Psychologiczne i pedagogiczne uwarunkowania rozwoju dziecka sześcioletniego Na podstawie: „Sześciolatek w pierwszej klasie” Bożeny Janiszewskiej

Różnice rozwojowe – 6/7 - latek uaktywnienie układu hormonalnego od ok. 5,5 r. ż. – do ok. 6,5 r. ż. skok rozwojowy rozwój fizyczny różnicowanie wielu cech związanych z płcią przyspieszenie dojrzewania układu nerwowego

Najistotniejsze różnice rozwojowe z punktu widzenia nauki szkolnej Wydłużają się i twardnieją kości kończyn, zmieniają się proporcje ciała, mięśnie stają się silniejsze (większa odporność na zmęczenie związane z dłuższym przebywaniem w jednej pozycji). Pierwszy etap kostnienia nadgarstka, część chrząstek zmienia się w kości (ruchy dłoni bardziej odporne na zmęczenie, poprawia się płynność i szybkość ruchów rąk). Rozwijają się wszystkie narządy wewnętrzne, zwiększa się pojemność żołądka (dziecko przyjmuje większe posiłki, ale je rzadziej), polepsza się kontrola pęcherza, dzieci stają się bardziej odporne na choroby.

Najistotniejsze różnice rozwojowe z punktu widzenia nauki szkolnej U chłopców kości długie grubieją bardziej niż u dziewczynek, do nich dopasowuje się tkanka mięśniowa co powoduje „głód ruchu”. Potrzeba ruchu dominuje do ok. 9-10 r. ż. i staje się kryterium oceny społecznej kolegów. Kościec (także kości i mięśnie dłoni) rozwija się 1,5 do 2 lat dłużej u chłopców niż u dziewczynek (co rzutuje na sprawność manualną i grafomotoryczną, nie należy porównywać zeszytów chłopców i dziewcząt). Wydłużają się wypustki komórek nerwowych, dojrzewają drogi nerwowe, wzrasta ilość połączeń nerwowych (lepszy czas reakcji, zanikają współruchy, poprawia się koordynacja ruchów i integracja informacji z różnych narządów zmysłowych).

Najistotniejsze różnice rozwojowe z punktu widzenia nauki szkolnej Dojrzewają receptory zmysłów i struktury kory mózgowej, dzieci odbierają dokładniejsze informacje z otoczenia, poprawia się wzrokowe i słuchowe spostrzeganie analityczno-syntetyczne (wyostrzenie zmysłów, poprawa zdolności do utrzymania równowagi). Dojrzewają struktury kory mózgowej odpowiedzialne za procesy myślowe – początki myślenia konkretno-wyobrażeniowego operacyjnego na konkretach. Dojrzewanie układu nerwowego poprawia zdolność do skupienia uwagi (początki uwagi dowolnej), zdolność do zapamiętywania (lepsza pamięć trwała, a więc łatwiejsze przypominanie sobie potrzebnych informacji), sprawniejsze procesy pobudzania i hamowania (wzrasta umiejętność kontroli emocji, sztuka odraczania gratyfikacji potrzeb, większa odporność emocjonalna).

Obecność 6-latków wymusza zmianę organizacyjną szkoły: Kąciki zabaw i kąciki relaksacyjne w salach lekcyjnych; Opieka nad dziećmi w godzinach popołudniowych; Dostosowanie wymagań i treści nauczania do możliwości 6-letnich uczniów (podstawa programowa); Inna metodyka pracy z dziećmi 6-letnimi (uczenie przez zabawę i w zabawie); Dzieci 6-letnie są „mentalnie” gotowe do rozpoczęcia nauki; Rozwój poznawczy dzieci nie zawsze przebiega harmonijnie z rozwojem emocjonalnym.

Procesy emocjonalne i motywacyjne Dzieci 6-letnie nie kierują się poczuciem obowiązku czy odpowiedzialnością - kierują się dążeniem do przyjemności i unikaniem przykrości; Przyjemność – sukces, nagroda, zabawa, akceptacja dorosłych, dostrzeganie wysiłku, przebywanie z kolegami, nowe przybory szkolne; Naturalna chęć poznawania świata.

Procesy emocjonalne i motywacyjne Przykrość – niepowodzenia w czynnościach szkolnych, kary, uwagi w zeszytach, „chmurki”, brak „słoneczek”, dezaprobata, zbyt formalne traktowanie przez nauczyciela; Motywy uczenia się są „zewnętrzne” – 6-latek uczy się dla mamy, taty, dlatego, że lubi swoją Panią.

Procesy emocjonalne i motywacyjne Emocje, które decydują o nastawieniu do szkoły są związane z: potrzebą poczucia bezpieczeństwa w kontakcie z rówieśnikami i z dorosłymi; potrzebą uznania i akceptacji; potrzebą osiągnięć i współdziałania;

Procesy emocjonalne i motywacyjne Procesy regulacyjne zależą od stopnia dojrzałości układu nerwowego i decydują: o tym, czy dziecko chce się uczyć; na ile potrafi opanować emocje; na ile potrafi pokonywać trudności; czy uczy się na błędach;

Rozwój społeczny jest zależny od rozwoju fizycznego, psychicznego, kontaktów z rówieśnikami i z dorosłymi; 6-latek uczy się norm współdziałania w grupie; zmniejsza się jego egocentryzm; 6-latek staje się gotowy do przyjęcia roli ucznia;

6-letni uczeń: główną formą aktywności jest zabawa; „zabawowa” forma wdrażania do pracy; nagrody materialne (kolorowe stempelki, kolorowe plusy, słoneczka); nagrody emocjonalne; przeważa uwaga mimowolna; koncentracja wywołuje zmęczenie; przeważa pamięć mechaniczna;

6-letni uczeń: musi zmieniać pozycje podczas siedzenia; silne napięcie mięśniowe rąk; trudności z oceną stosunków przestrzennych; dominuje myślenie konkretno-wyobrażeniowe przedoperacyjne; mniej dojrzały układ nerwowy – silniej reagują emocjonalnie;

Dobry start 6-latka w szkole Adaptacja do warunków szkolnych indywidualne podejście do ucznia (serdeczne powitanie, przywitanie się i pozytywna rozmowa z rodzicem przy dziecku, oprowadzenie po sali w towarzystwie osoby bliskiej, przedstawienie planu dnia i określenie z rodzicem momentu odebrania dziecka; aktywizowanie w momentach kryzysu – indywidualne polecenia, doprowadzenie za rękę do grupy, atrakcyjne zadanie) zabawy adaptacyjne i integracyjne służące poznaniu nowego środowiska (w czasie dni otwartych i na początku roku szkolnego, jeśli jest to możliwe warto zaangażować rodziców dzieci) psychoedukacja rodziców (kreowanie pozytywnego wizerunku szkoły i nauczyciela – nie straszenie, nie okazywanie własnych obaw, krótkie pożegnania – z uśmiechem, ścisłe wywiązywanie się z umów dotyczących odbioru dziecka, chwalenie dziecka, zabawa w szkołę, usamodzielnianie, zachęcanie do werbalizacji potrzeb, rytuały, współpraca z wychowawcą)

Dobry start 6-latka w szkole W przypadkach jakichkolwiek trudności w funkcjonowaniu dziecka poznawczym, adaptacyjnym, emocjonalnym zachęcamy do korzystania z pomocy rejonowej poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Dziękujemy za uwagę 