Pogoń za rentą – przykłady z życia gospodarczego w Polsce w okresie transformacji Katarzyna Ruta

Plan prezentacji Definicje pojęć Pogoń za rentą i jej skutki Mechanizmy wpływające na PPR Rola wybranych grup interesu w okresie transformacji Podsumowanie

Renta Renta – wszelka korzyść jaką podmiot ( indywidualny, grupowy lub instytucjonalny) może odnieść z działań, w które angażuje jakieś środki mające alternatywne zastosowanie pogoń za rentą - naturalna formą ludzkiej aktywności. Teoria pogoni za rentą – teoria wyboru publicznego (TWP) TWP - instrument ekonomiczny używany do modelowania zjawisk pozagospodarczych

Rodzaje renty Renta ekonomiczna – „forma dochodu, które wynikają z wykorzystania zasobów produkcyjnych do wytwarzania dóbr i usług” (J. Wilkin) Renta polityczna – „forma korzyści związanej z wykorzystaniem ograniczonych zasobów (pracy i kapitału) do działalności nie zwiększającej produktów służących poprawie dobrobytu społecznego. Korzyści występujące w postaci renty politycznej są jedynie formą transferu dochodów od jednych podmiotów do innych przy wykorzystaniu mechanizmów władzy politycznej.”

Pogoń za rentą Ekonomiczna pogoń za rentą (EPR) Jest korzystnym zjawiskiem występującym w gospodarce konkurencyjnej i wiąże się z efektywnym zastosowaniem zasobów.Wiąże się z dostarczeniem na rynek produktów lub usług. Polityczna pogoń za rentą (PPR) Jest niekorzystnym zjawiskiem z punktu widzenia gospodarki angażuje bowiem zasoby w sposób nieefektywny. - legalny np. uregulowany prawnie lobbing - nielegalny np. korupcja

Negatywne skutki PPR PPR prowadzi do obniżenia sprawności gospodarki i pogłębiania nierówności społecznych Rezultaty powszechnego PPR to: Monopole Koncesje Licencje Sztywne ceny Asymetria informacji Wysokie progi wejścia do profesji

Mechanizmy wpływające na skalę PPR: Grupy interesu: ZORGI ARGI Korporacje zawodowe Władza uznaniowa Sprawność instytucji kontroli społecznej ( Tajne służby, policja, urzędy skarbowe, media, prokuratura, sądownictwo)

Asymetria informacji Najwyższa forma niedopuszczania „nieuprawnionych” do interesów ZORGI Formy tworzenia regulacji prawnych dla ZORGI Uprzywilejowanie TS w asymetrii informacji korzystnych dla ZORGI

Rola Tajnych Służb (TS) Rola ZORGI związanych z TS w okresie transformacji Prywatyzacja Dostęp do informacji TS Monopol na informacje TS dla mediów, biznesu i polityków. Asymetria informacji (związana z charakterem funkcjonariuszy TS) Stan obecny ZORGI związanej z TS (dawnymi i obecnymi) na PPR

Sądownictwo jako ZORGI Czynniki ułatwiające rozwój ZORGI: Korporacje zawodowe bariera dostępu do zawodu Władza uznaniowa dowolność postępowania Przykłady ZORGI w sądownictwie: sądy gospodarcze sądy upadłościowe

Cechy wspólne ZORGI, TS i sądownictwa wieloetapowa precyzyjna długotrwała procedura doboru Prawnie zagwarantowane mechanizmy ograniczające kontrolę zewnętrzną Przy współudziale osób z tych środowisk przywileje tych grup obniżają koszty transakcyjne nielegalnej PPR

Bibliografia Zybertowicz A., Pilitowski B. (2008), Polityczna pogoń za rentą: Peryferyjna czy strukturalna patologia polskiej transformacji? Raczyński M., Pogoń za rentą a transformacja systemowa w Polsce, „Ekonomista”, nr 2 Raczyński M., Sztaba S., W pogoni za rentą, wyd. READ ME Sztaba S., Aktywne poszukiwanie renty. Teoria, przykłady historyczne, przejawy w polskiej gospodarce lat dziewięćdziesiątych

Dziękuję za uwagę.