Podstawy Pomocy Psychologicznej

Norma Ilościowa – wynik pomiaru odzwierciedlający rozkład cechy w populacji. Społeczno-kulturowa – (a) to, co powszechne, typowe dla danej kultury, zgodne ze zwyczajami, konwencjami; (b) zgodne z normami skodyfikowanymi, moralnymi i prawnymi. Teoretyczna – odwołanie się do prawidłowości lub twierdzeń wyprowadzonych z teorii naukowych.

Kryteria anormalności 1 (Seligman, M., Rosenhan, D.) Cierpienie - ból fizyczny i psychiczny, dolegliwości z powodu lęku, braku energii, braku chęci do życia, głębokiego niezaspokojenia, poczucia obciążenia i trudności uniemożliwiających realizację zadań życiowych (wiele zaburzeń psychicznych tego warunku nie spełnia, np. stan maniakal­ny, patologia społeczna). Trudność w przystosowaniu indywidualnym — niezdolność lub ograni­czenie realizacji zadań życiowych i zaspokajania potrzeb, stagnacja, brak sensu i rozwoju. Naruszanie norm społecznych - niezgodność postępowania z oczekiwa­niami społecznymi; odchylenie od typowości oraz naruszanie norm społe­cznych i etycznych (tę formę nienormalności ocenia obserwator, reprezen­tanci porządku społecznego i prawnego; istnieje możliwość nadużyć spo­łecznych i stosowania kryteriów pochodzących od norm patologicznej subkultury oraz, z drugiej strony, zaliczenia do patologii zachowań nie­konwencjonalnych czy też opozycyjnych). W tym kryterium mieszczą się wszystkie zachowania antyspołeczne, zagrażające życiu i zdrowiu innych ludzi oraz niszczące ład społeczny. Problem polega jednak na tym, czy są to tylko dewiacje, przestępstwa, czy zachowania antyspołeczne, których wewnętrzny mechanizm wskazuje na istnienie patologii.

Kryteria anormalności 2 (Seligman, M., Rosenhan, D.) Nieracjonalność i dziwaczność - zachowania i wypowiedzi są obiektyw­nie rzecz biorąc sprzeczne ze sprawdzianem rzeczywistości i logiki, chodzi tu o przekonania urojeniowe pozostające w rażącej sprzeczności z faktami, o rozerwanie myśli i wypowiedzi. Zachowania niekontrolowane, nieprzewidywalne - chodzi tu najczęściej o zachowania pod wpływem silnych emocji (np. przerażenia wskutek halu­cynacji, napadu złości), silnego pobudzenia wskutek uszkodzeń w mózgu. Zachowania niekonwencjonalne - są to zachowania niezgodne z kon­wencją dominującą w danym okresie, stylem zachowania, ubiorem; jest to pewien typ łagodnej dewiacji, która utrudnia życie społeczne, np. styl życia i brak higieny ludzi bezdomnych, zachowania grup młodzieżowych; są to też zachowania rzadkie i społecznie niepożądane; kryterium ich oceny może być bardzo subiektywne. Dyskomfort obserwatora - występuje zdaniem autorów wówczas, gdy ludzie naruszają niepisane immanentne zasady postępowania; mogą to być dziedziczne wzory zachowań lub reguły bardzo głęboko tkwiące we wzo­rach kultury. Człowiek, który nie czuje w swoim zachowaniu nic nie­stosowanego (np. pluje innym pod nogi, klepie po ramieniu, przekracza granice intymne, biega nago po stadionie itp.) wywołuje u obserwatorów wrażenie nienormalności, a od tego - jak piszą autorzy - już tylko jeden krok do rozpoznania patologii.

Gotowość klienta do zmiany (Miller, za Paluchowski, J.) Zadowolenie ze status quo Ambiwalencja Faktyczne zmiany Rozmyślanie Rozważanie Przygotowanie Działanie Utrzymywanie Wygaśnięcie

Zmiany rozwojowe wg Flavell (za Paluchowski, J.) kumulowania się efektów zmian tak, że właściwości późniejsze uzupełniają właściwości wcześniejsze; zastępowania (w całości lub w części) starych form przez nowe; modyfikacji (przez różnicowanie lub uogólnianie) starych form pod wpływem nowych doświadczeń; inkluzji, czyli tworzenia nowej organizacji struktury czy funkcji ze zmodyfikowanych starych właściwości; mediacji (vs. fiksacji) występującej wtedy, gdy stan wcześniejszy staje się modyfikatorem (katalizatorem) zmiany późniejszej.

Podstawowe cele modyfikacji (Frey, Raming, za Paluchowski, J.) zmiana rzeczywistych („pozaterapeutycznych") interakcji, inaczej mówiąc; dążyć należy do transferu efektów uczenia się z sytuacji terapeutycznej; intelektualne i emocjonalne zrozumienie siebie, nadanie nowego kierunku w myśleniu o sobie, akceptacja siebie; usunięcie specyficznych objawów; wzmocnienie funkcjonowania ego, by zachowania były bardziej zgodne z jego stanami i z warunkami społecznymi; ukształtowanie takiej postawy wobec życia, która charakteryzuje się poczu­ciem adekwatności, kompetencji i odpowiedzialności; uświadomienie pozy­tywnych wewnętrznych zasobów; wykształcenie wrażliwości na otoczenie i zdolności do jego kontroli, umiejętności zmiany lub zaadaptowania się do konfliktowych sytuacji społecznych; akceptacja, integracja i zmiana negatywnych myśli i odczuć.

Techniki (procesy, mechanizmy) osiągania celów modyfikacji (Frey, Raming, za Paluchowski, J.) akceptacja klienta: z jednej strony zdolność do niekrytycznego słuchania ze zrozumieniem i empatią, bez oceniania i dziwienia się, z drugiej - podporządkowanie się wpływom terapeuty; aktywne poszukiwanie informacji na temat trudności przeżywanych przez jednostkę; koncentracja na wewnętrznych doświadczeniach jednostki - głównie nieświadomych - w celu ich rekonstrukcji; manipulowanie niepokojem - wywołanym uznaniem własnej bezsilności wobec problemów osobistych i niezdolności do skutecznego kierowania własnym życiem - przez organizowanie doświadczeń jednostki, by podnieść jej próg lęku; wyjaśnianie i/lub interpretacja natury i powodów przeżywanych konfliktów emocjonalnych oraz uczenie i utrwalenie sposobów ich kontroli; dokonywanie zmian przy zachowaniu i podtrzymywaniu autonomii jednostki i jej spontaniczności.