Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9)

Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 1. Przykłady: konsekwencje zamiany dzieci w szpitalu: które dziecko zatrzymać – urodzone czy wychowane? (notatka prasowa); „Między młodością a starością” (CBOS, luty 2007): samopoczucie fizyczne i duchowe związane z wiekiem; kres młodości, wiek dojrzały i próg starości; autoidentyfikacje związane z wiekiem; dyskusja: periodyzacja życia jest związana z jego biologicznym rytmem, ale granice między dzieciństwem, młodością i starością są uwarunkowane kulturowo; „wydłużanie młodości”.

Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 2. Socjalizacja (łac. socialis, czyli „społeczny”) to proces uczenia się, dzięki któremu stajemy się członkami danego społeczeństwa i kultury. Związane jest z nią poszukiwanie odpowiedzi na takie pytania, jak: w jaki sposób stajemy się zdolni do życia w naszej kulturze (społeczeństwie)?: socjalizacja jest tu rozumiana jako proces czyniący kulturę „drugą naturą” człowieka – to, co właściwe danej kulturze staje się uznane za „oczywiste”; jak „wchodzimy” w daną kulturę (dane społeczeństwo)?: socjalizacja jest tu rozumiana jako proces „nasiąkania” kulturą, który łączy pokolenia; jak społeczeństwo wpływa na nas?: proces stawania się takim, jakim chce od nas mieć nasze otoczenie społeczne.

Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 3. Struktura procesu socjalizacji („anatomia” i „fizjologia” społeczeństwa): ·  płaszczyzny procesu socjalizacji: o     jednostka; o     grupy (interakcje i czynności); o     instytucje; o     całe społeczeństwo. stadia procesu socjalizacji (od urodzin aż do śmierci). w procesie socjalizacji uczymy się: minimum kulturowego (podstawowych umiejętności społecznych - porozumiewania się, życia z innymi, logicznego myślenia itp.); wiedzy i wartości tej danej kultury (języka, tradycji kulturowej, emocjonalnego związku z symbolami narodowymi itp.); norm i wzorów określonych zachowań (ról społecznych), jak np. dziecka, nastolatka, ojca, dziadka lub socjologa, turysty, itp.; koncepcji „ja” (osobowość i tożsamość) oraz wyrażania emocji.

Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 4. Podstawowe prawidłowości procesu socjalizacji: wczesna socjalizacja jest najważniejsza; osoby najbliższe pozostają naszymi głównymi wzorcami osobowymi; najważniejsze są wpływy w grupach pierwotnych; największy wpływ wywierają długotrwałe związki z innymi; socjalizacja a stabilność porządku społecznego: funkcje socjalizacji: transmisja kultury i tworzenie ładu społecznego; problem „prze-socjalizowana koncepcja człowieka” i wpływ konkurencyjnych środowisk społecznych. socjalizacja a zbliżone inne pojęcia, jak: „wychowanie” (zamierzone oddziaływania na jednostkę; wychowanie naturalne, instytucjonalne i samowychowanie); „internalizacja” (przyjmowaniu za własne narzucanych z zewnątrz norm i wartości itp.).

Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 5. Typy i rodzaje socjalizacji: pierwotna (małe dzieci, w grupach pierwotnych, podstawowe kompetencje kulturowe) i wtórna (kolejne etapy życia, ogół instytucji społecznych, złożone kompetencje kulturowe) - „rytuały przejścia”; resocjalizacja (proces modyfikacji osobowości jednostki w celu przystosowania jej do życia w danym społeczeństwie, polega m.in. na stosowaniu odpowiednich zabiegów w określonych instytucjach (odosobnienia); kontr-socjalizacja (socjalizacja dewiacyjna); socjalizacja antycypująca (wyprzedzająca) - proces aspirowania do pewnej grup[y społecznej, do której jednostka chciałaby należeć, naśladowanie jej członków itp.; socjalizacja odwrotna – wdrażanie starszego pokolenia przez młodsze w nowych warunkach kulturowych; akulturacja (adaptacja do innej kultury); socjalizacja polityczna, kulturowa, językowa itp.

Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 6. Wybrane koncepcje procesu socjalizacji: „behawiorystyczna” (osobowość to wyuczony repertuar zachowań – jednostka jako „black box”): mechanizmy uczenia się: · wzmacnianie – mechanizm nagród i kar (tworzenie hierarchii nawyków); · naśladowanie – reakcje otoczenia społecznego (fazy: „naśladujące zachowanie”, zapamiętywanie go, przyswojenie - „gra w wyobraźni”, motywacja do jego realizacji); · przekaz symboliczny. „psychoanalityczna” (model „tłumionych potrzeb”): Zygmunt Freud (1856-1939): model konfliktowy (antyspołeczne popędy i potrzeby a zinternalizowana przez nas tradycja społeczna i kulturowa); rozwój osobowości to kontrola nie akceptowanych popędów; części osobowości: id, ego i superego.

Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) „rozwoju poznawczego” (Jean Piaget, 1896-1980): rozwój poznawczy i umiejętności posługiwania się symbolami (rozwój myślenia jako podstawa socjalizacji) - etapy: ”sensomotoryczny” (do 2 lat; „stałość przedmiotu”); „przedoperacyjny” (ok. 2-7 lat; mowa i egocentryzm); „operacji konkretnych” (ok. 7 – 12 lat; myślenie o rzeczach konkretnych); „operacji formalnych” (powyżej 11 lat; „myślenie o myślach”).  · „socjologiczna” (koncepcja stadiów socjalizacji, G. H. Mead, 1863-1931): rozwój umiejętności wchodzenia w role społeczne - etapy: etap wstępnych przygotowań; „zabawy” (przyjmowanie różnych ról); „gry” (przyjmowanie wielu ról); „uogólniony inny” (pojawienie się „jaźni”/self).

Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 7. Główne spory związane z socjalizacją: biologia a socjalizacja - natura czy kultura jest ważniejsza? długość procesu socjalizacji -czy socjalizacja jest procesem permanentnym? „nieudane” skutki socjalizacji: przyczyny (wielość kręgów socjalizujących i skutki „równoczesnego uczestnictwa”, zwiększenie liczby i dostępności środowisk kontr-kulturowych, spadek skuteczności tradycyjnych środowisk socjalizacyjnych – grup pierwotnych, osłabienie kontroli społecznej); czy potrzeba zawsze resocjalizacji? socjalizacja a indywidualność jednostki: przeciw „przesocjalizowanej” koncepcji jednostki. socjalizacja a wolność człowieka: problem „nisz” społecznych/kulturowych.