyfikująca PNG w Zajączkowie 26-065 Piekoszów PL-EKO-02 3. COBICO Sp. z o.o. 31-559 Kraków ul. Grzegórzecka 77 PL-EKO-03

Jednostki certyfikujące w rolnictwie ekologicznym w Polsce 4. BIOEKSPERT Sp. z o.o. 00-621Warszawa ul. Boya Żeleńskiego 6/34 PL-EKO-04 5. BIOCERT MAŁOPOLSKA Sp. z o.o. 31-503 Kraków Ul. Lubicz 25a PL-EKO-05 6. Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A. 02-699 Warszawa ul. Kłobucka 23a Oddział Badań i Certyfikacji w Pile, ul. Śniadeckich 5, 64-920 Piła PL-EKO-06

Jednostki certyfikujące w rolnictwie ekologicznym w Polsce 7. AGRO BIO TEST Sp. z o.o.  02-787 Warszawa ul.Nowoursynowska 166 PL-EKO-07 8. TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. 02-146 Warszawa ul. 17 Stycznia 56 PL-EKO-08 9. Centrum Jakości AgroEko Sp. z o.o. 05-126 Nieporęt ul. Baśki 2 CENTRUMJAKOŚCI AGROEKO SP. Z O.O PL-EKO-09 10. SGS Polska Sp. z o.o. 01-233 Warszawa ul. Bema 83 PL-EKO-10

DZIĘKUJĘ