Oddziaływanie grup interesów w Unii Europejskiej na przykładzie Wspólnej Polityki Rolnej Na podstawie tekstu J. Wilkina „Ekonomia polityczna systemu wsparcia bezpośredniego w ramach Wspólnej Polityki Rolnej” Aleksandra Salitra

Wspólna Polityka Rolna Jest to rodzaj polityki sektorowej, a więc polityki publicznej, której cele nakierowane są na rozwiązanie problemów, których nie rozwiązuje swobodnie funkcjonujący mechanizm rynkowy.

Gospodarka rynkowa uruchomienie polityki sektorowej opór większości ekonomistów niekorzystne skutki dla efektywności wykorzystania zasobów produkcyjnych Uruchomienie polityki sektorowej = stworzenie określonemu działowi gospodarki uprzywilejowanych warunków rozwoju efekt działania grup interesu lub przesłanki ekonomiczne, społeczne, polityczne do podjęcia działań korygujących, uzupełniających funkcjonowanie mechanizmu rynkowego = zawodność rynku np. praktyki monopolistyczne, niekorzystne efekty zewnętrzne gospodarowania, niesprawiedliwy podział efektów gospodarowania czy niestabilność.

Cele WPR WPR - Traktat Rzymski w 1957 r., który ustanowił Europejską Wspólnotę Gospodarczą WPR - efekt wyboru publicznego rządów sześciu krajów zdecydowanych by podjąć działania sprzyjające realizacji następujących wartości i celów związanych z funkcjonowaniem rolnictwa i jego roli w społeczeństwach europejskich: bezpieczeństwo żywnościowe dla konsumentów stabilizacja rynku rolnego sprawiedliwy udział rolników w dochodach generowanych przez gospodarkę wzmocnienie produktywności i konkurencyjności producentów rolnych dostępność żywności po umiarkowanych cenach.

Francja (największy producent rolny) : otwarcie rynku niemieckiego na swoje produkty Niemcy : zniesienie barier na eksport produktów przemysłowych do Francji i innych krajów europejskich Wielka Brytania : wzrost własnej produkcji rolnej i umocnienie bezpieczeństwa żywnościowego Przekonianie o szczególnym traktowaniu rolnictwa jako specyficznego działu gospodarki narodowej = zdominowanie budżetu wspólnotowego przez wydatki związane z finansowaniem polityki rolnej

Początkowo: niewielka liczba krajów, zbliżony ich poziom gospodarczy = uprzywilejowana pozycja rolnictwa w budżecie mogła się utrzymać Później: poszerzenie Wspólnoty, różnicowanie poziomu rozwoju krajów członkowskich i interesów tych krajów Silne różnocowanie się stanowisk w sprawach przyszłości WPR

Sytuacja gospodarstw rolnych w tzw Sytuacja gospodarstw rolnych w tzw. „starych” krajach członkowskich (UE-15) i nowych (przyjętych do Unii w 2004 i 2007 r.) jest diametralnie odmienna. Rolnictwo krajów tej pierwszej grupy było nieprzerwanie wspierane przez prawie 40 lat istnienia WPR, co umożliwiło ich modernizację techniczną i restrukturyzację, czyniąc ten sektor gospodarki lepiej przygotowanym do stawienia czoła konkurencji globalnej niż w krajach, które stosunkowo niedawno przystąpiły do Unii. Znajduje to także odbicie w stosunku poszczególnych krajów do reformy WPR, polegającej na zmniejszeniu wydatków wspólnotowych na rolnictwo i otwierania go na konkurencję globalną. W kierunku tym skłonne są zmierzać takie kraje jak Wielka Brytania i Holandia.

Nowe grupy interesu Dla mechanizmu politycznego podejmowania decyzji w UE, w tym alokacji środków na potrzeby polityki rolnej ważne znaczenie ma pojawienie się nowych, silnych grup interesów i podmiotów opiniotwórczych, wpływających na decyzje podejmowane na różnych szczeblach organizacyjnych Unii. Grupy interesu: - organizacje ekologiczne i reprezentacje regionów - organizacje dążące do zwiększenia wydatków wspólnotowych poprawiających innowacyjność i konkurencyjność podmiotów funkcjonujących na obszarze UE (wydatki na badania i wdrożenia, szkolnictwo wyższe i podniesienie jakości kapitału ludzkiego)

Polityka rolna = „polityka starego typu” służąca wąskiej grupie zawodowej i nie poprawiająca dynamizmu gospodarczego Wspólnoty.

„polityka starego typu” Poważne wątpliwości budzi też wpływ WPR na spójność społeczno-ekonomiczną UE. W odróżnieniu od polityki strukturalnej i regionalnej, wydatki na politykę rolną trafiają nadal głównie do najbogatszych krajów i najbogatszych farmerów w UE.

Problem współfinansowania i denacjonalizacji (oddanie w ręce prywatne) części WPR Różnice stanowisk chciałabym przedstawić na przykładzie Wielkiej Brytanii i Francji (najważniejsze państw UE). Stanowisko brytyjskie opublikowano w grudniu 2005 r. Stanowisko francuskie, opublikowane w marcu 2006 r. było wspierane przez Grecję, Hiszpanię, Irlandię, Cypr, Litwę, Luksemburg, Węgry, Polskę, Słowenię, Bułgarię i Rumunię.

Stanowiska Wielka Brytania Francja Jak jest? - najkosztowniejsza polityka UE - nie odpowiada potrzebom Europy i wyzwaniom globalizacji - obciąża konsumentów i szkodzi krajom rozwijającym się - nieefektywne narzędzie wspierania rolników i rozwoju obszarów wiejskich Jak jest? - w pełni skuteczna w wyzwaniach jakie stawały przed Wspólnotą - odpowada ona potrzebom rozszerzenia UE, globalizacji, konkurencyjności i tym w zakresie ochrony środowiska oraz oczekiwań konsumentów

Wizja rolnictwa - konkurencyjne na arenie międzynarodowej bez opierania się na subsydiach - wynagradzane przez rynek za to co produkuje pod względem bezpieczeństwa i jakości żywności - wrażliwe na kwestie środowiskowe - odpowiadające potrzebom społeczności wiejskich - nie zniekszatałcające handlu międzynarodowego i gospodarki światowej Wizja rolnictwa - zorientowane bardziej niż dotychczas na wymogi konkurencji i potrzeby konsumenta - dostosowane do reguł handlu światowego, oddzielające wsparcie od produkcji, pozbawione subwencji eksportowych - przyjazne środowisku - wspierające w coraz większym stopniu produkcję nieżywnościową, związaną z energią odnawialną i potrzebami przemysłu

Kształt WPR - rolnictwo powinno działać na takich samych zasadach jak inne działy gospodarki - powinno być włączone do ogólnej polityki konkurencji UE - powinna koncentrować się na kwestiach ekologicznych i wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich - całkowitej eliminacji ulec powinny instrumenty wspierania cen, subsydiowania eksportu i innych form subsydiów dla producenta i konsumenta Kształt WPR - uproszczenie procedur i administrowania WPR, poprawa efektywności zarządzania tą polityką i zwiększenie jej przejrzystości - szersze niż dotychczas uwzględnienie instrumentów zapobiegania kryzysom, stabilizującym dochody farmerów i ograniczającym skutki perturbacji na rynkach światowych, w tym dobrowolnego systemu ubezpieczeń od ryzyka klimatycznego, ekonomicznego i zdrowotnego - zmniejszenie znaczenia interwencji w ramach wspólnej organizacji rynków

Wielka Brytania Najbardziej radykalna ze wszystkich koncepcji reform WPR. Chce uwydatnić koszty realizacji WPR, skutki środowiskowe oraz efekty w dziedzinie podziału korzyści z wydatków publicznych na rolnictwo, ponieważ w sposobie wspierania rozwoju obszarów wiejskich, dominujących dotychczas w UE, leży przeświadczenie, iż najlepszą formą wspierania obszarów wiejskich jest subsydiowanie rolnictwa. Realizacja WPR w latach 2007-2013 doprowadzi do zubożenia społeczeństwa UE o 100 miliardów euro. 4-osobowa rodzina Unii poniesie koszt realizacji tej polityki w wysokości 950 euro rocznie.

Wielka Brytania Zwraca też uwagę, że w wielu krajach Unii dochody rodzin rolniczych są wyższe niż średnio w gospodarce. W krajach dawnej „piętnastki” i w kilku innych krajach, które weszły do UE w 2004 r., np. duże gospodarstwa na Węgrzech, wsparcie unijne stanowi w niektórych latach nawet 100% uzyskiwanych dochodów, co oznacza, że bez tej formy publicznej pomocy gospodarstwa te przestałyby istnieć, bądź musiałyby przejść gruntowną zmianę (struktury, form własności, sposobów zarządzania itp.). Wsparcie bezpośrednie generuje w Polsce prawie 50% dochdów rolniczych.

Francja Była i jest zwolennikiem silnego wsparcia dla rolnictwa i broni wysokich wydatków na WPR. Największy producent i eksporter produktów rolnych we Wspólnocie. Największy beneficjent WPR. Stanowisko Francji wobec reformy jest bliższe Polsce niż stanowisko brytyjskie.

Podsumowanie Niezależnie od krytyki stanowisko Wielkiej Brytanii jest dobrym punktem wyjścia do dyskusji nad kluczowymi kwestiami WPR. Formułuje stanowiska raczej skrajne, które jednak prowokują do zdecydowanych reakcji. Efektem tej dyskusji może być jednak kompromisowa, racjonalna koncepcja nowej Wspólnej Polityki Rolnej.

„lobby rolnicze” a „interesy rolnictwa” Interesy rolnictwa w UE są bardzo zróżnicowane, a lobby rolnicze nie mówi jednym głosem, dlatego polityka rolna w Unii charakteryzuje się dużą bezwładnością. Wspomniana inercja łączy się z niską innowacyjnością WPR. Jednym z podstawowych wyzwań dla przyszłości WPR jest uczynienie jej bardziej elastyczną, innowacyjną i szybciej reagującą na pojawiające się potrzeby. Identyfikacji wymagają potrzeby nowych krajów członkowskich, które powinny stanowić grupę interesu w dyskusjach o przyszłości WPR.