MAKROEKONOMIA Problem pomiaru wyników gospodarki narodowej: pojęcie produktu narodowego brutto i netto, dochód narodowy, metody MPS i SNA

Produkt Narodowy Brutto Def. PNB jest miarą bieżącej pieniężnej wartości wszystkich dóbr i usług finalnych, wytwarzanych w danej gospodarce w określonym czasie Najczęściej stosowanym okresem obrachunkowym jest rok kalendarzowy (1 stycznia – 31 grudnia)

Produkt Narodowy Brutto Wzór: PNB = K+ Ib + G + En K – konsumpcja Ib – Inwestycje brutto G- wydatki rządowe En – Eksport netto

Produkt Narodowy Brutto PNB dzielimy na: PNB nominalny PNB realny PNB realny jest PNB nominalnym skorygowanym o stopę inflacji (deflator „D”)

Produkt Narodowy Brutto Przykład potrzeby korygowania PNB nominalnego o deflator Przykład: W gospodarce X w roku t wytworzono 10 rowerów po 1000 zł i 20 czajników po 100 zł, co daje PNBt = 10* 1000 zł + 20 * 100 zł = 12 000 zł, to wyższe PNB w roku t+1, PNBt+1=20000 zł, może wynikać z tego np. że: W roku t+1 rzeczywiście wyprodukowano więcej dóbr, np.. 16 rowerów i 40 czajników (PNBt+1 = 16* 1000 zł + 40 * 100 zł = 20000 zł); W roku t+1 produkcja utrzymywała się na poziomie z roku t, z tym, że za rower należało zapłacić już 1700 zł a za czajnik 150 zł (PNBt+1 = 10 * 1700 zł + 20 * 150 zł = 20000 zł); W roku t+1 wystąpił zarówno wzrost produkcji, jak i wzrost cen, np.. Wyprodukowano 13 rowerów, z których każdy kosztował 1200 zł oraz 40 czajników po 110 zł

Produkt Narodowy Brutto Za pomocą deflatora można porównać PNB z dwóch określonych lat np.: PNB z 1950r. i PNB z 1998r. Trzeba znać tylko stopę inflacji w 1998r. w stosunku do 1950r.: D 98/50 = 1 + I 98/50 Gdzie: I 98/50 – stopa inflacji w 1998 r. W stosunku do 1950 r. D 98/50 – deflator 1998 r. W stosunku do 1950 r. Wtedy oblicza się realny PNB z 1998 r.: PNB real 98 = PNB nom 98 / D 98/50

Produkt Narodowy Brutto PNB można również porównać w przestrzeni, szczególnie pomiędzy krajami. Wtedy globalny PNB danego kraju dzielimy przez liczbę mieszkańców i otrzymujemy PNB per capita,(na głowę). Następnie wybiera się walutę porównywalną, którą najczęściej jest dolar amerykański (USD)

Produkt Narodowy Brutto Różnica między PNB, określanym jako nominalny PNB, a PNB realnym sprowadza się więc do tego, że pierwszy z nich mierzy bieżącą wartość pieniężną produkcji, natomiast drugi, jej realną (fizyczną) wielkość.

Produkt Narodowy Brutto PNB może być rozpatrywany i mierzony na 3 sposoby, dające oczywiście identyczny wynik: Jako suma wydatków na zakup dóbr i usług finalnych dokonanych przez wszystkie gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo oraz przez sektor międzynarodowy. Jako suma produkcji dóbr i usług wytwarzanych przez wszystkie sektory i gałęzie gospodarki, a wiec przemysł, rolnictwo, budownictwo, handel itp.. Jako suma dochodów uzyskanych przy produkcji dóbr i usług.

Produkt Narodowy Netto (PNN) PNN = PNB – amortyzacja PNN nie ujmuje inwestycji odtworzeniowych, stanowi lepszą niż PNB miarę przyrostu zasobu danej gospodarki, lub inaczej: PNN=konsumpcja+inwestycje netto+wydatki rządowe+ eksport netto

Produkt Krajowy Brutto (PKB) PKB – jest sumą wartości bieżącej dóbr i usług finalnych wytwarzanych przez podmioty krajowe i zagraniczne na terytorium danego kraju w danym czasie. PKB = PNB – DOCHODY NETTO Z TYTUŁU WŁASNOŚCI LUB PRACY UZYSKANE ZA GRANICĄ (jest to różnica między dochodami obywateli danego kraju uzyskanymi za granicą a odpływem dochodów z własności lub pracy należnym cudzoziemcom)

Produkt Krajowy Brutto (PKB) PKB jest sumą popytów: Konsumpcyjnego Inwestycyjnego Zagranicznego

Produkt Krajowy Brutto (PKB) PKB w statystyce międzynarodowej oblicza się dwoma sposobami: PKB W cenach rynkowych W cenach czynników wytwórczych Stanowi miarę produkcji Stanowi miarę produkcji rynkowej łącznie z podatkami z pominięciem podatków pośrednich. pośrednimi* na krajowe dobra i usługi * Podatki pośrednie - (podatki od wydatków) np. podatek VAT

Dochód Narodowy Dochód Narodowy obejmuje całość wydatków za wykorzystanie czynników produkcji w określonym czasie ich właścicielom oraz niepodzielone zyski przedsiębiorstw, przeznaczenie na rozwój przedsiębiorstwa. Co oznacza, że DN jest sumą: procentów, rent i płac oraz niepodzielonych zysków przedsiębiorstwa.

DO = DN – NIEPODZIELNE ZYSKI PRZEDSIĘBIORSTW Dochody Osobiste (DO) W celu przedstawienia bieżącej konsumpcji społeczeństwa, odejmuje się od DN niepodzielne zyski przedsiębiorstw, co wyraża miernik dochodów osobistych. DO = DN – NIEPODZIELNE ZYSKI PRZEDSIĘBIORSTW

Dochody Osobiste Do Dyspozycji (DOD) W systemie SNA operuje się często kategorią dochodów osobistych do dyspozycji, obejmującą dochody osobiste pomniejszone o kwotę podatków osobistych i innych opłat nieopodatkowanych tj; mandaty, grzywny, kary, opłaty administracyjne itp.. DOD = DO – PODATKI OSOBISTE I OSOBISTE OPŁATY NIEOPODATKOWANE

Metoda MPS (Material Product System). W karajach o gospodarce planowanej centralnie stosowany był system MPS oparty na koncepcji pracy produkcyjnej Adama Smitha i Karola Marksa. Koncepcja ta zakładała, że pracą tworzącą bogactwo narodów była praca wydatkowana na wytwarzanie dóbr materialnych. W związku z tym wyodrębniono dziedziny gospodarki narodowej, które tworzyły produkt globalny i dochód narodowy, a mianowicie: -  przemysł oraz rzemiosło -  rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo -  budownictwo i architektura -  transport, łączność i komunikacja handel detaliczny, hurtowy, gastronomiczny i zaopatrzeniowo-materiałowy.

Metoda MPS Oznaczało to, że osoby zatrudnione w wyżej wymienionych działach nie tworzyły dochodu narodowego (np. osoby pracujące w oświacie, kulturze, sporcie, służbie zdrowia) W systemie MPS stosowano wskaźniki: Produkt globalny i produkt finalny brutto Dochód narodowy brutto i netto Dochód narodowy wytworzony i dochód narodowy podzielony Dochód narodowy w ujęciu wartościowym i realnym (wolumen dochodu narodowego)

Metoda SNA (System rachunków narodowych-System of National Account). Ponieważ system MPS analizuje tylko wyniki strefy produkcji materialnej, która nie jest jedyną strefą powiększającą dobrobyt społeczny. Dlatego też obecnie właściwie na całym świecie stosowany jest system SNA (system of national accounts), oparty na koncepcji pracy produkcyjnej Jeana B. Saya, który twierdzi, że każda praca społecznie użyteczna jest pracą produkcyjną i wytwarza bogactwo narodowe. Stąd wniosek, że dochód narodowy obliczany wg MPS jest mniejszy niż obliczany wg SNA (w ujeciu wartościowym odnoszącym się do tego samego okresu i kraju).

Metoda SNA mierniki mierzące poziom produkcji w kraju W systemie SNA stosuje się grupy wskaźników makroekonomicznych tj.: mierniki mierzące poziom produkcji w kraju produkt narodowy brutto PNB produkt narodowy netto PNN produkt krajowy brutto PKB mierniki obrazujące poziom dochodów i konsumpcji społeczeństwa dochód narodowy DN dochody osobiste DO dochody osobiste do dyspozycji DOD mierniki bezrobocia mierniki inflacji podstawowym miernikiem jest PNB, przez dodawanie lub odejmowanie od niego poszczególnych wartości makroekonomicznych, możemy obliczyć pozostałe wskaźniki systemu grupy A i B.