Grupy interesu a kapitał społeczny

Grupa interesu grupa nie będąca aktorem politycznym, lecz chcąca wywierać wpływ na zarys polityki prowadzonej przez rządy. Grupy interesu: reprezentują interesy określonych grup społecznych wobec innych osób, przekazują postulaty swoich członków ośrodkom decyzyjnym, oddziałują na rząd, parlament, partie polityczne, opinię publiczną i tym samym wpływają na polityczne rozstrzygnięcia.

Ekonomiczna teoria regulacji Regulacja służy nie interesom ogólnospołecznym, ale interesom grup, które są przedmiotami kontroli. Szkoła regulacji publicznej postuluje zatem deregulację gospodarki i poddanie jej działaniu mechanizmu konkurencji rynkowej.

Kapitał społeczny (social capital) umiejętność współpracy międzyludzkiej w obrębie grup i organizacji w celu realizacji wspólnych interesów „zestaw nieformalnych wartości i norm etycznych wspólnych dla członków określonej grupy i umożliwiających im skuteczne współdziałanie” Istota kapitału zawiera się nie tyle w ziemi fabrykach, narzedziach i maszynach ile w wiedzy i umiejętności ludzi.

Wysoki stopień zaufania jako dodatkowy element relacji ekonomicznych (poza umowami, prawem handlowym) może przyczynić się do wzrostu wydajności ekonomicznej poprzez redukcję kosztów transakcji związanych z m.in. znalezieniem kontrahenta, negocjowaniem umów, egzekucją ustaleń umowy w przypadku kwestii spornych czy prób oszustwa.

Arrow o nieformalnym zaufaniu „Obecnie zaufanie ma bardzo wymierną korzyść pragmatyczną. Zaufanie to środek zmniejszający tarcie wewnątrz systemu społecznego. Jest to niezwykle wydajny instrument; możliwość polegania na słowie partnera w interesach pozwala oszczędzić wielu problemów. Niestety, nie jest to towar, który można łatwo kupić. Zaufanie oraz pokrewne wartości, takie jak lojalność prawdomówność stanowią przykład czegoś, co ekonomiści nazywają wartościami ubocznymi (externalities).

„Free riding a kapitał społeczny W krajach cieszących się wysokim poziomem kapitału społecznego problem jednostki „jadącej na gapę” jest ograniczony, zminimalizowany. We wspólnocie obdarzonej znacznym zasobem kapitału społecznego żyje się łatwiej. Sieci obywatelskiego zaangażowania stanowią podstawę dla silnych norm powszechnej wzajemności oraz sprzyjają rodzeniu się społecznego zaufania. Ułatwiają koordynację i komunikację .

Grupy interesu a kapitał społeczny Z jednej strony grupy nacisku (partie polityczne, związki zawodowe, kartele, cechy) pełnią ważną funkcję polityczną systematyzowania i wyrażania interesów w demokracji. Z drugiej zaś, te organizacje stanowią czynnik spowalniający rozwój gospodarczy (Mancur Olson) Społeczeństwa o wysokim kapitale społecznym łatwo tworzą organizacje gospodarcze, które tworzą zasoby, ale i grupy interesu, które zamiast tworzyć zasoby, tylko je redystrubują. Istnieją społeczeństwa, które potrafią tworzyć tylko grupy interesu, a nie udaje im się stworzyć efektywnych organizacji gospodarczych (średniowieczna Europa)

Japonia, Stany Zjednoczone, Niemcy stały się światowymi liderami industrializacji w dużej mierze dzięki temu, że miały spore zasoby kapitału społecznego. Spontaniczne zachowania społeczne wynikają z odrębnych uwarunkowań historycznych: i tak w Japonii wynikają one ze struktury rodziny i natury japońskiego feudalizmu; w Niemczech wiążą się z kontynuacją tradycyjnych organizacji społecznych, np. cechów; z kolei zachowani społeczne w Stanach Zjednoczonych stanowią produkt sektowego, protestanckiego dziedzictwa kulturowego.

Japonia Wykazuje najwyższe tendencje do spontanicznych zachowań społecznych wśród narodów współczesnego świata Od zawsze dominowały w niej bardzo duże organizacje, ale sektor małych (często rodzinnych) przedsiębiorstw również odgrywa duże znaczenie Istnieją struktury keiretsu – sieć spółek powiązanych za pomocą nieformalnych zależności kapitałowych i biznesowych; wytworzone więzi są trwałe i bardzo duże ( ok. 31 firm, przy tajwańskiej sieci liącej przeciętnie 6 firm); Każde keiretsu skoncentrowane jest wokół banku, który udzielał kredytów członkom keiretsu, wzajemna własność akcji w obrębie jednoego keiretsu jest zjawiskiem powszechnym. Japońska administracja jest znana ze swej przychylności w stosunku do firm – centralny bank japoński po II wś ogłosił gwarancje kredytowe by banki komercyjne mogły wyjść z tańszą ofertą kredytową dla dużych korporacji. Społeczeństwo japońskie oparte jest na zasadach konfucjanizmu, ponadto panuje silna tendencja podporządkowywania autorytetowi wieku i doświadczenia.

Prorozwojowe państwo w Japonii a szczególnie polegało na utalentowanej, zwartej i zdyscyplinowanej biurokracji ekonomicznej „Według różnych autorów, urzędnicy zatrudnieni w gospodarczych ministerstwach po wojnie mieli silne poczucie przynależności do elitarnej grupy, co wzmacniało ich postawy etyczne” i nie pozwoliło na silny rozwój korupcji W komunikacji między rządem i sektorem prywatnym miała administracja dwóch ministerstw: MITI (Ministerstwo Handlu Zagranicznego i Przemysłu) i Ministerstwo Finansów W Japonii z indywidualnego punktu widzenia istotny motyw postępowania stanowi, nie tyle obawa przed przekroczeniem prawa , co przed ujawnieniem u publiczną dezaprobatą.

Japończycy od wieków są przekonani, że władza nominalna nie musi się koniecznie pokrywać z władzą rzeczywistą. Religia odgrywa ważną rolę w rozwoju kapitału społecznego i sukcesie japońskiej gospodarki w skali globalnej: W filozofii Zen obecna jest tradycja dążenia do perfekcji Max Weber w „Etyce protestanckiej i duchu kapitalizmu” tłumaczy pochodzenie kapitalizmu jako rezultat protestanckiej etyki. Praktyka dożywotniego zatrudnienia (nenko). Jeżeli pracownik okażę się niekompetentny, firma zamiast zwolnić taką osobę znajduje mu inne stanowisko, na którym będzie bardziej przydatny. Nenko zbudowane jest na bazie konkretnych nawyków etycznych ukształtowanych przez kulturę. W Japonii panuje niezwykle wysoka etyka pracy (silne wzajemne poczucie zobowiązania w społeczeństwie) Związki zawodowe w Japonii wraz z kadrą kierowniczą podzielają troskę o dobrą kondycję firmy. Na rozwój gospodarczy Japonii ma wpływ wysoki poziom kapitału społecznego. Pracownicy, jak i pracodawcy przestrzegają reguły z wewnętrznego przekonania. System działa bez tarć i kosztów transakcji, które byłyby nieuniknione, gdyby regulacja stosunków opierała się na formalnym systemie obowiązków i praw.

„Przyczyna sukcesu gospodarczego Japonii jest fakt, że jej społeczeństwo ma o wiele większą zdolność podejmowania spontanicznych działań społecznych niż mieszkańcy Chin, Francji lub innych krajów familistycznych. Zaufanie w Japonii zdecydowanie przekracza granice rodziny czy pochodzenia, obejmując znacznie szersze grupy społeczne”

Niemcy Kontynuacją tradycyjnych organizacji społecznych, np. cechów; Państwo dobrobytu: świadczenia socjalne pochłaniają ponad połowę niemieckiego PKB. Tak, jak Japończycy Niemcy czerpią satysfakcję z podporządkowani się regułom, co przyczynia się do wzmacniania poczucia kulturowej odrębności. Ale w Niemczech praktycznie wszystkie elementy składowe etyki pracy wsparte są normami legislacyjnymi. Arbeitsfreude – radość pracy zakorzeniona w niemickiej mentalności

Stany Zjednoczone Bowling Alone: America's Declining Social Capital (1995) Robert D. Putnam Tayloryzm – amerykańska metoda organizacji pracy stworzona przez Fredericka W. Taylora. Tayloryzm stanowił logiczne uwieńczenie wspartego przepisami systemu ograniczonego zaufania w procesie produkcji.

Stany Zjednoczone stanowią złożony przypadek: pod wieloma względami są one społeczeństwem o wysokim stopniu zaufania, ale jednocześnie panują w nich silne tradycje indywidualistyczne, które w określonym momencie historycznym zadecydowały o wyborze metod produkcji ograniczających zaufanie.

Pytania do dyskusji Co zadecydowało o tym, iż w Japonii stworzone grupy interesu były odporne na korupcję, kupczenie? Jak wygląda kapitał społeczny w Polsce? Co na to wpływa?

Wykres. Odsetek osób ufających innym ludziom Źródło danych: dla wszystkich krajów, włącznie z Polską ESS - European Social Survey 2002, dla Polski DS - Diagnoza społeczna z 2003 i 2005 r.