„Ku nowej ekonomii politycznej” Grzegorz Wasiulewski Shigeto Tsuru „Ku nowej ekonomii politycznej” Grzegorz Wasiulewski

Plan prezentacji 2. W drodze do nowej ekonomii politycznej 1. Słabość mechanizmu rynkowego 2. W drodze do nowej ekonomii politycznej 3. Sprawiedliwy podział 4. Produkt narodowy brutto 5. Oszczędność czasu w procesie produkcji 6. Wnioski

Słabość mechanizmu rynkowego 1. Wskaźniki takie jak ceny, stawki płac, czy stopy procentowe powinny wiernie odzwierciedlać zmiany danych ekonomicznych i nie powinny podlegać manipulacjom. W rzeczywistości w wielu gałęziach ceny są administrowane. Sztywność stawek płac i stóp procentowych jest powszechnie znana.

Słabość mechanizmu rynkowego c.d. 2. Decyzje konsumenta powinny być suwerenne. Człowiekowi trudno jest stwierdzić co jest dla niego najlepsze, nie przychodzi mu to też bez ponoszenia kosztów. Całą wiedzą i środkami służącymi do namawiania konsumentów dysponują dostawcy i w praktyce konsumenci nie są w stanie sprostać ich wprawnym zabiegom. Konsumenci coraz częściej nie mają żadnego sposobu zgłoszenia na rynku swojego prawdziwego popytu na pewne dobra.

Słabość mechanizmu rynkowego c.d. 3. Efekty zewnętrzne bez względu na ich rodzaj powinny być nieistotne. Następstwem szybkiego wzrostu gospodarczego jest cała masa trudnych do opanowania strat zewnętrznych. Internalizacja ex ante jest zawsze lepsza niż internalizacja ex post, jednakże ta pierwsza nieuchronnie niesie ze sobą ryzyko związane z trafnym określeniem kosztów i korzyści. W rozwoju techniki i mocy produkcyjnych osiągnęliśmy już takie stadium, gdy efekty zewnętrzne o charakterze ujemnym mogą wykraczać poza typ rachunku ekonomicznego symulującego rachunek transakcji rynkowych.

Słabość mechanizmu rynkowego c.d. Skoro przyznajemy że rynek zawodzi tj. „niewidzialna ręka” nie działa, „ktoś” musi wziąć na siebie zadanie kierowania gospodarki ku pewnym szczególnym normatywnym celom. Ekonomia musi znowu stać się ekonomią polityczną, o konkretnie określonych aspektach normatywnych i szczegółowo wyjaśnionych strategiach.

W drodze do nowej ekonomii politycznej W miarę rozwoju wielkiego przemysłu tworzenie prawdziwego bogactwa w mniejszym stopniu zależy od czasu pracy i od ilości wydatkowanej pracy niż od siły narzędzi wprawionych w ruch w czasie pracy. Skoro praca ludzka w bezpośredniej formie przestanie być wielkim źródłem bogactwa, czas pracy nie będzie i bezwzględnie musi przestać być miernikiem bogactwa, a wartość wymienna bezwzględnie musi przestać być miarą wartości użytkowej

W drodze do nowej ekonomii politycznej c.d. Jeśli w ten sposób dojdzie do podważenia sposobu produkcji opierającego się na wartości wymiennej, to będzie zupełnie naturalne, że wyznaczenie cen czynników (stawki płac i stopy procentowej) zostanie pozbawione obiektywizmu rynkowego o bezosobowym charakterze i stanie się wynikiem stosunków władzy. W istocie rzeczy w naszym postępie technicznym możemy dojść do takiego stadium, w którym coraz trudniej jest wyznaczyć relację krańcowego nakładu jakiegoś czynnika do krańcowego przyrostu produktu.

W drodze do nowej ekonomii politycznej c.d. Wielkie jednostki mają tendencję do włączenia samego rynku w zakres swojego „sektora planującego” biorąc zatem na siebie rolę „niewidzialnej ręki” Opierając się na takich właśnie doświadczeniach musimy błądzić po omacku w poszukiwaniu korzystnych kierunków rozwoju „nowej” ekonomii politycznej w nadchodzącej przyszłości.

W drodze do nowej ekonomii politycznej c.d. Skoro ekonomiści przestali opierać się na równowadze rynku konkurencyjnego to są zobowiązani do rozszerzenia swoich badań w dwóch kierunkach: powinni być przygotowani do formułowania sądów normatywnych, powinni rozszerzyć zakres badań tak, aby obejmowały one to, co kiedyś uznawano za korzyści i straty zewnętrzne.

Sprawiedliwy podział Neoklasyczna teoria podziału zbankrutowała i nie jest w stanie uporać się ze zmianami sposobu produkcji uwarunkowanymi przez postęp techniczny. W jaki sposób zapewnić każdemu obywatelowi koszyk podstawowych dóbr i usług? - zagwarantowanie dochodu - świadczenia w naturze. Wobec uporczywych tendencji inflacyjnych w większości rozwiniętych krajów kapitalistycznych cel ten łatwiej byłoby zrealizować za pomocą świadczeń w naturze, jakkolwiek w tym przypadku koszty administracyjne prawdopodobnie są wyższe niż przy wprowadzeniu gwarantowanego dochodu.

Produkt narodowy brutto Kategoria ta mierzy zagregowane działania gospodarcze danego kraju. Jeśli w tym procesie są wytwarzane „szkody” to ich się nie odejmuje, ale „antyszkody” o ile są na bieżąco dostarczane, są włączone do miernika GNP. W tych rejonach świata, w których nie są zaspokojone nawet potrzeby niezbędne do życia, zachęcania do szybkiego wzrostu GNP ma określone znaczenie z punktu widzenia dobrobytu. Jest wysoce wątpliwe, czy w większości rozwiniętych krajów kapitalistycznych w naszych czasach stopę wzrostu GNP można przyjąć za docelowy wskaźnik dobrobytu.

Oszczędność czasu pracy w procesie produkcji Wg obliczeń E. F. Schumachera część globalnego czasu społecznego wydatkowana na rzeczywistą produkcję wynosi 3,5% i ma tendencję spadkową. Proces ograniczania czasu wydatkowanego produkcyjnie powoduje że wszelkie normalne przyjemności i zadowolenie człowiek odczuwa poza czasem wydatkowanym na pracę. Nowoczesna technika pozbawiła człowieka tego rodzaju pracy, w jakiej znajduje największą przyjemność, twórczej, pożytecznej pracy wykonywanej rękami i mózgiem, natomiast obdarowała go pracą pokawałkowaną, która przeważnie nie daje mu żadnej przyjemności.

Wnioski Skoro „niewidzialna ręka rynku” nie działa, ekonomia musi znowu stać się ekonomią polityczną. Ekonomiści zobowiązani są do formułowania sądów normatywnych i do współpracy z sąsiadującymi dyscyplinami. Neoklasyczna teoria podziału nie działa, rozwiązaniem może być zapewnienie każdemu obywatelowi minimum obywatelskiego. Wysoce wątpliwe jest czy w większości rozwiniętych krajów w naszych czasach stopę wzrostu GNP można przyjąć za docelowy wskaźnik dobrobytu. Ekonomia dobrobytu powinna zajmować się raczej intensywnością wykorzystania czasu z punktu widzenia dobrobytu niż długością czasu jako taką.

Dziękuję za uwagę!