-elementy wyboru publicznego -system finansów publicznych Finanse publiczne -elementy wyboru publicznego -system finansów publicznych Wykład nr 3

Zadania dla studentów: Nowa USTAWA O FINANSACH PUBLICZNYCH – Dziennik Ustaw nr 157 z 2009 roku Propozycje dla 2-3 osób Wskazane – zatrudnienie w instytucjach należących do sektora finansów publicznych . Logiczne, aby tę pracę wykonały osoby deklarujące chęć studiowania od IV semestru na specjalności „Rachunkowość i finanse organizacji” (dlaczego?)‏ Przygotować prezentację tego bardzo ważnego aktu prawnego, Zastanowić się – co od 1 stycznia zmieni się w mojej instytucji.

Prezentacja budżetu Unii Europejskiej Udostępnię niezbędne i aktualne materiały Wskazane, aby były to osoby deklarujące chęć studiowania na specjalności „Zarządzanie funduszami Unii Europejskiej”. W obu przypadkach może ta aktywność okazać się wstępem do wybrania tematu pracy licencjackiej!

Wybrane elementy wyboru publicznego - polityka czy ekonomia?

Władze publiczne spełniając – za pośrednictwem finansów publicznych- swoje funkcje napotykają wiele problemów, rozstrzygać muszą wiele dylematów. Wynika to m.in. z następujących przyczyn: Dokonywanie przez państwo alokacji zasobów w celu tworzenia dóbr publicznych i społecznych ogranicza swobodę dysponowania dochodami przez osoby prywatne – po prostu państwo musi środki na ten cel zabrać w formie podatków (państwo samo z siebie nie tworzy zasobów finansowych)

Preferencje reprezentowane przez obywateli, a także przez poszczególne grupy społeczne (wiekowe, zawodowe, terytorialne itp.) mogą zdecydowanie różnić się od preferencji władz publicznych i mogą też być (najczęściej są) wzajemnie sprzeczne. Wciąż pamiętajmy: każdy nowy pakiet dóbr publicznych i społecznych- to pieniądze. Skąd i jak je pozyskać? Komu ewentualnie zabrać? Czy może poprzez zwiększenie deficytu budżetowego? O tym informuje TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO. We współczesnym świecie ( oczywiście – nie w całym) przedmiotem zainteresowania tej teorii jest demokratyczny system podejmowania decyzji w kwestiach publicznych.

Podstawowe dylematy wyboru zawrzeć można w kilku pytaniach: Jaki zakres dóbr i usług winien być finansowany ze środków publicznych, a jaki ze środków prywatnych? Czy wskazane w ten sposób dobra i usługi w całości czy w części (jakiej) winny być przedmiotem publicznego finansowania? Jeśli decydujemy się na „mieszaną” odpłatność to jak i wg jakich kryteriów ją zdefiniować ? czy potrzeby finansowane ze środków publicznych udostępnić w formie materialnej (w naturze) czy też zastosować system zróżnicowanych strumieni transferów pieniężnych?

TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO musi uwzględniać warunki ustrojowe oraz czynniki polityczne, a więc: System władz publicznych (państwowych , samorządowych)‏ Kompetencje poszczególnych organów władz publicznych w kwestiach finansowych, a zwłaszcza budżetowych,- pojęcie SUBSYDIARNOŚCI Ordynacja wyborcza, System partii politycznych i organizacji społecznych (NGO), zawodowych (co to jest Komisja Trójstronna?)‏ Niektóre z tych kwestii rozstrzyga Konstytucja. W systemach demokratycznych, powszechnie wstępujących w krajach o gospodarce rynkowej, wybór publiczny rozstrzyga się przez wybory przedstawicieli do władz. Zastanówmy się nad przykładami zmian struktury finansów publicznych w kampaniach wyborczych, w programach partii, przez i po wyborach. Wybory – to nie tylko polityka…..

Sposoby wyrażania preferencji w sprawach publicznych. Czy istnieją takie pojęcia jak racjonalność zbiorowa, preferencje ogólnospołeczne, interes społeczny? Nasuwają się pytania: Kto i jak określa kryteria racjonalności zbiorowej? (np. dopłaty do mieszkań)‏ Kto ustala preferencje dla zbiorowości lokalnej czy społeczeństwa? np. stadion żużlowy, do piłki nożnej czy też nowa biblioteka Kto reprezentuje interes społeczeństwa? Przykłady z lokalnego i regionalnego podwórka. ANKIETA- dokonajmy wyboru…. Na poziomie krajowym, w układzie regionalnym i lokalnym…

System finansów publicznych W sferze finansów występuje: Finanse prywatne – tu decyduje rynek Finanse publiczne- tu polityka, ustrój, władztwo i podporządkowanie. W sferze rzeczowej (realnej) wyróżniamy: Sektor gospodarki prywatnej, Sektor gospodarki publicznej (inaczej- sektor publiczny)‏ Jaki są tu relacje? Co odróżnia te sektory?

Główna różnica pomiędzy tymi sektorami sprowadza się do źródeł finansowania. Sektor prywatny - przedsiębiorstwa, a także gospodarstwa domowe – posługują się własnymi dochodami (głównie poprzez samofinansowanie działalności)‏ Sektor publiczny -sięga do dochodów innych podmiotów (podatki)‏ Wskazać na odmienną pozycję gospodarstw domowych – generalnie należących do sektora prywatnego… Należy pamiętać, że główny styk obu sektorów dokonuje się poprzez zamówienia publiczne. Sektor publiczny jest ważnym „graczem” na rynku towarów i usług.

Spójrzmy na sektor publiczny przez prymat majątku. Mamy tutaj: Majątek służący władzy i administracji państwowej (także samorządowej)‏ Majątek służący publicznym instytucjom usługowym (wodociągi, kanalizacje, oczyszczalnie ścieków, obiekty sportowe, szpitale, szkoły, cmentarze…)‏ Majątek w użytkowaniu publicznym (parki, drogi, place zabaw…)‏ Majątek zaangażowany w działalność gospodarczą (zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, ośrodki wczasowe- ich los w świetle nowej ustawy…

Warto zwrócić uwagę na kilka zjawisk dotyczących sektora publicznego i finansów publicznych: Sektor publiczny reprezentuje realne zjawiska i procesy gospodarcze (jakie?) tzn. wytwarza określone dobra i usługi- towarzyszą im zjawiska i procesy pieniężna – typowe dla sektora prywatnego, W sektorze publicznym decydujące znaczenie ma majątek powstały w wyniku wydatkowania zakumulowanych zasobów pieniężnych- stąd też w analizie tego sektora dominuje metoda majątkowa, Tylko część sektora publicznego realizuje cele publiczne i społeczne, część – cele ekonomiczne, a ściślej – komercyjne, wykazując analogię do sektora prywatnego, Również nie całość środków publicznych jest wykorzystywana przez sektor publiczny. W postaci rent, emerytur, zasiłków, stypendiów – trafia do sektora prywatnego i następnie podlega regułom gospodarki rynkowej…

Szczególne związki pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym zachodzą przez dług publiczny. Zasada finansów publicznych jest (winno być) zaciąganie pożyczek na finansowanie wzrostu majątku publicznego można przyjąć, że majątek publiczny stanowi zabezpieczenie długu publicznego. Warto zwrócić uwagę na szczególną rolę jaką w procesie pomnażania majątku publicznego odgrywają środki pochodzące z grantów UE

W oparciu o wskazane podręczniki zapoznać się ze strukturami systemu finansów publicznych: W przekroju podmiotowym – na Parlamencie i radach władzy samorządowej zaczynając- na jednostkach finansowanych z funduszy publicznych (szkoły, teatry….)– kończąc, W przekroju prawnym- od Konstytucji zaczynając – poprzez ustawy, aż do aktów wykonawczych – głównie Ministra Finansów ( i na poziomie samorządowym) – kończąc, W przekroju instytucjonalnym- - wskazując na budżety państwa, samorządowe, ubezpieczeń publicznych, funduszy i fundacji publicznych W przekroju instrumentalnym- poprzez podatki, opłaty, cła, dochody z majątku, subwencje, dotacje, kredyty państwowe i pożyczki.