Ministerstwo Edukacji Narodowej Kariera a niepełnosprawność. Misja i wyzwania dla poradnictwa zawodowego Aktualne działania MEN na rzecz poradnictwa edukacyjno-zawodowego, ze szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych Warszawa, 23 października 2009 r.

Instytucjonalizacja doradztwa zawodowego w systemie oświaty Podstawowe regulacje prawne: Ustawa o systemie oświaty (art. 1) – System oświaty zapewnia w szczególności: 4) dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej; 5) możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami; 5a) opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych; 14) przygotowywanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia.

Ustawa – Karta Nauczyciela (art. 42 ust Ustawa – Karta Nauczyciela (art. 42 ust. 7 pkt 3) - Organ prowadzący szkołę lub placówkę określa tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć doradców zawodowych prowadzących zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu w celu wspomagania uczniów w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół wprowadziło obowiązek tworzenia wewnątrzszkolnych systemów doradztwa zawodowego w gimnazjach, liceach ogólnokształcących, technikach i zasadniczych szkołach zawodowych.

Organizacja doradztwa zawodowego w szkołach (placówkach) § 2. 1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna polega w szczególności na: 8)   wspieraniu uczniów, metodami aktywnymi, w dokonywaniu wyboru kierunku dalszego kształcenia, zawodu i planowaniu kariery zawodowej oraz udzielaniu informacji w tym zakresie; 9)   wspieraniu nauczycieli w organizowaniu wewnątrzszkolnego systemu doradztwa oraz zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu; Powyższe zadania są realizowane z wykorzystaniem aktywnych metod pracy oraz we współpracy z:   1)   rodzicami;   2)   nauczycielami i innymi pracownikami szkoły lub placówki;  3) poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi;   4)   innymi szkołami i placówkami;   5)   podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.

Usługi w zakresie poradnictwa edukacyjno-zawodowego jako szczególnej postaci pomocy psychologiczno-pedagogicznej oferowane są także przez działającą w całym kraju sieć publicznych (560) i niepublicznych (109) poradni psychologiczno-pedagogicznych. Poradnie są zobowiązane do ścisłej współpracy ze szkołami, w szczególności do świadczenia pomocy doradczej w środowisku blisko ucznia.

Najważniejsze zadania doradcy zawodowego w szkole lub placówce: gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia; udzielanie indywidualnych porad uczniom i rodzicom; prowadzenie grupowych zajęć aktywizujących, przygotowujących uczniów do świadomego planowania kariery i podjęcia roli zawodowej; koordynowanie działalności informacyjno-doradczej prowadzonej przez szkołę; wspieranie w działaniach doradczych rodziców i nauczycieli poprzez organizowanie spotkań szkoleniowo-informacyjnych, udostępnianie informacji i materiałów do pracy z uczniami; współpraca z radą pedagogiczną w zakresie tworzenia i zapewnienia ciągłości działań wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego, współpraca z instytucjami wspierającymi wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego, w szczególności z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi.

Kwalifikacje doradców zawodowych w szkołach i placówkach Mając na uwadze potrzebę zagwarantowania wysokiej jakości pracy doradców zawodowych, we wchodzącym w życie z dniem 1 września 2009 r. rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli, określono kwalifikacje, jakie są wymagane od nauczyciela-doradcy zawodowego. W zależności od typu szkoły lub placówki wymagane jest ukończenie studiów I-go (licencjackich) lub II-go (magisterskich) stopnia w zakresie doradztwa zawodowego lub ukończenie studiów I-go (licencjackich) lub II-go (magisterskich) stopnia na dowolnym kierunku i studiów podyplomowych w zakresie doradztwa zawodowego oraz posiadanie przygotowania pedagogicznego.

Rola KOWEZiU w systemie doradztwa Zadania z zakresu poradnictwa zawodowego realizowane są przez Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej (KOWEZiU), bezpośrednio finansowany i nadzorowany merytorycznie przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. W latach 2001-2005 Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej opracował koncepcję pracy doradcy zawodowego, ramowy program studiów podyplomowych z poradnictwa zawodowego, rozpoczął proces przygotowania doradców zawodowych do pracy w szkołach i placówkach oświatowych (kursy, szkolenia, seminaria, warsztaty) przygotował do druku i opublikował materiały metodyczno-dydaktyczne do planowania kariery zawodowej uczniów (nakład 14 tys. egzemplarzy) W latach 2005-2008 Ministerstwo Edukacji Narodowej uzyskało dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Społecznego na granty dla nauczycieli gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, podejmujących studia podyplomowe w zakresie doradztwa zawodowego.

Współpraca międzyministerialna Ministerstwo Edukacji Narodowej wraz z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej prowadzi projekt „Eurodoradztwo Polska” (Euroguidance Poland), propagujący ideę eurodoradztwa, czyli poradnictwa edukacyjnego i zawodowego w wymiarze europejskim. Projekt realizowany jest w ramach programu Leonardo da Vinci będącego częścią programu Uczenie się przez całe życie (2007-2013) oraz w oparciu o porozumienie pomiędzy Ministrem Pracy i Polityki Społecznej a Ministrem Edukacji Narodowej zawarte w dniu 9 kwietnia 2008 r. Projekt stanowi kontynuację projektu Narodowe Centrum Zasobów Poradnictwa Zawodowego (NCZPZ), realizowanego wspólnie przez MPiPS i MEN-KOWEZiU od roku 1999.

Cele projektu Eurodoradztwo wspieranie mobilności edukacyjnej i zawodowej obywateli poprzez zapewnienie im dostępu do wyczerpującej i aktualnej informacji na temat kształcenia i szkolenia w swoim kraju i w innych krajach Europy rozwój kompetencji i warsztatu pracy doradców zawodowych. Zadania projektu szkolenia dla doradców zawodowych, kursy doskonalące i seminaria (np. z zakresu pracy z klientem dorosłym, klientem niepełnosprawnym, itd.) opracowywanie i wydawanie publikacji z zakresu poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej

Modernizacja systemu kształcenia zawodowego i ustawicznego Prace Zespołu opiniodawczo-doradczego ds. kształcenia zawodowego, powołanego przez Ministra Edukacji Narodowej w 2008 r. Jednym z priorytetowych obszarów jest tematyka poradnictwa edukacyjno-zawodowego w systemie oświaty.

Równolegle trwają prace Zespołu ekspertów ds Równolegle trwają prace Zespołu ekspertów ds. specjalnych potrzeb edukacyjnych i pomocy psychologiczno-pedagogicznej, powołanego przez Ministra Edukacji Narodowej w październiku 2008 r. Cel Zespołu – wypracowanie rozwiązań systemowych na rzecz poprawy jakości kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i zwiększenia dostępności pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Proponowane zmiany w pomocy psychologiczno - pedagogicznej i poradnictwie zawodowym usytuowanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej jak najbliżej dziecka, w środowisku jego nauczania i wychowania zbliżenie poradni i szkoły na rzecz wsparcia uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych i nauczycieli w tym zakresie indywidualizacja procesu nauczania uwzględniająca indywidualne predyspozycje i potrzeby dzieci i młodzieży

Proponowane zmiany w poradnictwie zawodowym i pomocy psychologiczno - pedagogicznej doprecyzowanie zadań związanych z realizacją poradnictwa zawodowego dla uczniów w szkołach i placówkach oświatowych zapewnienie wsparcia w planowaniu oraz realizacji zadań związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu wzmocnienie współpracy pomiędzy szkołami a instytucjami świadczącymi specjalistyczną pomoc uczniom i rodzicom (w tym poradnictwo zawodowe)

Wsparcie doradców zawodowych pracujących z osobami niepełnosprawnymi W latach 2008-2009 dzięki szkoleniom: „Doradztwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych” „Doradztwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych – biomedyczne aspekty poradnictwa zawodowego” zorganizowanym przez Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej przeszkolono 117 doradców zawodowych zatrudnionych w poradniach psychologiczno – pedagogicznych

Wsparcie doradców zawodowych pracujących z osobami niepełnosprawnymi Celem szkoleń było: przekazanie doradcom zawodowym wiedzy z zakresu specyfiki potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie doradztwa zawodowego kształtowanie umiejętności pracy z osobami niepełnosprawnymi oraz zdobycie wiedzy z zakresu procedur i orzecznictwa rozwinięcie umiejętności pracy z dziećmi i młodzieżą niepełnosprawną Ze względu na duże zainteresowanie oraz pozytywną ocenę przeprowadzonych szkoleń w 2010 roku planowane są następne edycje szkolenia.

Wsparcie doradców zawodowych pracujących z osobami niepełnosprawnymi W 2010 roku planowane jest wydanie publikacji omawiającej zagadnienia z zakresu poradnictwa dla osób niepełnosprawnych, zawierającej m.in.: informacje z zakresu istniejących przepisów prawnych Informacje dotyczące najczęściej występujących schorzeń i nieprawidłowości w stanie zdrowia dzieci przeciwwskazania do wykonywania zawodu związane z poszczególnymi rodzajami i stopniami niepełnosprawności

Projekty EFS PO KL wspierające zmiany w kształceniu zawodowym Dostosowanie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego (2008-2013) Opracowanie modelu poradnictwa zawodowego oraz internetowego systemu informacji edukacyjno-zawodowej (2009-2012) System wsparcia szkół i placówek oświatowych wdrażających modułowe programy kształcenia zawodowego (2009-2013) Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie (2009-2014) Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru (2010-2013) Modernizacja egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe (2010-2013) Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (2010-2011)

PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI 2007-2013 Tytuł projektu: Opracowanie modelu poradnictwa zawodowego oraz internetowego systemu informacji edukacyjno-zawodowej Działanie 3.4. Otwartość systemu edukacji w kontekście uczenia się przez całe życie. Poddziałanie 3.4.2. Upowszechnianie uczenia się przez całe życie Okres realizacji: 03.2009-12.2012 Podmiot realizujący: KOWEZiU Cele projektu: opracowanie i pilotażowe wdrożenie modelu poradnictwa zawodowego ukierunkowanego na zapewnienie uczniom dostępu do usług doradczych od poziomu gimnazjum i realizującego ideę poradnictwa przez całe życie, upowszechnienie dostępu do rzetelnej informacji edukacyjno-zawodowej uczniom, rodzicom, nauczycielom i doradcom zawodowym, poprzez utworzenie Internetowego Systemu Informacji Edukacyjno-Zawodowej (portalu), zawierającego informacje dla użytkowników dostępne z poziomu centralnego, regionalnego oraz lokalnego.

PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI 2007-2013 Projekt systemowy MEN: Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (2010-2011) Wypracowanie modelu pracy z uczniem o SPE Warsztaty, szkolenia i spotkania informacyjno-konsultacyjne dla kadry zarządzającej i pedagogicznej szkół i placówek oświatowych Publikacje, materiały informacyjno-metodyczne Projekty nowych rozwiązań prawnych i instytucjonalno-organizacyjnych Pilotażowe wdrożenie modelu

Dziękuję za uwagę Ministerstwo Edukacji Narodowej Departament Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego Dziękuję za uwagę Elżbieta Majchrowicz-Jopek elzbieta.majchrowicz-jopek@men.gov.pl