TEORIA I PRAKTYKA OCENY ZGODNOŚCI Z WYMAGANIAMI DYREKTYWY 2000/14/EC Krzysztof Grajdek TEORIA I PRAKTYKA OCENY ZGODNOŚCI Z WYMAGANIAMI DYREKTYWY 2000/14/EC

DYREKTYWA 2000/14/EC jest dyrektywą tzw. nowego podejścia i od 3 stycznia 2002 roku zastępuje dotychczasowe dyrektywy przedmiotowe dotyczące maszyn i urządzeń w niej wymienionych.

Istotę “nowego podejścia” stanowią następujące zasady: harmonizacja ustawodawstwa zostaje ograniczona do zasadniczych wymagań, które powinien spełniać produkt wprowadzany na rynek Wspólnoty, w dyrektywach określone są tylko zasadnicze wymagania i odnoszą się one głównie do zagwarantowania bezpieczeństwa środowiska podczas użytkowania danych wyrobów, wymagania techniczne dotyczące wyrobów są określone w zharmonizowanych normach europejskich (EN), zastosowanie norm zharmonizowanych lub innych norm jest dobrowolne, a producent może zawsze zastosować inne warunki techniczne (dokumenty odniesienia). Zarówno normy zharmonizowane, jak też zastosowane inne przepisy techniczne muszą pokrywać wszystkie zasadnicze wymagania zawarte w dyrektywach, wyroby wyprodukowane zgodnie z wymaganiami norm zharmonizowanych korzystają z domniemania zgodności z wymaganiami, producent ponosi pełną odpowiedzialność za swój produkt

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 marca 2002 r Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 marca 2002 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska.

Rozporządzenie MGPiPS z dnia 2 lipca 2003 r Rozporządzenie MGPiPS z dnia 2 lipca 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska

Rozporządzenie MGPiPS z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska

Rozporządzenie MGPiPS z dnia 15 lutego 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska dyrektywa 2005/88/EC

Przedmiot i zakres dyrektywy Zakres dyrektywy 2000/14 i poza wymaganiami dotyczącymi emisji hałasu obejmuje: procedury oceny zgodności, kryteria jakie powinny spełniać jednostki notyfikowane biorące udział w procedurach oceny zgodności. metody pomiaru i oceny hałasu emitowanego przez maszyny i urządzenia, wartości dopuszczalne i wykaz urządzeń których dotyczą, wykaz urządzeń podlegających ograniczeniu emisji hałasu, które podlegają procedurze oceny zgodności przeprowadzanej przez stronę trzecią, wykaz urządzeń podlegających obowiązkowi oznaczania znakiem gwarantowanego poziomu mocy akustycznej ( deklaracja zgodności producenta), sposób znakowania urządzeń i oznaczenia gwarantowanego poziomu mocy akustycznej, wzór oznakowania maszyn i urządzeń gwarantowanym poziomem mocy akustycznej, słownictwo i definicje używane w dyrektywie, zasady wystawiania i zawartość deklaracji zgodności,

Podstawowe terminy i definicje Urządzenie zdefiniowane jest jako każda maszyna posiadająca własny napęd, oraz maszyna, która może być przemieszczana niezależnie od zespołu napędowego, która zgodnie z typem może być używana w przestrzeni otwartej na zewnątrz pomieszczeń i przyczynia się do narażenia środowiska na hałas. Poziom mocy akustycznej L WA jest to poziom mocy akustycznej skorygowany charakterystyką częstotliwościową typu A wyrażony w dB, w odniesieniu do 1pW. Zmierzony poziom mocy akustycznej jest to poziom mocy akustycznej wyznaczony podczas pomiarów wykonanych metodą określoną dla danego typu urządzenia. Wartość poziomu mocy akustycznej może być określona na podstawie pomiarów jednego reprezentatywnego dla danego typu urządzenia, lub jako średnia z pomiarów kilku egzemplarzy danego typu urządzenia. Gwarantowany poziom mocy akustycznej oznacza poziom mocy akustycznej określony zgodnie z wymaganiami umieszczonymi w dyrektywie, uwzględniający niepewność rozrzutu produkcji i procedur pomiarowych i co producent lub jego upoważniony przedstawiciel we Wspólnocie, ustalił i potwierdza, że według wymaganej i zastosowanej aparatury technicznej, wykazany w dokumentacji technicznej poziom mocy akustycznej nie jest przekroczony.

Wykaz urządzeń podanych w artykule nr 12 Urządzenia podlegające ograniczeniu hałasu, są to: dźwigi budowlane do transportu towarów (napędzane silnikiem spalinowym) maszyny do zagęszczania ( walce wibracyjne i nie wibracyjne, płyty wibracyjne i wibracyjne ubijaki) agregaty sprężarkowe (< 350 kW) ręczne kruszarki do betonu i młoty, wyciągarki budowlane ( napędzane silnikiem spalinowym ) spycharki (< 500 kW) wywrotki (< 500 kW) koparki hydrauliczne lub linowe (< 500 kW) koparko – ładowarki (< 500 kW) równiarki (< 500 kW) zmechanizowane hydrauliczne przetwornice ciśnienia

Wykaz urządzeń podanych w artykule nr 12 kosiarki do trawy (z wyłączeniem sprzętu rolnego i leśnego, urządzeń wielofunkcyjnych, z podstawowym układem napędowym , który ma zainstalowaną moc większą niż 20 kW) przycinarki do trawników / przycinarki krawędziowe do trawników wózki podnośnikowe napędzane silnikiem spalinowym, z przeciwwagą (z wyłączeniem wózków z obciążeniem nominalnym większym od 10 ton) ładowarki (< 500kW) żurawie samojezdne redlice motorowe (< 3 kW) wykańczarki do nawierzchni (z wyjątkiem wykończarek wyposażonych w listwę do intensywnego zagęszczania) agregaty prądotwórcze (< 400 kW) żurawie wieżowe agregaty spawalnicze ugniatarki wysypiskowe, typu ładowarkowego z łyżką (< 500 kW)

Dopuszczalne poziomy mocy akustycznej Typ urządzenia Zainstalowana Moc netto P (kW) Moc elektrycznaPel(1) (kW) Masa urządzeniaM (kg) Szerokość cięciaL (cm) Dopuszczalny poziom mocy akustycznej w  dB/1pW Etap I od 3 stycznia2002 Etap II od3 stycznia2006 Maszyny do zagęszczania (walce wibracyjne, płyty wibracyjne, ubijaki wibracyjne) P ≤8 8<P≤70 P>70 108 109 89+11 lgP 105 106 86+11 lgP Spycharki gąsienicowe, ładowarki gąsienicowe, koparko-ładowarki gąsienicowe P ≤ 55 P > 55 87 + 11 lg P 103 84 + 11 lg P Spycharki kołowe, ładowarki kołowe, koparko-ładowarki kołowe, wywrotki, równiarki, ugniatarki wysypiskowe typu ładowarkowego, wózki podnośnikowe napędzane silnikiem spalinowym z przeciwwagą, żurawie samojezdne, maszyny do zagęszczania (walce niewibracyjne), maszyny do wykańczania nawierzchni, hydrauliczne przetwornice ciśnienia 104 85 + 11 lg P 101 82 + 11 lg P Koparki, podnośniki budowlane do transportu towarów, wyciągarki budowlane, redlice motorowe P ≤ 15 P > 15 96 83 + 11 lg P 93 80 + 11 lg P

Dopuszczalne poziomy mocy akustycznej Typ urządzenia Zainstalowana Moc netto P (kW) Moc elektrycznaPel(1) (kW) Masa urządzeniaM (kg) Szerokość cięciaL (cm) Dopuszczalny poziom mocy akustycznej w  dB/1pW Etap I od 3 stycznia2002 Etap II od3 stycznia2006 Ręczne kruszarki do betonu i młoty m ≤ 15 15 < m <30 m ≥ 30 107 94 + 11 lg m 96 + 11 lg m 105 92 + 11lg m 94 + 11lg m Żurawie wieżowe 98 + lg P 96 + lg P Agregaty prądotwórcze I spawalnicze Pel ≤ 2 2 < Pel ≤ 10 Pel > 10 97 + lg PeL 98 + lg Pel 97 + lg Pell 95 + lg Pel 96 + lg Pel Sprężarki P ≤ 15 P > 15 99 97 + 2lg P 97 95 + 2lg P Kosiarki do trawy, przycinarki do trawy, przycinarki krawędziowe L ≤ 50 50 < L ≤ 70 70 < L ≤ 120 L > 120 96 100 94 98 103

Procedury oceny zgodności z udziałem jednostek notyfikowanych DEKLARACJIA ZGODNOŚCI POTWIERDZONA PRZEZ STRONĘ TRZECIĄ Wewnętrzne sprawdzenie produkcji, ocena dokumentacji i okresowe kontrole zgodności urządzenia z dokumentacją i z wymaganiami. (Moduł Aa) Załącznik VI dyrektywy 2000/14/EC jednostka notyfikowana na wniosek producenta przeprowadza okresowa kontrolę zgodności urządzenia z dokumentacją techniczną i sprawdzeniem jego produkcji, w sposób określony w załączniku VI

OCENA ZGODNOŚCI URZĄDZENIA Ocena wyrobu (Moduł G) załącznik VII dyrektywy 2000/14/EC jednostka notyfikowana na wniosek producenta przeprowadza kontrolę zgodności urządzenia z dokumentacją techniczną i wymaganiami, w sposób określony w załączniku VII i wydaje certyfikat zgodności

SYSTEM ZAPEWNIENIA JAKOŚCI (Moduł H załącznik VIII dyrektywy 2000/14/EC) sprawdzenie systemu zapewnienia jakości u producenta przez jednostkę notyfikowaną oraz sprawowanie nadzoru przez tę jednostkę nad prawidłowym działaniem tego systemu, opisane w załączniku VIII

dyrektywa 2005/88/EC (1) Dyrektywa 2000/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady była przedmiotem przeglądu dokonanego przez grupę roboczą ds. urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń powołaną przez Komisję. (2) W swoim sprawozdaniu, ta grupa robocza stwierdziła, że stosowanie pewnej liczby progów poziomu hałasu z etapu II, które mają obowiązywać od 3 stycznia 2006 r., nie jest technicznie wykonalne. Jednakże, celem nie było nigdy ograniczenie wprowadzania do obrotu lub oddawania do użytku urządzeń jedynie na podstawie wykonalności technicznej. (3) W związku z tym konieczne jest zapewnienie, że pewne typy urządzeń wymienione w art. 12 dyrektywy 2000/14/WE, które nie będą w stanie zostać dostosowane do progów poziomu hałasu z etapu II do dnia 3 stycznia 2006 r. jedynie z powodów technicznych, po tym dniu nadal będą mogły być wprowadzane do obrotu lub oddawane do użytku.

dyrektywa 2005/88/EC Dane liczbowe dla etapu II są jedynie orientacyjne dla następujących typów urządzeń: - walce wibracyjne prowadzone, - płyty wibracyjne (>3kW), - ubijaki wibracyjne, - spycharki (gąsienicowe), - ładowarki (gąsienicowe > 55 kW), - wózki podnośnikowe, napędzane silnikiem spalinowym, z przeciwwagą, - układarki do nawierzchni wyposażone w listwę do zagęszczania, - ręczne kruszarki do betonu napędzane silnikiem spalinowym i młoty mechaniczne (15<m<30), - kosiarki do trawników, przycinarki do trawników, przycinarki krawędziowe do trawników.

dyrektywa 2005/88/EC Ostateczne dane będą zależały od zmiany dyrektywy 2000/14/WE wynikającej ze sprawozdania przewidzianego w art. 20 ust. 1 tej dyrektywy. W przypadku braku takiej zmiany, dane dla etapu I będą stosowane dla etapu II. W przypadku jednosilnikowych żurawi samojezdnych dane z etapu I mają zastosowanie do dnia 2 stycznia 2008 r. Po tej dacie stosuje się dane z etapu II.

DEKLARACJA ZGODNOŚCI Urządzenia wymienione w artykule 13 dyrektywy podlegają obowiązkowi oznaczania oznaczeniem gwarantowanego poziomu mocy akustycznej. Oznaczenie to nie może funkcjonować samodzielnie. Warunkiem rozpoczęcia procedury oznaczania gwarantowanym poziomem mocy akustycznej jest oznaczenie wyrobu znakiem CE według dyrektywy obowiązującej dla danego wyrobu. Dla nowych produktów obie procedury mogą przebiegać równolegle. Niemniej nie należy zapominać, że oznaczenie gwarantowanego poziomu mocy akustycznej nie może funkcjonować samodzielnie, a wyrób musi posiadać oba oznaczenia CE i gwarantowanego poziomu mocy akustycznej. Urządzenia takie podlegają podczas ich eksploatacji nadzorowi producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela w zakresie spełnienia wymagań i gwarantowanej wartości poziomu mocy akustycznej. Dalej wymieniono urządzenia które powinny być oznaczone przez producenta znakiem określającym gwarantowany poziom mocy akustycznej.

Wykaz urządzeń podanych w artykule nr 13 platformy podnośnikowe z silnikiem spalinowym spalinowe pilarki pielęgnacyjne (PN-EN 27917) dźwig budowlany towarowy (z silnikiem elektrtcznym) pilarka taśmowa dla potrzeb budownictwa pilarka tarczowa dla potrzeb budownictwa przenośna pilarka łańcuchowa pojazdy do wysokociśnieniowego spłukiwania i wysysania maszyny do zagęszczania (tylko ubijaki eksplozyjne) betoniarki (mieszarki) do betonu lub zaprawy murarskiej wyciągarki budowlane (z silnikiem elektrycznym) pompy do betonu oraz agregaty tynkarskie przenośniki taśmowe urządzenia chłodzące na pojazdach wiertnice urządzenia do załadunku i rozładunku silosów lub cystern samochodowych kontenery do odzysku szkła

Wykaz urządzeń podanych w artykule nr 13 ręczne kosiarki do trawy (podcinarki krawędziowe do trawy) przycinarki do żywopłotu wysokociśnieniowe maszyny do spłukiwania wysoko ciśnieniowe maszyny wodno strumieniowe młoty hydrauliczne wycinarki do fug dmuchawy do liści zbierarki do liści samojezdne kontenery na odpady wykończarki do nawierzchni (wyposażone w listwę do intensywnego zagęszczania) urządzenia do palowania układarki do rur maszyny gąsienicowe do pracy na śniegu

Wykaz urządzeń podanych w artykule nr 13 agregaty prądotwórcze ( 400 kW ) zamiatarki zmechanizowane pojazdy do zbierania odpadków drogowe maszyny frezujące kultywatory (gruntofreza) strzępiarki /wiórownice maszyny do usuwania śniegu z wirującymi narzędziami ( samojezdne z wyłączeniem osprzętów ) pojazdy z urządzeniem wysysającym koparki do rowów betoniarki samochodowe zespolone pompy wodne ( nie do używania pod wodą )

DEKLARACJA ZGODNOŚCI Procedura deklaracji zgodności przez producenta omówiona jest w załączniku V do dyrektywy 2000/14. Deklaracja zgodności producenta, jest oświadczeniem producenta na jego wyłączną odpowiedzialność, że wyrób jest zgodny z odpowiednią normą lub innym dokumentem odniesienia. Deklaracja zgodności powinna zawierać podanie jednej z norm podstawowych wymienionych w dyrektywie, a w raporcie technicznym z badań powinny być podane normy według których wykonano pomiary.

Dokumentacja niezbędna do deklaracja zgodności Dokumentacja powinna zawierać co najmniej: nazwę i adres producenta, opis urządzenia i jego markę, nazwę fabryczną ( i handlową), typ, serię i numer fabryczny urządzenia, dane techniczne istotne dla identyfikacji urządzenia, oraz wyznaczony poziom mocy akustycznej, sprawozdanie (raport techniczny ) z przeprowadzonych pomiarów hałasu wykonanych zgodnie z metodami podanymi w załączniku nr 3 do rozporządzenia, dane pozwalające na identyfikacje zastosowanej aparatury pomiarowej, wynik oszacowania niepewności wynikającej ze zmienności produkcji i jej wpływu na gwarantowany poziom mocy akustycznej, niezbędne schematy opisy i wyjaśnienia Dokumentacja techniczna użyta w procesie oceny zgodności musi być przechowywana do celów kontroli przez okres 10 lat od daty wyprodukowania ostatniego egzemplarza urządzenia danego typu. Można powierzyć przechowywanie dokumentacji innej osobie pod warunkiem podania w deklaracji zgodności nazwiska i adresu tej osoby.

Oznaczenie gwarantowanego poziomu mocy akustycznej

Normy zharmonizowane Polskie normy dotyczące emisji hałasu będące oficjalnym tłumaczeniem norm europejskich harmonizacji technicznej są podzielone na rodzaje: - normy serii PN-EN ISO 3740 dotyczą metod wyznaczania poziomu mocy akustycznej na podstawie pomiarów poziomu ciśnienia akustycznego, - normy serii PN-EN ISO 9614 dotyczą metod wyznaczania poziomu mocy akustycznej na podstawie pomiarów natężenia dźwięku. - normy serii PN-EN ISO 11200 dotyczy metod wyznaczania poziomu ciśnienia akustycznego emisji na stanowisku pracy operatora maszyny i w innych określonych miejscach - norma PN-EN ISO 4871 podaje metody deklarowania i weryfikowania emisji hałasu maszyn, - norma PN-EN ISO 11689 dotyczy metody porównywania danych o emisji hałasu maszyn, - norma PN-EN ISO 12001 dotyczy zasad opracowania procedur badania hałasu.

Normy dotyczące metod wyznaczania poziomu mocy akustycznej Normy ISO Klasyfikacja metody Środowisko badawcze Objętość źródła Charakter hałasu Uzyskane poziomy ISO 3741 dokładna komora pogłosowa spełniająca określone wymagania mniejsza niż 1 % objętości komory ustalony szerokopasmowy w pasmach 1/1 lub 1/3 ISO 3742 ustalony szeroko lub wąskopasmowy skorygowany lub w pasmach 1/1 ISO 3743-1 techniczna komora twardościenna ISO 3743-2 specjalna komora ISO 3744 przestrzeń otwarta lub duże pomieszczenie Największy wymiar < 15 m każdy ISO 3745 komora bezechowa z odbijającą podłogą mniejszą niż 0.5% objętości Każdy ISO 3746 orientacyjna brak wymagań bez ograniczeń skorygowany ISO 3747

Normy zharmonizowane podane w dyrektywie 2000/14/EC Dyrektywa 2000/14/EC, podaje jako podstawowe do wyznaczania poziomu mocy akustycznej urządzeń przeznaczonych do użytku w przestrzeni otwartej dwie normy. Są to normy EN ISO 3744:1995; EN ISO 3746:1995; należące do norm serii 3700. Normy te jasno i wyczerpująco określają powierzchnie otaczającą i pozycje mikrofonów na tej powierzchni. Pozycja i liczba mikrofonów zależy od: - wymiarów badanego źródła; - odległości, jaka dzieli powierzchnię pomiarową od badanego źródła (dla powierzchni pomiarowej równoległościennej zaleca się odległości równe 1 m, ale można zbliżyć się aż do 0,25 m do zewnętrznej powierzchni źródła, na przykład po to, aby zredukować wpływ hałasu tła); - kształt powierzchni pomiarowej (równoległościan lub półkula) do wyboru przez wykonującego pomiary. Zazwyczaj preferowana jest równoległościenna powierzchnia pomiarowa, o mniejszym zasięgu, z wyjątkiem przestrzeni pomiarowej dla sprzętu przeznaczonego do pracy w przestrzeni otwartej (maszyny rolnicze lub stosowane w leśnictwie, maszyny budowlane, itp.).

k.grajdek@imbigs.org.pl