mgr inż. Lidia Siwiec IMiGW Warszawa Zastosowanie narzędzi informatycznych, wykonanych w ramach projektu dla potrzeb optymalizacji sieci monitoringu wód powierzchniowych, prezentacji danych on-line oraz usprawnienia pracy w WIOŚ Kraków (Podsumowanie ekspertyzy)

ZAKRES OPRACOWANIA Charakterystykę merytoryczną, funkcjonalną i informatyczną bazy danych – wg. założeń projektowych Charakterystykę merytoryczną funkcjonalną i informatyczną aplikacji GIS– wg. założeń projektowych Ocenę zrealizowanego systemu bazy danych wg. kryteriów merytorycznych, funkcjonalności oraz kryteriów technicznych

ZAKRES OPRACOWANIA O cenę zrealizowanego systemu aplikacji GIS wg. kryteriów merytorycznych, funkcjonalności oraz kryteriów technicznych O cenę przydatności nowych narzędzi informatycznych (CS-17 – w zakresie automatycznego przesyłania danych monitoringowych do bazy danych, bazy danych i aplikacji GIS) do usprawnienia pracy WIOŚ Kraków w zakresie planowania i prowadzenia monitoringu wód oraz wykonywania ocen Wnioski i zalecenia

1. Charakterystyka merytoryczna, funkcjonalna i informatyczna bazy danych Baza ma charakter scentralizowany, wielodostępny, gwarantuje bezpieczeństwo i poufność danych w niej zapisanych. W układzie logicznym składa się z: 1. modułu wprowadzania danych hydrograficznych i pomiarowych; 2. modułu weryfikacji danych; 3. modułu udostępniania danych – raportowania i udostępniania w Internecie;

1. C harakterystyka merytoryczna, funkcjonalna i informatyczna bazy danych Ponadto BDMW spełnia następujące warunki : posiada interaktywny interfejs graficzny; U możliwia importowanie danych z bazy danych JaWo (jako jednorazowa operacja); umożliwia import wyników analiz laboratoryjnych z systemu zarządzania pracą laboratorium (typu CS-17); umożliwia graficzną prezentację punktów pomiarowo- kontrolnych (ppk) na mapie GIS;

1. Charakterystyka merytoryczna, funkcjonalna i informatyczna bazy danych prezentuje w formie wykresów wyniki wartości wskaźników dla danego punktu pomiarowo-kontrolnego z wielolecia, zmienność wskaźnika w czasie i przestrzeni (wzdłuż koryta rzecznego),histogram częstości wartości wskaźnika; prezentuje dane pomiarowe w formie raportów spełniających wytyczne zawarte w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162 poz.1008); przygotowuje dane w formie umożliwiającej ich łatwą publikację w Internecie;

1. Charakterystyka merytoryczna, funkcjonalna i informatyczna bazy danych umożliwia dodawanie nowych wskaźników do słowników, przy czym aktualny zakres słowników powinien obejmować obowiązujące prawodawstwo; stwarza możliwość uzupełniania wyników pomiarów o dodatkowe informacje np. komentarze i uwagi do poborów oraz pomiarów i ich wyników; posiada funkcje analizy wskaźników zgodne z wymogami analizy danych zawartymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U.Nr 162 poz.1008);

2. Charakterystyka merytoryczna funkcjonalna i informatyczna aplikacji GIS W ramach projektu powstał Analizator GIS (AGIS) jako system służący do wspomagania projektowania sieci monitoringowej, a będący rozszerzeniem oprogramowania grupy ArcGIS Desktop Wszystkie funkcje AGIS są zebrane w pasku zadań o nazwie Analizator GIS, włączanym jak każdy inny pasek Windows, pogrupowane jako: ustawienia – obejmujące funkcje diagnozy systemu i deklarowania podstawowych ustawień analizy – obejmujące funkcje do analizy i optymalizacji sieci monitoringu programy i koszty – obejmujące funkcje do analizy programów monitoringu oraz kosztów sieci monitoringu

3. Ocena zrealizowanego systemu bazy danych wg. kryteriów merytorycznych, funkcjonalności oraz kryteriów technicznych Baza danych monitoringu wód ma za zadanie kontrolę i weryfikację danych (wprowadzanych ręcznie, z programu CS-17 i wczytywanych z pliku tekstowego), ich gromadzenie i przetwarzanie oraz raportowanie i wizualizację. Zadania te spełnia opracowana Baza Danych Monitoringu Wód BDMW w ramach funkcji pogrupowanych pod poszczególnymi opcjami menu głównego: 1.Hydrografia – obejmuje funkcje modułu obsługi danych hydrograficznych bazy, 2.Sieć pomiarowa – pozwala na zarządzanie danymi o punktach i programach pomiarowych, 3. P omiary – umożliwia zarządzanie poborami i wynikami pomiarów,

3. Ocena zrealizowanego systemu bazy danych wg. kryteriów merytorycznych, funkcjonalności oraz kryteriów technicznych 4. Oceny – pozwala na wykonywanie ocen jakości wód, zapisywanie wyników w raportach oraz wprowadzanie danych wartości granicznych wykorzystywanych w algorytmach ocen (ten element jest wciąż rozwijany w kierunku usuwania niespójności w danych, przepisach, procedurach etc.oraz zwi\ekszania odporności BDMW), 5. W ykresy – umożliwia tworzenie na podstawie danych podstawowych wykresów, 6. Raporty –umożliwia tworzenie i zapisywane raportów na potrzeby programu WISE, 7. GIS – pozwala na wizualizację niektórych informacji zawartych w bazie w postaci map cyfrowych, 8. Administracja – służy do zarządzanie uprawnieniami użytkowników bazy, administracji słownikami, obsługi parametrów systemu, importu danych z laboratorium, eksportu danych do portalu WWW.

3. Ocena zrealizowanego systemu bazy danych wg. kryteriów merytorycznych, funkcjonalności oraz kryteriów technicznych Z wyjątkiem ocen, które są elementem BDMW wciąż rozwijanym w kierunku zabezpieczenia przed niespójnościami w danych, przepisach, procedurach, etc., system BDMW pod względem merytorycznym, funkcjonalności oraz technicznym realizuje praktycznie wszystkie założenia kluczowe z punktu widzenia zadań jakie spoczywają na WIOŚ-ach

4. Ocena zrealizowanego systemu aplikacji GIS wg. kryteriów merytorycznych, funkcjonalności oraz kryteriów technicznych Analizator GIS (AGIS) jest rozszerzeniem pakietu ArcGIS, uważanego za najpopularniejsze i najlepsze oprogramowanie typu desktop GIS. AGIS jest dystrybuowany w formie projektu ArcMap, łącząc zalety domyślnych funkcji istniejących w ArcGIS z wyspecjalizowanymi funkcjami, dostosowanymi do potrzeb użytkowników z WIOŚ. Funkcje dostępne w AGIS należą do trzech kategorii: 1. Funkcje badające i raportujące topologiczne zależności istniejące w sieci rzecznej. Są to funkcje np. znajdujące zlewnie dla danego odcinka rzecznego lub całą sieć rzeczną przyporządkowaną danemu punktowi. 2. Funkcje wspomagające znajdowanie JCW kwalifikujące się do monitoringu diagnostycznego, operacyjnego i badawczego (zgodnie z rozporządzeniem monitoringowym, tj. rozporządzeniem MŚ z dnia 13 maja 2005 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych…) Funkcje obliczające 3. Funkcje obliczające dla wybranych punktów koszty prowadzenia monitoringu oraz analizujące programy pomiarowe.

5. Ocena przydatności nowych narzędzi informatycznych (CS-17 – w zakresie automatycznego przesyłania danych monitoringowych do bazy danych, bazy danych i aplikacji GIS) do usprawnienia pracy WIOŚ Kraków w zakresie planowania i prowadzenia monitoringu wód oraz wykonywania ocen Ekspert ocenia następujące korzyści i usprawnienia wynikające z wprowadzenia narzędzi informatycznych (BDMW i AGIS) jako istotne walory systemu: Wprowadzone narzędzia informatyczne są nowoczesne i odpowiadają standardom europpejskim. Wprowadzanie i przetwarzanie danych pomiarowych w systemie informatycznym (z wyjątkiem wyznaczania ocen w BDMW, które znajdują się w fazie wdrożenia) jest przyjazne dla użytkownika System posiada wystarczające zabezpieczenia S ystem jest dobrze opisany w załączonych instrukcjach użytkownika Nowością są funkcjonalności umożliwiające wspomaganie raportowania, prezentacji danych oraz klasyfikacji jakości wód oraz ocen Jednolitych Części Wód w Internecie.

6. Wnioski i zalecenia Konieczne jest dokończenie wdrożenia funkcjonalności oceny w BDMW poprzez uspójnienie danych wprowadzanych do BDMW i wprowadzenie odpowiednich zabezpieczeń bazy danych Istotne jest uzupełnienie w AGIS danych dotyczących: lokalizacji ujęć wód powierzchniowych przeznaczonych do zaopatrzenia ludności lub potrzeb przemysłu, którego produkcja wymaga pobierania wody o jakości wody do spożycia. Obecne zapisy w aktach prawnych określających kryteria wyboru JCW, które maja być objęte monitoringiem operacyjnym lub diagnostycznym mają charakter zbyt ogólny (np. wody o dużej zmienności przepływu). Stwarza to możliwość dowolności w interpretacji zapisów prawnych i podejmowanie arbitralnych decyzji. Organy odpowiedzialne za prowadzenie monitoringu wód winny doprecyzować, jakie akty prawne stanowią podstawę wyboru rodzaju monitoringu w ppk.

6. Wnioski i zalecenia W założeniach AGIS powinien pobierać z BDMW informacje o ocenach JCW na żądanie (transfer uruchamiany jest z BDMW) oraz informację o ocenach JCW–nie mierzonych poprzez wczytanie odpowiedniego pliku wyprodukowanego zewnętrznie przez algorytmy opracowane w projekcie PR-1 (statystyka). W przyszłych wersjach transfer ocen do AGISa (zarówno dla JCW- mierzonych jaki i JCW nie mierzonych) powinien zostać zautomatyzowany. Zalecane są dodatkowe szkolenia pracowników WIOŚu w GenRapa, dostępnego we wszystkich WIOŚ w celu wykorzystania istniejących i wprowadzanych danych do analizy przy tworzeniu zestandaryzowanych raportów.