Funkcjonowanie przedsiębiorstw WYKŁAD 7

Przedsiębiorstwo jest podstawowym podmiotem gospodarki rynkowej Przedsiębiorstwo jest podstawowym podmiotem gospodarki rynkowej. Kreuje ono zarówno podaż jak i popyt (na czynniki produkcji, materiały maszyny, pracę). Własność prywatna - konkretne osoby rozporządzają przedsiębiorstwami decydując o ich działaniu, mogąc je sprzedać, ponosząc odpowiedzialność za efekty pracy. Własność kolektywna - oznacza przekazanie praw do dysponowania przedsiębiorstwem grupie osób gospodarujących wspólnie. W przypadku przedsiębiorstw państwowych grupą tą jest całe społeczeństwo, a reprezentantem administracja państwowa

Struktura własności przedsiębiorstw w Polsce w latach 2000-2008 Źródło: Rocznik statystyczny 2009

Wybrane grupy producentów w Polsce

Przedsiębiorstwa jednoosobowe przedsiębiorstwo jednego właściciela będącego osobą fizyczną jest ich najwięcej w gospodarce brak wymagań kapitałowych Przedsiębiorca odpowiada w sposób wyłączny i bez ograniczeń za wszelkie zobowiązania swojej firmy zarówno majątkiem przedsiębiorstwa, jak i majątkiem osobistym. akt założycielski - forma umowy, gdy założycielem spółki jest jeden wspólnik.

Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej, tworzona jest zazwyczaj przez niewielką liczbę wspólników darzących się wzajemnie zaufaniem, każdy ze wspólników może reprezentować spółkę, można też w umowie wyłączyć wspólnika z reprezentacji, wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, swoboda w formułowaniu treści umowy spółki, nie ma określonych wymagań kapitałowych,

Spółki kapitałowe Spółki kapitałowe są odrębnymi od wspólników osobami prawnymi, ich majątek jest ich majątkiem "własnym", a nie wspólników. Same też odpowiadają za swoje zobowiązania. Posiadać osobowość prawną znaczy posiadać zdolność do czynności prawnych np.: zaciągania zobowiązań, podpisywania umów, dokumentów, występowania w sądzie jako strona.

Spółka akcyjna najczęstszy sposób zorganizowania wielkich przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej, jest to spółka kapitałowa, która może zawiązać jedna lub więcej osób, statut spółki - formie aktu notarialnego. kapitał zakładowy - minimum 100 000 PLN, organy obligatoryjne: walne zgromadzenie, rada nadzorca oraz zarząd, akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki, udziały, czyli akcje (minimalna wartość to 1grosz) bywają przedmiotem publicznego obrotu na specjalnym rynku, czyli giełdzie.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością umowa spółki z o.o. musi być zawarta w postaci aktu notarialnego wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki wpis do Krajowego Rejestru Sądowego - element konieczny do powstania spółki spółka posiada osobowość prawną Spółkę reprezentuje oraz prowadzi jej Zarząd każdy wspólnik ma prawo kontroli, tj. wglądu do ksiąg i dokumentów, jednak w przypadku ustanowienia Rady Nadzorczej albo Komisji Rewizyjnej prawo do indywidualnej kontroli przez wspólnika może być wyłączone lub ograniczone kapitał zakładowy to minimum 5000 zł minimalna wartość udziału - 50 zł do zarejestrowania sp. z o.o. konieczna jest całkowita wpłata kapitału zakładowego.

Spółka komandytowa Co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz) odpowiada bez ograniczenia za zobowiązania spółki, a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej, komplementariusz całym swoim majątkiem. Umowa w formie aktu notarialnego Komandytariusze mogą działać w imieniu spółki wyłącznie jako pełnomocnicy Brak określonych wymagań odnośnie sumy komandytowej

Spółka partnerska spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu (adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego). umowa w postaci aktu notarialnego, partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce

Spółka komandytowo-akcyjna spółka osobowa, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Akcjonariusz jest inwestorem pasywnym - nie odpowiada za zobowiązania spółki.

Cele działalności przedsiębiorstwa Z ekonomicznego punktu widzenia celem działalności przedsiębiorstw jest maksymalizacja zysku.

Zysk jest to różnica utargu całkowitego i kosztu całkowitego. Utarg całkowity jest to wartość dóbr sprzedanych przez przedsiębiorstwo w pewnym okresie. Koszt całkowity jest to suma wartości czynników produkcji zużytych w analizowanym okresie. Dywidenda - część zysku netto (po opodatkowaniu podatkiem dochodowym) spółki kapitałowej przeznaczona do podziału pomiędzy akcjonariuszy lub udziałowców.

Rachunek wyników Rachunek wyników zwykle dotyczy jednego roku. Informuje on o ważnych dla przedsiębiorstwa zdarzeniach, które miały miejsce w ciągu tego roku. Rachunek wyników przedstawia całoroczne przychody przedsiębiorstwa ze sprzedaży i odpowiadające im koszty.

Sprawozdania finansowe W ustalaniu wielkości zysku wygospodarowanego w pewnym okresie pomagają dokumenty finansowe przedsiębiorstwa, z których najważniejsze to rachunek wyników (ang. net income statement) i bilans (ang. balance sheet).

Rachunek wyników Wyszczególnienie Tys. J.p PRZYCHODY (UTARG CAŁKOWITY) 1500 KOSZTY 1250 w tym:   Robocizna 400 Koszty energii i materiałów 300 Amortyzacja maszyn i urządzeń 150 Czynsz za wynajęcie hali fabrycznej razem z gruntem 250 Koszty ogólne 100 Koszty kredytu bankowego 50 ZYSK BRUTTO Podatek dochodowy ZYSK NETTO

Zasady tworzenia rachunku wyników zasada memoriału - zarejestrowanie w rachunku wyników zobowiązania lub należności następuje w momencie ich powstania, który może się różnić od momentu przekazania gotówki. W rachunku wyników zmniejszenie się wartości dobra kapitałowego w pewnym okresie w wyniku użytkowania lub starzenia się to tzw. amortyzacja zasada współmierności - w rachunku wyników uwzględnia się tylko te koszty, które poniesiono w celu uzyskania przychodów

Analiza przepływów gotówki (ang Analiza przepływów gotówki (ang. cash flow analysis), stanowi bardzo ważne uzupełnienie rachunku wyników. Przepływy gotówki między przedsiębiorstwem a jego otoczeniem mogą się różnić od obrazu zarejestrowanego w rachunku wyników. Od rzeczywistego ruchu gotówki zależy płynność finansowa firmy, czyli jej zdolność do regulowania bieżących zobowiązań.

Zysk ekonomiczny (nadzwyczajny) jest to zysk przekraczający dochód, który właściciel przedsiębiorstwa mógłby otrzymać w postaci odsetek, wypożyczając swój kapitał według rynkowej stopy procentowej.  Koszt alternatywny jest to suma dochodów utraconych w wyniku niewykorzystania posiadanych zasobów w najlepszym z istniejących zastosowań 

Bilans Bilans przedsiębiorstwa jest to lista tego, co firma ma (aktywa), i tego, co jest winna innym (pasywa). Kapitał własny nie uwzględnia trudnych do wycenienia wartości niematerialnych, takich jak np. znak firmowy, opinia klientów o przedsiębiorstwie, jego kontakty handlowe

Koszty stałe i zmienne w krótkim okresie Koszty stale się nie zmieniają, niezależnie od wielkości produkcji. Koszty zmienne są tym większe, im przedsiębiorstwo więcej wytwarza. Koszty stałe plus koszty zmienne równają się kosztom całkowitym (FC+VC=TC) FC – ang. fixed costs (koszty stałe) VC – ang. variable costs (koszty zmienne)

Koszty stałe w zakładach opieki zdrowotnej koszty personelu, recepcji, zarządu i administracji, remontów, utrzymania czystości, wynajem pomieszczeń, nakłady związane z utrzymaniem kuchni i jej wyposażenia, nakłady związane z utrzymaniem urządzeń i sprzętu specjalistycznego, koszty amortyzacji środków trwałych, zapasów, częściowo koszty mediów.

Koszty zmienne w zakładach opieki zdrowotnej Zużycie materiałów w tym: leków, żywności, sprzętów jednorazowego użytku, odczynników chemicznych, materiałów diagnostycznych paliwa Zużycie energii cieplnej i elektrycznej Medyczne usługi obce

Korzyści i niekorzyści skali W długim okresie wszystkie czynniki produkcji są zmienne. Korzyści skali powodują spadek przeciętnego kosztu, AC, w miarę wzrostu produkcji. Niekorzyści skali oznaczają, że kiedy produkcja wzrasta, koszt przeciętny też wzrasta.

Powstawanie korzyści skali Niepodzielność procesu produkcji - konieczność ponoszenia określonego minimum nakładu niezbędnego do prowadzenia działalności niezależnie od rozmiaru produkcji. Specjalizacja - dzięki niej możliwy jest wzrost wydajności powodujący korzyści skali, przy produkcji na dużą skalę opłaca się na ogół zastosować lepsze maszyny. Zasada 2/3 oznacza, że koszty wybudowania fabryki lub skonstruowania maszyny zwiększają się tylko o 2/3 w stosunku do wartości uzyskanego z tego tytułu  przyrostu produkcji. Stochastyczne korzyści skali podczas gospodarowania prawdopodobieństwo odchyleń różnych parametrów od normy maleje w miarę wzrostu produkcji.

Powstawanie niekorzyści skali wraz ze wzrostem produkcji pojawiają się kłopoty z zarządzaniem duże firmy wymagają wielu szczebli zarządzania problemy z koordynacją poszczególnych działów biurokracja konieczność poszukiwania dalszych rynków zbytu możliwe kłopoty z pozyskiwaniem poszczególnych czynników produkcji - skutkiem może być pojawienie się wąskich gardeł

Mnimialna efektywna skala produkcji MES Zwykle od pewnej wielkości produkcji niekorzyści biorą w końcu górę nad korzyściami skali, co oznacza, że krzywa kosztów przeciętnych przestaje opadać i zaczyna się wznosić. Wielkość produkcji, przy której do tego dochodzi, nazywamy minimalną efektywną skalą (ang. minimum efficient scale - MES) produkcji. względna wielkość MES wpływa na liczbę producentów w danej gałęzi.