1 Wsparcie obszarów wiejskich w przyszłej perspektywie finansowej ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w zakresie ochrony środowiska i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii Lutz Ribbe Białystok, 28 czerwca 2012 r.

2 Podział 1. Cele Europy w polityce klimatycznej i energetycznej 2. Polityka unijna dla realizacji celów 3. Aktualna sytuacja w Niemczech 4. Szanse, pomysły i (konkretne) projekty na Podlasiu

3 Problemy w sektorze energii (1): Niezrównoważona struktura energetyczna Ochrona klimatu Bezpieczeństwo energetyczne Kończące się zasoby energetyczne Specyficzne problemy z energią atomową

4 Problemy w sektorze energetycznym (2): Niezrównoważona struktura energetyczna niewielka ilość korzystających z zysków w tej branży/ miejsca pracy struktury scentralizowane (rafinerie, gaz ziemny, sieć przemysłowa, sektor energii elektrycznej), oligopole wiele środków finansowych ucieka z regionu dramatycznie wzrastające ceny

5 Europejskie cele klimatyczne Redukcja CO 2 30% do 2020, jeżeli inne kraje uprzemysłowione dołączą się do tych planów 20% do 2020 w UE 80-95% do 2050!!!! Komisja Europejska mówi o ambitnych planach nowej rewolucji przemysłowej

6 Rewolucja przemysłowa Bazuje na wykorzystaniu/nadmiernym wykorzystaniu tradycyjnych źródeł energii: ropy, węgla, gazu …. ….na nadmiernej eksploatacji naszego krajobrazu, rabunkowej gospodarce wodami, GMO …. Ropa, węgiel i gaz Biomasa = zmagazynowana energia słoneczna Człowiek - żyję jak pączek w maśle

7 Nowa rewolucja przemysłowa zakończyć nadmierne zużycie zgromadzonych rezerw i surowców naturalnych przejść do bezpośredniego wykorzystania energii słonecznej przejść z gospodarki bazującej na ropie do gospodarki opartej na energii słonecznej! - Energia słoneczna w formie biomasy, jak też - w formie technicznego wykorzystania Dokładnie sprawdzić: gdzie co ma sens i może się udać? Polityka musi/ musiałaby tymi procesami sterować!

8 W A Ż N E rozpoznać granice odnawialne nie znaczy nieograniczone obszary upraw = biomasa są ograniczone!

9 Bawarski tygodnik : Landwirtschaftl. Wochenblatt Rolnik z rodziną, wyparty przez biogaz chętnie przejmie gospodarstwo rolne specjalizujące się w hodowli bydła mlecznego.... adres rolnika w płn. Bawarii

10 Dokąd prowadzi ta droga? Kto korzysta z zysków? 3 EA = Biogazowni = 6,7% pól uprawnych 18 EA = > Biogazowni = 40% pól uprawnych Niemiec???????

11 Wprowadzenie polityki w czyn Polityczne sterowanie energią Unijna polityka wsparcia, m.in. Fundusze unijne

12 3 centralne instrumenty UE 1. Rozporządzenie o efektywności wykorzystania energii 2. Rozporządzenie ws. energii odnawialnej 3. Rozporządzenie o opodatkowaniu energii

13 1.Unijne rozporządzenie o efektywności wykorzystywania energii Cel: 1,5%-owa poprawa efektywności rocznie Spór między Komisją, Radą i Parlamentem Kwestia podpisania uchwały ciągle otwarta Dziwne sygnały z UE: Porsche Cayenne jak też Audi A 7 są bardziej ekonomiczne niż Fiat 500

14 2. Rozporządzenie Energia Odnawialna Dotyczy trzech Sektorów: Energii elektr.(dotychczasowy cel UE-: 21% udziału do 2010) ogrzewnictwo/chłodnictwo i klimatyzacja (dotychczas: brak celu) Transport (dotychczas cel UE : 5,75% domieszki biokomponentów do paliw w 2010)

15 Argumenty Komisji UE dla Energii Odnawialnej w większości krajowe surowce zdecentralizowany dostęp korzyści dla bezpieczeństwa dostaw energii korzyści dla rozwoju regionalnego i lokalnego nowe miejsca pracy KMU, niezależni producenci energii Czy jest to prawdą?

16 Punkt wyjścia w wytycznych Poprzednie cele w sektorze zostały uchylone Jeden wspólny cel (= 20% udział do 2020) dla wszystkich trzech sektorów Podstawa: Elastyczność tam działać aktywnie, gdzie najłatwiej (i najtaniej) Szczególne podejście do paliw biologicznych: UE: 10% przymusowych domieszek (dotychczas przewidziane, WSA i Parlament zapobiegły tym planom!) Niemcy: Domieszki E10/ B10

17 1.Energia elektryczna Zmiany strukturalne w toku odejście od surowców kopalnych (węgiel) i materiałów rozszczepialnych przejście do Energii Odnawialnej, takiej jak woda, wiatr, słońce, biogaz od struktur centralnych do zdecentralizowanych!

18 2. Ciepło Zmiany strukturalne w toku rezygnacja z surowców kopalnych ropy, gazu (węgla) oszczędzanie energii i wprowadzanie źródeł alternatywnych: drewno/ zrębki, geotermia, energia słoneczna (ciepła woda), ciepło z okolicy = Pompy ciepła, ale również ciepło technologiczne, poprocesowe = odpadowe

19 3. Transport/ Komunikacja poważne problemy: w dużej mierze zależne od ropy naftowej dla samolotów, okrętów, samochodów ciężarowych, traktorów: konieczne ogromne zasoby energii; Gdzie szukać rozwiązań alternatywnych? Oleje roślinne? Energia elektryczna? Wodór? Wielka niewiadoma!

20 Podstawowe założenia Zmniejszenie emisji CO 2 o 80-95% powiedzie się tylko gdy: Dojdzie do konsekwentnego wdrażania technologii energooszczędnych, zwiększy się efektywność energetyczna Zastosujemy nośniki energii emitujące mało CO 2 lub wolne od CO 2, Pójdźmy dalej i wprowadźmy nie tylko poprawki techniczne lub zamianę jednych nośników energii na inne Wprowadźmy strukturalne zmiany we wszystkich sektorach gospodarki (również w rolnictwie i transporcie) Jak mają te zmiany wyglądać?

21 Finansowanie Fundusze europejskie na … … rozwój regionalny … fundusze spójności … WPR … (Europejski Fundusz Społeczny) Środki krajowe, podobnie jak w przypadku Energieeinspeisungsgesetz (EEG)(Ustawa o energii odnawialnej zapewniająca ceny gwarantowane)

22 Ogólnie Długie społeczne dyskusje na temat energii atomowej Decyzja odstąpienia od produkcji energii atomowej po wypadku w Fukushimie 8 z 17 elektrowni atomowych zostało wyłączonych Po dyskusjach o elektrowniach atomowych poszukiwania rozwiązań alternatywnych (Whyl/ Breisgau) bottom-up !!! Przeciwko znacznemu oporowi Producenci energii elektrycznej bronią się od lat: Bez energii atomowej zostaniemy bez prądu, Energia odnawialna jest nieefektywna

23 Nowe struktury/ nowi gracze Od struktur scentralizowanych do zdecentralizowanych Pojawią się nowi gracze Dotychczasowi producenci energii sieją panikę, nowi graczena razie szerzą przesadzone nadzieje Czy polityka zachowa dobre rozeznanie w konflikcie interesów między zwycięzcami i pokonanymi?

24 Przyszłościowe struktury energetyczne Tu nie chodzi tylko o technikę, tu chodzi o rynki, zyski, władzę Zwalczyć stare przyzwyczajenia. Koncerny dostarczają energię, my ją zużywamy – to przeszłość Więcej zdecentralizowanych struktur: Obywatele sami produkują energię Wspólne instalacje energetyczne (Wiatr, Ciepło, Energia Słoneczna) Miejskie zakłady użyteczności publicznej: nowe struktury

25 nowi gracze > 50% instalacji produkujących energię elektryczną z surowców odnawialnych Niemczech jest w rękach osób prywatnych/rolników ca MW - Biogazownie ca MW - Fotowoltaika ca MW - Energia wiatrowa ca MW - 9 elektrowni atomowych

26 Kooperacja z Podlasiem Projekt EuroNatur na Podlasiu od 1992, również w zakresie energii Wyjazd studyjny dla Urzędu Marszałkowskiego, reprezentantów Gmin, Politechniki etc. (w październiku 2011) Wizyta Marszałka Dworzańskiego w Bawarii (Minister Brunner, Lipiec 2012)

27 Elektrownia wiatrowa w Sellanger Typ ENERCON E-40, rocznik budowy 1995 Pierwsza instalacja w powiecie Hof... średnica wirnika 40 m, wysokość masztu 50 m …o mocy nominalnej 500 kW, (dziś: kW) Dostacza energię elektryczną do ok. 300 gospodarstw domowych Finansowana przez: 70 komandytariuszy, którzy są udziałowcami w projekcie (własny wkład od 500 do w inwestycji o wartości ).

28 Sytuacja wyjściowa W regionie: Brak miejsc pracy Duże koszty importu energii do regionu, co oznacza, że pieniądze wypływają z regionu Rolnicy wydają dużo na paliwo do maszyn rolniczych i na pasze Intensywna gospodarka rolna likwiduje miejsca pracy oraz niszczy przyrodę i środowisko Róźnorodność biologiczna jest bazą np. dla turystyki Rozwój wsi uznany jako ważny cel

29 Rozpoznać szanse i je wykorzystać! Rozpoznać istniejący potencjał regionu i go wykorzystać Rozbudować struktury zdecentralizowane i równocześnie chroniące środowisko Doprowadzić do produkcji energii przez lokalnych udziałowców NIE bazować (wyłącznie) na obcym kapitale

30 Kilka przykładów

31 Biomasa Brykiety z trzciny Michał Gogol

32 Backround Grunty rolne przestają być wykorzystywane do zasiewów Problem ekspansji trzciny (Dyrekcja Narwiańskiego Parku Narodowego planuje wykorzystanie trzciny) Naturschutz macht heiß– Wykorzystanie biomasy do produkcji ciepła Wykaszanie 50 ha w porozumieniu z Dyrekcja NPN

33 Biomasa/Oleje roślinne

34 Nasz pomysł Rolnicy uprawiają w sposób przyjazny środowisku rośliny oleiste Rośliny współrzędne, żadnych upraw monokulturowych Produkcja technicznie oraz finansowo dostosowana do możliwości regionu Rośliny oleiste będą tłoczone na miejscu i tu wykorzystane

35 Nasz pomysł/nasza filozofia …czyli rolnicy nie produkują żadnych surowców dla przemysłu, tylko… … stają się częścią nowego zdecentralizowanego systemu zasilania w energię

36 Poszczególne kroki 1.Uprawa 2. Przetwarzanie (przemysłowo, ale w sposób zdecentralizowany/u rolnika): Segregacja/ Czyszczenie ziarna Produkcja oleju (Tłocznia/ Czyszczenie) Produkcja pasz dla zwierząt BARDZO WAŻNE: NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ OBYDWA ELEMENTY!

37 Leindotter - Lnianka: Czas wegetacji: ok. 120 dni Zbiory: połowa do końca lipca Metoda zbiorów: kombajn z hederem do zbioru rzepaku Wielkość plonów: dt/ha

38 3. Wykorzystanie (decentralnie/ rolniczo): Olej jako produkt spożywczy czysty (!) olej jako materiał napędowy, żaden ester Pasza Poszczególne kroki

39 Załącznik 7 rozporządzenia UE w.s. energii odnawialnej zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych: Etanol z pszenicy: 0% Etanol z buraków cukrowych35% Biodiesel z rzepaku36% Hydrogenizowany olej rzepakowy45% Czysty olej rzepakowy:55%

40 Podsumowanie Stawiamy na rozwój regionalny, na tworzenie wartości dodanej w regionie Rzemieślnicze i proste, czyli dopasowane technologie i produkty zamiast kosztownych, przemysłowych metod produkcji i przetwarzania (Unijna – strategia biopaliw) Żadnych upraw monokulturowych, różnorodność! ale: konieczne są odpowiednie uwarunkowania ramowe, polityka musi pomóc

41 Pomysł Euronatur Nowy projekt współpracy od 2013 Partnerzy (strona polska): Urząd Marszałkowski, Politechnika Białostocka, Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego, gminy, ODR, rolnicy … Partnerzy (strona niemiecka): Umweltbundesamt (Federalny Urząd Środowiska), Kraj Związkowy Bawaria, Centrum Technologiczne Straubing, Deutsche Biomasseforschungszentrum (Niemieckie Centrum Badania Biomasy), użytkownicy instalacji….

42 W projekcie m.in. Cel: unikać błędów, wykorzystać istniejące doświadczenia Rozwiązania energetyczne dla Podlasia Projekty modelowe/ -instalacje w zakresie biogazu, energii słonecznej, wiatrowej, olejów roślinnych … … ale nie zapominać o oszczędności i efektywności wykorzystania energii Stworzenie Centrum informacji w dziedzinie wydajności energetycznej, energii odnawialnej i technologii przyjaznych środowisku Public relation