Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego Wydział Gospodarki Wojewódzki program przekształceń terenów poprzemysłowych jako element budowy systemu rewitalizacji terenów w województwie śląskim Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego Wydział Gospodarki Przede wszystkim nie da się porównywać bezpośrednio województwa z miastami – stolicami innych województw , aczkolwiek w przeciwieństwie do naszego województwa, gdzie możemy mówić o równomiernym pozyskiwaniu inwestorów przez wszystkie subregiony i większość miast naszego województwa to we wspomnianych Wrocławiu, Krakowie czy Łodzi – większość inwestycji i inwestorów pozyskiwały stolice i ich bezpośrednie okolice. Wrocław – Kobierzyce, Kraków – Niepołomice. W swojej prezentacji będę się starał pokaz obiektywnie rzeczywisty potencjał inwestycyjny Śląskiego, oraz jego sukcesy JST w pozyskiwaniu inwestorów zarówno – krajowych jak i zagranicznych. Naszym problemem jest to, że mamy bardzo dobre efekty – a za słabo się promujemy

Plan prezentacji Dlaczego? Polskie uwarunkowania prawne Doświadczenia innych krajów Europejskich – Niemcy (NRW) Francja NPdC Wnioski płynące z tych rozwiązań Wojewódzka baza terenów poprzemysłowych Wojewódzki program przekształceń terenów poprzemysłowych i zdegradowanych Warunki sukcesu Podsumowanie

TERENY NIE SĄ DOBREM NIESKOŃCZONYM !!! Zasada zrównoważonego rozwoju: Ponowne wykorzystanie terenów które przestały pełnić funkcje gospodarcze ogranicza zapotrzebowanie na nowe tereny niezbędne dla inwestycji (budowy infrastruktury, rozwoju przemysłu, usług i mieszkalnictwa)

Skutki głębokiej restrukturyzacji polskiego przemysłu Zmiany w sposobie wykorzystania terenów Zmiany struktury właścicielskiej Problemy terenów „porzuconych” Szkody środowiskowe   Polish Information and Foreign Investment Agency

Skutki degradacji: negatywny wpływ na zdrowie ludzi i stan środowiska ograniczenie możliwości pełnienia określonych funkcji (gospodarczych, usługowych, siedliskowych itp.) negatywny wpływ na wizerunek regionu

Polskie uwarunkowania prawne: Brak definicji terenu poprzemysłowego Brak przepisów odnoszących się bezpośrednio do terenów poprzemysłowych Zapisy w polskim prawie odnoszące się bezpośrednio do problematyki terenów zdegradowanych i poprzemysłowych Ustawa z 27 kwietnia 2001r.- Prawo ochrony środowiska zobowiązuje władającego powierzchnią ziemi na której występuje zanieczyszczenie albo niekorzystne przekształcenie naturalnego ukształtowania terenu do jej rekultywacji, w przypadku wskazania przez władającego podmiotu który spowodował zanieczyszczenie – zobowiązuje ten podmiot do rekultywacji, ustawa nie odnosi się do zdewastowanej infrastruktury technicznej i budynków poprzemysłowych Ustawa z 3 lutego 1995 r. – o ochronie gruntów rolnych i leśnych ogranicza przeznaczenie gruntów na cele nierolnicze i nieleśne zobowiązuje osobę powodującą utratę albo ograniczenie wartości użytkowej gruntów do ich rekultywacji na własny koszt Ustawa z 4 lutego 1994 roku – o zagospodarowaniu przestrzennym określa zakres i sposób postępowania w sprawach przeznaczenia terenów na określone cele, określa zasady i tryb rozwiązywania konfliktów pomiędzy interesami prywatnymi i publicznymi w tych sprawach

Inne ustawy które mają zastosowanie do rozwiązywania problemów terenów poprzemysłowych Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. – o gospodarce nieruchomościami Określa m. in. Zasady gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność skarbu Państwa oraz własność jednostek samorządu terytorialnego, scalania i podziału nieruchomości, pierwokupu nieruchomości oraz ich wyceny Ustawa z 6 lipca 1982 r. – o księgach wieczystych i hipotece dotyczy ustalenia stanu prawnego nieruchomości Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa Określa tryb wygaszania przez Spółki skarbu Państwa swoich zobowiązań wobec Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego Ustawa z 23 kwietnia 1994 r. – Kodeks cywilny Reguluje stosunki cywilno – prawne między osobami fizycznymi i prawnymi

Konkluzje Brak uregulowań ustawowych obejmujących bezpośrednio i w sposób kompleksowy (z instrumentami finansowymi włącznie) problematykę terenów poprzemysłowych, w tym rekultywacji i ponownego zagospodarowania terenów które przestały pełnić funkcje gospodarcze, jest głównym powodem podejmowania działań doraźnych i hamuje tworzenie rozwiązań systemowych 2. Dotychczasowy brak zaangażowania Skarbu Państwa w rozwiązywanie problemu terenów poprzemysłowych powoduje brak środków nawet na przeprowadzenie niezbędnego kompleksowego ich rozpoznania 3. Problemy prawno-własnościowe terenów są istotnym hamulcem procesów rewitalizacyjnych. Nie zawsze konstruktywna jest rola jednostek działających w imieniu Skarbu Państwa. 4. W aktualnym stanie prawnym brak jest podstaw prawnych do zaangażowania samorządów i administracji szczebla wojewódzkiego, odpowiedzialnych za rozwój gospodarczy regionu, w problematykę terenów poprzemysłowych. Doświadczenia innych państw UE dowodzą że skuteczne ich rozwiązanie wymaga koordynacji ze szczebla regionalnego, a niektóre, bardziej złożone przypadki wymagają także bezpośredniego ich udziału.

Konkluzje cd. 5. Założenie, że problem rekultywacji terenów poprzemysłowych na cele gospodarcze zostanie rozwiązany wyłącznie w sferze komercyjnej jest oparty na nierealnych przesłankach. Z doświadczeń innych krajów wynika ( a można domniemywać że w Polsce sytuacja jest podobna), że: - około 15-20 % terenów ma szansę na przeprowadzenie rekultywacji bez udziału środków publicznych, - około 15-20 % terenów wymaga tak dużych nakładów na rekultywację, że podjęcie działań w bliskiej przyszłości jest mało prawdopodobne, Przywrócenie do użytku gospodarczego pozostałych terenów wymagać będzie udziału środków publicznych i zaangażowania władz publicznych oraz wykorzystania odpowiednich instrumentów prawnych i finansowo-ekonomicznych 6. Panuje przekonanie, że w interesie ochrony środowiska, ze środków publicznych, winna być finansowana rekultywacja terenów na cele przyrodnicze. Konieczne jest przyjęcie jako równorzędnych dwóch celów: - ograniczenie ryzyka dla zdrowia i życia ludzi, - ochrony terenów „ zielonych” przed ich zajmowaniem na cele gospodarcze poprzez recyrkulację (wielokrotne wykorzystywanie do pełnienia różnych funkcji) tych samych terenów.

Doświadczenia regionów UE w dziedzinie rewitalizacji Nord-Pas de Calais Północna Nadrenia –Westfalia Narzędzia prawne, instytucjonalne i finansowe Interwencja z poziomu państwa i regionu Duże doświadczenia – systemy budowane kilkanaście lat

Porównanie regionów co do sposobu rewitalizacji terenów poprzemysłowych Niemcy (NRW), Francja (NPdC), Polska NRW NPdC Województwo Śląskie Morfologia i geografia terenów typu brownfield Tereny postindustrialne o dużych powierzchniach duże podmioty industrialne usytuowane w dużych miastach Postindustrialne tereny znajdują się poza dużymi miastami Postindustrialne tereny znajdują się w większości w granicach dużych miast Własność postindustrialnych terenów Prywatni właściciele Firma publiczna (Charbonnages de France) Struktura własnościowa zróżnicowana i nieuregulowana. Dominuje własność Skarbu Państwa Rola władzy publicznej Region NRW – aktor kluczowy Państwo i region muszą współpracować Brak uregulowań prawnych w zakresie współpracy państwa i regionu. Natura publicznego operatora LEG koncentruje się na wielu funkcjach (operator ziemski, menadżer projektu, odpowiedzialny za oczyszczenie gleby, rozwój, planowanie przestrzenne, jest operatorem nieruchomości) EPF – rola bezwarunkowa bez prac planowania i rozwoju (doprowadzenie do stanu „zero” lub krajobraz) Brak operatora publicznego. Przypuszczalnie będzie to model zbliżony do modelu francuskiego. Rozważa się dwie wersje: utworzenie nowej instytucji przekazanie praw istniejącej już instytucji.

Sytuacja w Polsce Brak pełnych (a nawet podstawowych) informacji o terenach Brak zaangażowania ze strony państwa Brak odpowiednich narzędzi prawnych i finansowych

Wojewódzka baza terenów poprzemysłowych – warstwa Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej W roku 2003 zostało wykonane opracowanie pn. „Metodyka waloryzacji terenów poprzemysłowych”, które zawiera między innymi: - narzędzia do gromadzenia informacji o terenach w postaci odpowiednich arkuszy rejestracyjnych, wytyczne do opracowania bazy danych, zainstalowanej w Regionalnym Systemie Informacji Przestrzennej - metodykę klasyfikacji terenów w oparciu o ocenę zagrożenia (wstępną, pełną), - metodę kategoryzacji przydatności do

Informacje uzyskane z powiatów i gmin 530 wypełnionych arkuszy rejestracyjnych terenów poprzemysłowych Zweryfikowanych – 430 A – 49 B > 300 C – ok.50 D – ok..30

Przy budowie i wdrożeniu systemu RSIP, ze względu na specyfikę regionu, szczególny nacisk położono na wdrożenie metodyki inwentaryzacji i waloryzacji terenów poprzemysłowych. W oparciu o informacje przekazane z poszczególnych urzędów miast/gmin oraz starostw powiatowych, opracowana została baza danych terenów poprzemysłowych w województwie śląskim. Wdrożony podsystem terenów poprzemysłowych umożliwia interaktywną współpracę jednostek samorządu terytorialnego z Urzędem Marszałkowskim w zakresie utrzymywania i aktualizacji informacji o terenach poprzemysłowych. Zapis lokalizacji i innych cech terenów poprzemysłowych w systemie RSIP oraz wyliczenie stopnia degradacji w oparciu o opracowany algorytm stanowi niekwestionowany wkład w kierunku usprawniania polityki planowania i zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska, a w szczególności waloryzacji terenów zdegradowanych. Metodyka waloryzacji terenów poprzemysłowych jest obecnie wykorzystywana do opracowania Wojewódzkiego programu przekształceń terenów poprzemysłowych i zdegradowanych. Klasa wstępna Ocena Ryzyko zagrożenia Wymagane działanie A 70-100 Wysokie Tak B 50-69 Średnie Pożądane C 40-49 Umiarkowane Wskazane D <40 Niskie Niepotrzebne

rola gmin !? fundamentem: wojewódzka baza terenów poprzemysłowych WOJEWÓDZKI PROGRAM PRZEKSZTAŁCEŃ TERENÓW POPRZEMYSŁOWYCH I ZDEGRADOWANYCH jako element budowy wojewódzkiego systemu rewitalizacji fundamentem: wojewódzka baza terenów poprzemysłowych Aktualnie (koniec 2007 roku) wojewódzka baza zawiera 487 terenów zgłoszonych przez gminy i zweryfikowanych. Trwa jej aktualizacja rola gmin !?

Cel ogólny Utworzenie regionalnego, efektywnych systemu rewitalizacji terenów poprzemysłowych w województwie wspieranych z poziomu państwa zarówno prawnie jak i finansowo. Cele szczegółowe Obniżenie poziomu zagrożeń dla zdrowia ludzi i środowiska związanego z degradacją chemiczną terenów Stworzenie możliwości powtórnego (wielokrotnego) wykorzystywania terenów a przez to ochrony terenów „zielonych” przed degradacją Przywracanie funkcji przyrodniczych wybranym terenom zdegradowanym Poprawa wizerunku regionów polskich

Podstawowe założenia: 1. Nie stać nas na rozwiązanie wszystkich problemów – konieczność hierarchizacji działań 2. Kryteria hierarchizacji: tereny stwarzające największe zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi - tereny najbardziej przydatne do pełnienia nowych funkcji: gospodarczych, usługowych, rekreacyjnych….

Podstawowe etapy działań Wybór z wojewódzkiej bazy terenów „priorytetowych” w kategoriach: - zagrożenia dla zdrowia i środowiska - przydatności do pełnienia nowych funkcji Zebranie wymaganych informacji o terenach priorytetowych (modyfikacja narzędzi do zbierania informacji…) Pogłębiona analiza oraz waloryzacja zintegrowana (obydwie kategorie) Wskazanie możliwych form przekształceń (scenariuszy zagospodarowania) terenów. Wskazanie terenów stwarzających największe zagrożenie oraz najbardziej przydatnych do zagospodarowania

Zmodyfikowany sposób zbierania danych o terenach Moduł I – ogólny, obejmujący wstępny opis terenu poprzemysłowego. Zakład się, że moduł ten samodzielnie wypełniać będzie instytucja władająca terenem. Moduł II – bazodanowy, obejmuje dane które już są lub będą generowane w układzie docelowym z poziomu bazy danych RSIP, bez konieczności analizy i przetwarzania tych danych. Moduł ten może być obsługiwany przez administratora bazy danych. Moduł III – analityczny, obejmujący wyłącznie dane typu eksperckiego, głównie będące wynikiem interpretacji danych z modułu I, i II, ewentualnie uzupełnione w wybranych przypadkach danymi pozyskanymi poprzez specjalistyczne badania terenowe.

Wojewódzki program… elementem (i etapem ) budowy systemu przekształceń terenów poprzemysłowych w województwie śląskim System Informacji o terenach (wojewódzka baza) fundamentem budowy systemu rewitalizacji - – ale i wartością „samą w sobie”.

Warunki sukcesu: Aktywność samorządów wszystkich szczebli Udana, partnerska współpraca wszystkich szczebli administracji rządowej i samorządowej Konsekwentne przestrzeganie zasady pomocniczości Współpraca samorządów z placówkami naukowo-badawczymi Wykorzystywanie doświadczeń tych regionów UE, które skutecznie rozwiązały bądź rozwiązują problemy terenów poprzemysłowych na swoim terenie

Podsumowanie Wojewódzki program przekształceń terenów zdegradowanych i poprzemysłowych jest kolejnym elementem budowy systemu rewitalizacji terenów poprzemysłowych w województwie śląskim. W polskich uwarunkowaniach ustawowych województwo może pełnić jedynie rolę doradczo - wspierającą w stosunku do samorządów niższych szczebli oraz podmiotów gospodarczych. Zdecydowanie niedostateczna ilość dostępnych środków finansowych zmusza do hierarchizacji i optymalizacji działań, czemu mają służyć między innymi narzędzia opracowane w Wojewódzkim programie… Podstawowym problemem jest nadal ubogi zasób dostępnych informacji o terenach poprzemysłowych. Kolejne działania winny obejmować aktualizację, uzupełnienie oraz rozszerzenie wojewódzkiej bazy w ramach RSIP, z wykorzystaniem nowych formularzy. Pełne i wiarygodne informacje o terenach poprzemysłowych stanowią wartość również dla potencjalnych inwestorów zainteresowanych pozyskaniem terenów typu brownfield i mogą znacznie przyczynić się do wspierania przekształceń na zasadach komercyjnych.

Dziękujemy za uwagę...

Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego Tadeusz Adamski Jerzy Ziora Wydział Gospodarki ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice tel.:+48 32 20 78 576 fax: +48 32 257 21 21 gospodarka@silesia-region.pl