50+ WYZWANIA POLSKIEGO RYNKU PRACY Dr Michał Boni 50+ WYZWANIA POLSKIEGO RYNKU PRACY Warszawa, 5 lutego 2008r.

WYZWANIA długoterminowe wyzwania demograficzne (starzenie się, niski wskaźnik dzietności) – czynnik demograficzny niski poziom aktywności zawodowej – czynnik aktywizacyjny i równowagi pokoleniowej duża skala zróżnicowania regionalnego – czynnik regionalny deficyt nowoczesności w gospodarce – czynnik modernizacyjny niedopasowanie edukacyjne a potrzeby rynku pracy – czynnik edukacyjny brak sprawności rynku pracy – czynnik dopasowania podaży i popytu (rola APRP)

WZROST A PKB PER CAPITA Przy tempie wzrostu z ostatnich 15 lat osiągnęlibyśmy obecny dochód na mieszkańca w strefie euro po 16 latach Źródło: Ile dzieli Polskę od cudu gospodarczego, FOR, PKPP „LEWIATAN”, listopad 2007

CZYNNIKI WZROSTU zatrudnienie inwestycje innowacje

DEMOGRAFIA – ZASOBY PRACY UE (2003 – 2050) Źródło: EPC and European Commission (2005a)

DEMOGRAFIA – WSKAŹNIK DZIETNOŚCI Stopa zastąpienia

WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA A WIEK (2006)

55+ NA RYNKU PRACY

ZMIANY W STRUKTURZE BEZROBOCIA (udział %)

STARZENIE SIĘ mit wczesnej starości – dezaktywizacja 50+ starość, wydłużone życie, wzory aktywności – pokolenie „boomersów” „silver economy” w Polsce?

LUDNOŚĆ W STARSZYM WIEKU WEDŁUG 5-LETNICH GRUP WIEKU (w tys. osób) Lata Ludność Ogółem Razem 60 lat i więcej 60 – 64 65 – 69 70 – 74 75 – 79 80 – 84 85 lat i 2005 2010 2015 2020 2025 2030 38 157,1 37 899,2 37 625,9 37 228,8 36 598,0 35 693,0 6 559,8 7 517,4 8 753,2 9 834,6 10 341,4 10 646,2 1 484,0 2 352,9 2 747,1 2 719,5 2 242,3 2 137,1 1 541,9 1 371,2 2 190,6 2 574,4 2 562,3 2 123,6 1 394,2 1 360,0 1 222,9 1 972,0 2334,4 2 339,3 1 108,8 1 333,9 1 121,5 1 020,5 1 666,6 1 993,5 676,8 791,2 822,2 823,7 763,4 1 273,0 354,0 508,3 649,1 724,4 772,4 779,6 Źródło: GUS za: Wilmowska – Pietruszyńska A., Błędowski P., Społeczne ubezpieczenie pielęgnacyjne – idea i propozycje rozwiązań

OPIEKA NAD STARSZYMI sytuacja dochodowa gospodarstw emeryckich relatywnie dobra samotność starszych w miastach (po śmierci partnera) starość a krańcowa niepełnosprawność – 8 – 10% powyżej 70 roku życia (350 000) – krańcowa niesamodzielność 2006 – 2010 przyrost osób powyżej 75 roku życia z 1,8 – 2,4 mln

DEZAKTYWIZACJA 1970 – 2000 (zmiany wskaźnika zatrudnienia M) Francja z 73% do 39% Holandia z 82% do 62% Portugalia z 83% do 52% Niemcy z 79% do 49% Polska – dezaktywizacja transformacyjna wczesne emerytury renty świadczenia przedemerytalne Polska 2007/08 50+ potrzebni na rynku pracy

PROJEKTY AKTYWIZACJI: FINLANDIA badania profilaktyczne pracowników po 35 roku życia edukacja dla 45 – 55 wykorzystanie innych cech i kompetencji starszych pracowników zarządzanie wiekiem w firmach

WIEK A EFEKTYWNOŚĆ Wiek a efektywność “Stażysta" “Profesjonalista” “Mistrz” “Coach” “Ambasador" mądrość Fizyczne możliwości WIEK szybkość “Gawędziarz” 65 Kumulatywna pamięć długookresowa Wiek a efektywność

POLSKA – PRZYCZYNY DECYZJI DEZAKTYWIZACYJNYCH lęk przed utratą pracy i potrzeba zabezpieczenia dochodowego relatywnie niska ocena pozycji na rynku pracy ze względu na kwalifikacje (ubytki migracyjne) lęk przed obniżaniem statusu społecznego (bezrobotny) brak wiary we własne siły „generacja subiektywnie zmęczona”

LUDNOŚĆ W WIEKU 45-59 LAT WG WYKSZTAŁCENIA I GRUP WIEKU - NSP 2002r. Źródło: Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. NSP 2002, GUS, Warszawa 2003, tabl.18; opracowanie własne.

STRUKTURA PRACUJĄCYCH I BEZROBOTNYCH WG GRUP WIEKU I PRZECIĘTNYCH DOCHODÓW NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE DOMOWYM (miesięcznie, netto; podział kwintylowy) (%) Źródło:Badanie IPSOS

STRATEGIA BIERNOŚCI dezaktywizacja a…. zaradność struktura (50 – 59/64) 1,5 mln – renta 1 mln – wcześniejsze emerytury 0,5 mln – świadczenia przedemerytalne praca w „szarej strefie”: ok. 0,6 mln praca w domu (opieka nad dziećmi (ok. 400 000 kobiet) regularne świadczenia, praca dodatkowa, obniżenie poziomu lęku – ale niższa emerytura i dochody WCZESNE EMERYTURY – ZACHĘTA

STRATEGIA AKTYWNOŚCI z lepszymi kwalifikacjami – większe szanse lepsza sytuacja samodzielnych zawodowo (rolnicy – prowadzący działalność gospodarczą) pokonanie stereotypu o nieprzydatności 50+ Wniosek: edukacja dorosłych: nowy model, środki publiczne, EFS, FP Aktywna Polityka Rynku Pracy – nie tylko dla bezrobotnych zarządzanie wiekiem w przedsiębiorstwach

STRUKTURA PRACUJĄCYCH I BEROBOTNYCH WG GRUP WIEKU I POZIOMU WYKSZTAŁCENIA w (%) Źródło: Badanie IPSOS

STRUKTURA PRACUJĄCYCH I BEZROBOTNYCH WG WIEKU I STATUSU ZATRUDNIENIA W OBECNEJ I OSTATNIEJ (OBECNIE BEZROBOTNI) PRACY (%) Źródło: Badanie IPSOS

UCZESTNICTWO W KSZTAŁCENIU USTAWICZNYM WG GRUP WIEKOWYCH, 2005, EU25 Grupy wiekowe: 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 Razem Cel na rok 2010 Udział: 21.4 13.3 11.5 10.5 9 7.5 6 3.6 10.7 12.5 Źródło: Cedefop, prezentacja ‘Four years on’, Helsinki, 5 grudnia 2006 (tabela w oparciu o dane Eurostat)

STRATEGIA BEZROBOCIA negatywna selekcja (segmentacja bezrobotnych) niskie kwalifikacje brak mobilności niskie dochody nowa polityka profilaktyki i integracji społecznej: dopasować narzędzia do adresatów doświadczenie EQUALA świadomość wyższych kosztów aktywizacji

„SILVER ECONOMY” promocja zatrudnienia 50+ generacja seniorów – nie obciążenie, ale szansa dla gospodarki „silver economy” popyt konsumpcyjny starszych dłuższe życie a aktywność w zdrowiu (odpoczynek, usługi, kultura) deficyty zdrowotne (sfinansowanie opieki, rynek usług opiekuńczych, dodatkowe ubezpieczenia)

KONKLUZJE program „Solidarności pokoleń 50+” zmiana postaw: mniej lęku, więcej wiary w 50+ (strategie rodzin, strategie firm) „boom edukacyjny” 50+ (8 mld zł – do 2013 + 2) rozwój gospodarczy mniej zachęt dla dezaktywizacji