Szklany sufit, ruchome schody i lepka podłoga, czyli kobiety na polskim rynku pracy dr Baha Kalinowska-Sufinowicz Katedra Makroekonomii i Badań nad Gospodarką Narodową Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Plan prezentacji Status prawny kobiet w Polsce Sytuacja kobiet – szanse i bariery aktywność zawodowa i jej motywy zatrudnienie bezrobocie wynagrodzenia Jak kobiety oceniają swoją sytuację zawodową? Perspektywy

1. Status prawny „Konstytucja RP” z 2.04.1997 r. – art. 33: „kobieta i mężczyzna mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym, gospodarczym”

„Kodeks pracy” z 26.06.1974 r. z późn. zmianami 1. Status prawny „Kodeks pracy” z 26.06.1974 r. z późn. zmianami konkretyzacja zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zatrudnieniu zakaz dyskryminacji (bezpośredniej, pośredniej) wprowadzenie sankcji (odszkodowania) dopuszczenie działań mających na celu wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn

równość formalna a faktyczna zasada bumerangu 1. Status prawny równość formalna a faktyczna zasada bumerangu

2.A. Aktywność zawodowa i jej motywy kobiety utrzymywały zazwyczaj ciągłość pracy zawodowej Źródło: Roczniki Statystyczne Pracy, GUS, wydania z odpowiednich lat.

2.B. Motywy aktywizacji zawodowej kobiet a hierarchia Maslowa samorealizacji uznania społeczne bezpieczeństwa fizjologiczne zainteresowanie pracą – 29% chęć wykorzystania swoich kwalifikacji – 17% chęć samorealizacji – 12% osiągnięcie awansu społecznego – 11% osiągnięcie sukcesu w pracy – 7% nie być gorszym od innych – 25% chęć bycia między ludźmi – 32% niezależność finansowa – 43% zapewnienie sobie renty i emerytury – 31% chęć podniesienia poziomu życia rodziny – 26% konieczność utrzymania siebie i rodziny – 47% Źródło: Postawy wobec pracy i aspiracje zawodowe kobiet, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 1993.

2.B. Zatrudnienie Zatrudnienie: pracujące kobiety były znacznie lepiej wykształcone niż pracujący mężczyźni Źródło: Roczniki Statystyczne Pracy, GUS, wydania z odpowiednich lat.

2.B. Zatrudnienie Zjawisko poziomej segregacji zawodowej: koncentracja zatrudnienia kobiet w takich sekcjach gospodarki narodowej, jak: edukacja, ochrona zdrowia i pomoc społeczna, hotele i restauracje wg GUS – w 1993 r. – 34%, w 2002 r. – 36%, w 2004 r. – 32% kobiet; 2006 r. – 36,2%.

„Lepka podłoga”

Zjawisko pionowej segregacji zawodowej: 2.B. Zatrudnienie Zjawisko pionowej segregacji zawodowej: znacznie niższa niż u mężczyzn liczba kobiet pracujących na stanowiskach kierowniczych i dyrektorskich przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy według płci w latach 1997-2006: Źródło: Roczniki Statystyczne Pracy, GUS, wydania z odpowiednich lat.

2.B. Zatrudnienie Zjawisko pionowej segregacji zawodowej w Wielkopolsce w grupie zawodowej: przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy w II kw. 2009 r. zatrudnionych było niemal 6% kobiet i ponad 9% mężczyzn (z ogółu pracujących w Wielkopolsce)

„Szklany sufit”

Szklane ruchome schody

Gotowość do objęcia stanowiska kierowniczego w 2003r., czyli jakby mogło być? Wykształcenie/płeć Kobiety Mężczyźni podstawowe 34,6 44,1 zawodowe 46,0 53,0 średnie 70,0 70,5 wyższe 72,5 88,9 Źródło: A. Titkow (red.), Szklany sufit. Bariery i ograniczenia karier kobiet, ISP, Warszawa 2003, s. 283.

Szanse na awans zawodowy w zależności od płci w 2006r., czyli jak jest? Kobieta wykonująca ten sam zawód i mająca takie samo wykształcenie ma: Kobiety Mężczyźni - mniejsze szanse na awans zawodowy 59 48 - takie same szanse na awans zawodowy 25 44 - większe szanse na awans zawodowy 8 9 Trudno powiedzieć Źródło: Opinie o pracy zawodowej kobiet, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 2006, s. 5.

Źródło: Roczniki Statystyczne, GUS, wydania z odpowiednich lat. 2.C. Bezrobocie Bezrobocie: stopa bezrobocia wśród kobiet była wyższa niż wśród mężczyzn; charakter długookresowy Źródło: Roczniki Statystyczne, GUS, wydania z odpowiednich lat.

Bezrobocie według płci – Polska i Wielkopolska 2.C. Bezrobocie Bezrobocie według płci – Polska i Wielkopolska Źródło: Roczniki Statystyczne, GUS i US w Poznaniu, wydania z odpowiednich lat.

2.C. Bezrobocie Bezrobocie według płci – stan na 31.12.2008 Poznań: stopa bezrobocia rejestrowanego ogółem – 1,7% udział kobiet w bezrobotnych ogółem: 54,4% powiat poznański: stopa bezrobocia rejestrowanego ogółem – 1,8% udział kobiet w bezrobotnych ogółem: 60,5%

2.C. Bezrobocie Instytut MillwardBrown SMG/KRC 2006 – projekt „Mama wraca do pracy” 27% kobiet na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym spodziewały się zwolnienia z pracy po powrocie 16% matek powracających z tych urlopów traciło pracę

2.D. Wynagrodzenia za pracę wynagrodzenia za pracę: kobiety przeciętnie otrzymują niższe wynagrodzenia od tych, które dostają mężczyźni Wynagrodzenia X 1997 X 1998 X 1999 X 2001 X 2002 X 2004 X 2006 Kobiety 1000 1162 1593 1989 2016 2150 2386 Mężczyźni 1278 1441 1991 2430 2425 2572 2904 Źródło: Roczniki Statystyczne, GUS, wydania z odpowiednich lat.

2.D. Wynagrodzenia za pracę - postrzeganie nierówności płacowych Jak Pani sądzi, czy w naszym kraju kobieta w porównaniu z mężczyzną zarabia na ogół: XI 1998 XII 2006 - więcej 5 6 - tyle samo, co mężczyzna 32 21 - mniej 52 60 trudno powiedzieć 11 13 Źródło: Kobieta – szef i współpracownik, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 1998, s.7; Opinie o pracy zawodowej kobiet, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 2006, s. 6.

2. Sytuacja kobiet na rynku pracy – rekapitulacja Pozycja społeczno-zawodowa kobiet na polskim rynku pracy po 1990 roku w porównaniu do mężczyzn była znacznie mniej korzystna

3. Jak kobiety oceniają swoją sytuację zawodową 3. Jak kobiety oceniają swoją sytuację zawodową? Zmiany priorytetów kobiet w latach 1979-2003 (w %) Źródło: A.Titkow (red.), Szklany sufit. Bariery i ograniczenia karier kobiet, ISP, Warszawa 2003, s.253.

3. Jak kobiety oceniają swoją sytuację zawodową? Czy kobiety w Polsce są dyskryminowane? Źródło: Kobiety w społeczeństwie – równouprawnienie czy dyskryminacja, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 2006, s.1.

3. Jak kobiety oceniają swoją sytuację zawodową? Czy zetknęła się Pani z przypadkami dyskryminacji kobiet? XII 1999 2006 tak 38 20 nie 59 74 trudno powiedzieć 2 6 Źródło: Opinie o prawnych gwarancjach równości płci, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 1999, s.3; Kobiety w społeczeństwie – równouprawnienie czy dyskryminacja, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 2006, s. 7.

Mniejsza dyspozycyjność kobiet ze względu na obowiązki domowe – 55% Główne przyczyny mniejszych szans kobiet w porównaniu z mężczyznami na polskim rynku pracy (1996 r.) Mniejsza dyspozycyjność kobiet ze względu na obowiązki domowe – 55% Dyskryminacja – kobiety są niedoceniane – 26% Jest to wynik tradycyjnego, stereotypowego myślenia o roli kobiety, zawsze tak było i będzie – 14% Odsetki nie sumują się do 100, gdyż można było podać więcej niż jedno uzasadnienie. Źródło: Kobiety o równości płci w życiu zawodowym, komunikat z badań, CBOS, Warszawa 1996, s.5.

4. Perspektywy działania na rzecz podnoszenia samoświadomości kobiet polityka antydyskryminacyjna elastyczne formy zatrudnienia i organizacji pracy rozwój przedsiębiorczości wśród kobiet

4. Perpektywy Specjalne programy szkoleniowe: Mocne strony kobiety lidera – bilans potencjału kierowniczego Wiara w siebie jako czynnik sukcesu Umiejętność radzenia sobie ze stresem Intuicja w kierowaniu

4. Perpektywy dyskryminacja pozytywna – działania zmierzające do wyrównania szans poprzez faworyzowanie osób określonej płci w zapewnieniu im dostępu do pracy i stanowisk wszędzie tam, gdzie są w przeważającej mniejszości i wyrównywaniu w ten sposób historycznie utrwalonych dysproporcji, będących rezultatem poszczególnych form dyskryminacji negatywnej

Dziękuję za uwagę!