Grupy interesu a kapitał społeczny Agnieszka Aniołek-Żebrowska Maciek Kosmalski

Grupy interesu Grupy interesu to zbiorowości zdolne do podejmowania zorganizowanych działań oraz reprezentowania wspólnego interesu wobec organów władzy publicznej. Grupy interesu są aktywnymi uczestnikami procesu politycznego, gdy próbują wywierać wpływ na decyzje podejmowane przez polityków w strukturach władzy politycznej. Ponadto pojęcie grup interesu należy odróżnić od pojęcia wspólnoty interesu , które oznacza zbiór jednostek, które mają wspólne cele, ale nie podejmują zorganizowanych działań, aby te cele realizować (Ivo Bischoff)

Teoria grup interesu Mancura Olsona. grupą interesu jest zbiór jednostek mających wspólny interes rozróżnienie ze względu na grupy zdolne do podejmowania działań zbiorowych i grupy niezorganizowane i nie wykazujące aktywności politycznej. uwzględnił motywacje poszczególnych jednostek oraz ich oczekiwane koszty i korzyści wynikające z działań zbiorowych. oparta na teorii dóbr publicznych problem pokusy „jazdy na gapę”

Teoria grup interesu Mancura Olsona c.d. dwa rodzaje grup: małe i duże oraz tzw. grupy „uśpione” Teoria produktu ubocznego Teoria „interesów” partykularnych brak możliwości istnienia równowagi na rynku politycznym. Teoria wzrostu gospodarczego

Rozwinięcie teorii Olsona Szkoła Chicago Decydujący wpływ silnych grup interesu na politykę rządu związaną z regulowanymi gałęziami gospodarki ( teoria przechwytywania agencji regulacyjnych) Model Peltzmana Szkoła Virginii Negatywne skutki „pogoni za rentą” Model Gary’ego Beckera Analiza wyników konkurencji pomiędzy grupami interesu na rynku politycznym Model Davida Austen-Smitha Wyborcy pełnią rolę specyficznej grupy interesu, dzięki instytucji cyklicznie powtarzających się wyborów

Grupy interesu w UE. F.M.Bindi scharakteryzował następujące ekonomiczne grupy interesu działające w Brukseli: Europejskie konfederacje zawodowe (np. Związek Przemysłu Wspólnot Europejskich - UNICE, Zrzeszenie Izb Przemysłowo-Handlowych - EUROCHAMBRES, Organizacja Związków Rolniczych - COPA/COGECA, Europejska Konfederacja Związków Zawodowych - ETUC); Narodowe organizacje lobbyingowe (np. Federalne Zrzeszenie Niemieckich Związków Pracodawców - BDA, Federalny Związek Przemysłu Niemieckiego - BDI); Krajowe izby handlowe (np. włoska Unioncamere, amerykańska AMCHAM); Poszczególne firmy (np. Shell, Fiat itd.)

COPA-Komitet Rolniczych Organizacji Zawodowych Założona w 1958 roku. Zrzesza 53 organizacje z 25 krajów i jest najliczniejszą grupą reprezentującą rolników. Polskie grupy interesu należące do COPA:Krajowa Rada Izb Rolniczych, Solidarność, Związek Zawodowy Rolnictwa (ZZR) Samoobrona, Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych i Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych. Roczna składka członkowska dla Polski wynosi 518 589 Euro. Główne zadania COPA to ochrona interesu rolników oraz monitorowanie i wpływanie na Wspólna Politykę Rolną. COPA współpracuje m.in. z Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim czy Radą Europejską.

Pojęcie kapitału społecznego Ogólne określenie kapitału społecznego odnosi się do jakości relacji międzyludzkich, wpływu i wzajemnych interakcji czynników kulturowych, strukturalnych i instytucjonalnych grup i wspólnot oraz na warunki polityczne i ekonomiczne, w jakich te grupy funkcjonują [Kostro, 2005]

Wybrane definicje Powiązania pomiędzy jednostkami – sieci społeczne i normy wzajemności oraz zaufanie, które powstaje pomiędzy nimi [Putnam, 2000] Umiejętność współpracy międzyludzkiej w obrębie grup i organizacji w celu realizacji wspólnych interesów, […] zdolność łączenia się w grupy dla realizacji założonego celu [Fukuyama, 1997] Zasób mający źródło w strukturze społecznej, a w szczególności wzajemnych oczekiwań, odpowiedzialności i relacji opartych na autorytecie normach i sankcjach, które w efekcie powodują efektywność działania organizacji [Coleman, 1990]

Cechy kapitału społecznego Zobowiązanie odwzajemnienia Zaufanie Współpraca Sieci społeczne - Więzi (bonds) - Pomosty (bridges) - Ogniwa (linkages)

Sieci społeczne - więzi - Więzi (bonds) cechują grupy najmniejsze, najczęściej osoby spokrewnione, lub pozostające w bliskich kontaktach emocjonalnych, o podobnych przekonaniach i normach moralnych. Charakteryzuje je wąski krąg zaufania, co utrudnia kontakty jej członkom z otoczeniem, może tworzyć klimat nietolerancji i wrogości do osób z poza grupy.

Sieci społeczne - pomosty - Pomosty (bridges) powstają w obrębie większych i otwartych grup. Tworzenie kapitału tego typu wynika z indywidualnych decyzji jednostek kierujących się własnymi korzyściami i preferencjami. Są to grupy o słabszych więziach i tworzą je ludzie szukający wsparcia poza swoim najbliższym otoczeniem (dalsi znajomi, koledzy z pracy, stowarzyszenia, towarzystwa, organizacje). Ułatwiają one wymianę nie tylko zasobów ale i informacji i idei.

Sieci społeczne - ogniwa - Ogniwa (linkages) charakteryzują relacje wewnątrz sieci o budowie hierarchicznej. Łączą ludzi o różnych pozycjach, statusie społecznym i zakresie władzy.

Badania kapitału społecznego - najpierw rośnie, a następnie maleje wraz z wiekiem jednostki - obniża się wraz z mobilnością ludzi - niektóre jednostki akumulują więcej kapitału społecznego - posiadanie nieruchomości redukuje mobilność jednostki i skłania ją do większych inwestycji w kapitał społeczny - odległość i wysokie koszty podróży osłabiają więzi międzyludzkie redukując kapitał społeczny - ludzie inwestując w kapitał ludzki tym samym inwestują w kapitał społeczny

Kapitał społeczny jako zasób Wymaga nakładów, podlega procesowi produkcji Posiada zdolność przekształcania Podlega procesowi inwestycyjnemu Jest heterogeniczny Charakteryzuje się różnymi stopniami trwałości Aby istnieć musi być ,,uruchamiany” Jest mobilny Może być przekazywany i dziedziczony

Pozytywne strony kapitału społecznego Dla jednostek: -możliwość przewidywania zachowań innych ludzi (wiedza o innych ludziach) -zmniejszenie niepewności, co do zjawisk społeczno-gospodarczych -ułatwienie dla jednostek w podejmowaniu decyzji (normy, wzorce w danej społeczności) -kontrola członków społeczności, modelowanie ich zachowań, eliminacja zjawisk niepożądanych (sankcje) -wzorzec zachowań (substytut formalnych struktur prawnych)

Pozytywne strony kapitału społecznego c.d. W ujęciu szerszym: -zmniejszenie kosztów transakcyjnych (zaufanie) -wzrost jakości i efektywności w przedsiębiorstwach -wzrost produktywności -ułatwienie w komunikacji i przepływie informacji (decyzje gospodarcze) -wiedza typu know who

Negatywne strony kapitału społecznego - wszelkie negatywne efekty zewnętrzne generowane przez grupę - gangi i organizacje mafijne jako namiastka więzi społecznych - wrogość do otoczenia zewnętrznego

Kapitał społeczny – praktyka kraje skandynawskie kraje azjatyckie USA UE

Pytania do dyskusji Czy grupy interesu pełnią pozytywną czy negatywną rolę w życiu politycznym oraz dla dobrobytu społecznego? Jak kapitał społeczny może wpływać na funkcjonowanie grup interesu? Czy w Polsce istnieją tak silne grupy interesu, że ich naciski mają dominujący wpływ na decyzje polityczne w kraju? Jak to wygląda w innych państwach? Czy niski poziom kapitału społecznego w Polsce i w krajach postkomunistycznych jest istotnym hamulcem w ich rozwoju?