BEZPIECZEŃSTWO W PRZESTRZENI EUROATLANTYCKIEJ I EUROAZJATYCKIEJ Stanisław KOZIEJ BEZPIECZEŃSTWO W PRZESTRZENI EUROATLANTYCKIEJ I EUROAZJATYCKIEJ www.koziej.pl SGH 2009-10

Tematy Nowa jakość środowiska bezpieczeństwa – tendencje globalizowania, uinformacyjniania i asymetryzowania Zmiany strategii bezpieczeństwa międzynarodowego – ONZ, NATO, UE, USA: nowe koncepcje i praktyka strategiczna Polska w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego – nowe wyzwania operacyjne i transformacyjne www.koziej.pl SGH 2009-10

Literatura (1) S. Koziej: Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2006 Strona internetowa – www.koziej.pl The European Security Strategy 2003-2008. Building on common interests, EUISS 2009, http://www.iss.europa.eu/uploads/media/ISS_Report_05.pdf E. Lucas, Nowa zimna wojna. Jak Kreml zagraża Rosji i Zachodowi, DW REBIS, Poznań 2008 Global Trends 2025: A Transformed World, NIC, November 2008, http://www.dni.gov/nic/PDF_2025/2025_Global_Trends_Final_Report.p df Towards a grand strategy for an uncertain world, Noaber Foundation 2007 (http://www.csis.org/media/csis/events/080110_grand_strategy.pdf) M. Madej, Zagrożenia asymetryczne bezpieczeństwa państw obszaru transatlantyckiego, PISM, Warszawa 2007 R. Kuźniar: Polityka i siła, Wyd. Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2005 www.koziej.pl SGH 2009-10

Literatura (2) H. Munkler, Wojny naszych czasów, Wyd. WAM, Kraków 2004 Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie (red. nauk. R. Zięba), Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008 Świat współczesny wobec użycia siły zbrojnej. Dylematy prawa i polityki, Red. nauk. J. Kranz, IWEuroPrawo, Warszawa 2009 Z. Brzeziński, B. Scowcroft, Ameryka i świat, Wydawnictwo Świat i My, Łódź 2009 J. S. Nye jr., Konflikty międzynarodowe. Wprowadzenie do teorii i historii, WAiP, Warszawa 2009 A. i H. Toffler: Wojna i antywojna, Wyd. Literackie MUZA, Warszawa 1997 R. Kagan: Potęga i raj. Ameryka i Europa w nowym porządku świata, Wyd. Studio EMKA, Warszawa 2003 Koncepcja strategiczna NATO, 1999 (http://www.nato.int/docu/pr/1999/p99-065e.htm) Strategia bezpieczeństwa UE, 2003 (http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/78367.pdf) www.koziej.pl SGH 2009-10

Strategiczne środowisko bezpieczeństwa www.koziej.pl SGH 2009-10

Zmiana środowiska bezpieczeństwa Globalizacja i rewolucja informacyjna - środowisko GLOBINFO – zglobalizowane i uinformacyjnione, sieciowe Rewolucja polityczna – asymetryzacja środowiska -rozpad symetrycznego świata dwubiegunowego i erupcja asymetrycznych relacji bezpieczeństwa nuklearnego i konwencjonalnego Rewolucja strukturalna - podmioty niepaństwowe, państwa problemowe (zbójeckie i upadłe), mocarstwa „wschodzące” www.koziej.pl SGH 2009-10

Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (1) Zwiększają szanse współdziałania międzynarodowego na polu bezpieczeństwa Rodzą dodatkowe wyzwania mobilizujące do wysiłków na rzecz bezpieczeństwa Stwarzają dodatkowe ryzyka związane z szerszą aktywnością zewnętrzną www.koziej.pl SGH 2009-10

Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (2) Zmniejszają groźbę wojny globalnej Umiędzynarodawiają konflikty i kryzysy wewnętrzne i lokalne Globalizują plagi społeczne – np. AIDS, przestępczość, terroryzm Rodzą jakościowo nowe zagrożenia informacyjne (np. cyberterroryzm) www.koziej.pl SGH 2009-10

Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (3) Zwiększają rolę podmiotów niepaństwowych (NGO, grupy terrorystyczne) Zwiększają rolę opinii publicznej w rozstrzyganiu kwestii bezpieczeństwa www.koziej.pl SGH 2009-10

Istota terroryzmu Celowe (świadomie zamierzone) i spektakularne atakowanie niewinnych, postronnych osób dla pośredniego (asymetrycznego - poprzez zastraszanie opinii publicznej) oddziaływania na przeciwnika politycznego lub ideologicznego Rzeczywisty cel ulokowany poza atakowanym obiektem www.koziej.pl SGH 2009-10

Istota terroryzmu Walka – atakowanie przeciwnika B A Terroryzm – atakowanie otoczenia B A www.koziej.pl SGH 2009-10

Nowa jakość terroryzmu globalizacja i uinformacyjnienie – globalna sieć terrorystyczna proliferacja fundamentalizmu i radykalizmu – alkaidyzm? terroryzm samobójczy terroryzm masowego rażenia globalna sieć terrorystyczna – nowe, asymetryczne mocarstwo światowe ery informacyjnej? www.koziej.pl SGH 2009-10

Wymiary asymetryczności terroryzmu globalnego Wymiar humanistyczny: emocjonalizm przeciw racjonalizmowi Wymiar ideologiczny: radykalizm i fundamentalizm religijny (al-kaidyzm, dżihadyzm?) przeciw demokracji i liberalizmowi politycznemu Wymiar organizacyjny: sieciowość przeciw hierarchiczności Wymiar instrumentalny: środki proste i powszechne przeciw technicznie zaawansowanym i specjalistycznym Wymiar operacyjny: terroryzm samobójczy i taktyka maksymalizacji strat przeciw taktyce minimalizacji strat własnych i przeciwnika www.koziej.pl SGH 2009-10

Postklasyczna era nuklearna zimna wojna – klasyczne, symetryczne odstraszanie proliferacja – nowi, asymetryczni dysponenci: państwa niepewne i struktury niepaństwowe Asymetryczność roli: broń ostateczna (używana z konieczności, strategia odstraszania) – broń pierwszego użycia (używana z wyboru, strategia szantażu) bezpieczeństwo utrzymywania broni jądrowej (dostęp fizyczny i informacyjny) Asymetryczność zagrożeń i strategii nuklearnych oraz duże prawdopodobieństwo użycia broni nuklearnej – nowa jakość www.koziej.pl SGH 2009-10

Prawdopodobieństwo użycia BJ przez terrorystów Według amerykańskich analityków: 20% - że w ciągu roku 30% do ponad 50% - że w ciągu dekady w ogóle – nieuniknione www.koziej.pl SGH 2009-10

Konflikty i kryzysy regionalne Bałkany – kryzysy przytłumione, czuwać Afganistan – czarna dziura bezpieczeństwa światowego, groźba II Wietnamu dla NATO; nowa strategia Obamy - strategia prewencyjna (jak Busha) Irak – światełko w tunelu, „nie zdmuchnąć” Iran i Pakistan – tykające bomby; groźba nuklearyzacji Bliskiego Wschodu i nuklearyzacji terroryzmu Izrael/Palestyńczycy – zmienić konflikt asymetryczny w symetryczny Rosyjska strefa wpływów (Europa Wschodnia, Kaukaz, Azja Centralna) – od polityki postradzieckiej do neorosyjskiej: „mała zimna wojna” (wymiary: militarny, informacyjny, energetyczny) www.koziej.pl SGH 2009-10

Główne narodowe ograniczenia użycia wojsk w Afganistanie • German troops are restricted to conducting operations in northern Afghanistan before nighttime and never more than two hours away from a well-equipped hospital; • Turkish troops are restricted to Kabul; • Southern European troops are barred from fighting in snow; • Troops of one unidentified member country are required to consult their national government before deploying within one kilometer of the Pakistani border; • One unidentified member country prohibits troops from other nations from flying in its aircraft. A further problem with caveats is that they are occasionally unofficial, unwritten, and not declared until an operation is underway. www.koziej.pl SGH 2009-10

Niespokojny świat XXI wieku ”Szare” bezpieczeństwo (między piekłem a rajem) „Skrzyżowanie” terroryzmu z BMR – kwintesencja zagrożeń www.koziej.pl SGH 2009-10

STRATEGIE BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO S www.koziej.pl SGH 2009-10

Zmiana strategiczna Nieadekwatność i nieefektywność symetrycznych procedur (dwubiegunowość i równoważne relacje między mocarstwami) z czasów zimnej wojny ONZ – istota nieefektywności w pozimnowojennych warunkach, potrzeba i próby reformy Nowa ONZ? www.koziej.pl SGH 2009-10

USA – nowa strategia hegemona światowego Szok po 11 września 2001 - nowe koncepcje strategiczne (system strategii narodowych) Nieadekwatność dotychczasowej strategii odstraszania (MAD) w stosunku do terrorystów i państw zbójeckich Prewencja i uderzenia uprzedzające w walce z terroryzmem i BMR Obrona przeciwrakietowa – odpowiedź na asymetryczne zagrożenia rakietowo- nuklearne www.koziej.pl SGH 2009-10

Zapobieganie i uprzedzanie ataku (Preventive and preemptive) Prawdopodobieństwo ataku z poważnymi szkodami Prewencja (tylko RB ONZ) Uprzedzanie ataku (uprawnione) www.koziej.pl SGH 2009-10

Geneza obrony przeciwrakietowej Historyczna - wyścig „miecza i tarczy” Technologiczna - dziś rakiety głównym nośnikiem siły uderzeniowej, przeciwrakiety – technicznie możliwe Strategiczna – asymetryczne środowisko nuklearno-rakietowe www.koziej.pl SGH 2009-10

Sens obrony przeciwrakietowej Ma sens w relacjach asymetrycznych; nie ma sensu w relacjach symetrycznych Rola obrony przeciwrakietowej w systemie bezpieczeństwa: jeden z instrumentów strategicznych – obok takich, jak: Nieproliferacja i kontrproliferacja Odstraszanie Interwencje prewencyjne i uderzenia uprzedzające www.koziej.pl SGH 2009-10

Istota zmiany amerykańskiej koncepcji budowy OP Cel ten sam: zintegrowany, wielowarstwowy system obrony przeciwrakietowej Inna koncepcja Bush: najpierw strategiczna obrona kontynentu amerykańskiego potem regionalne uzupełnienia Obama: najpierw regionalne systemy OP potem strategiczny segment do obrony kontynentu amerykańskiego www.koziej.pl SGH 2009-10

NATO Transformacja i potknięcia Nowa pozimnowojenna strategia: od konfrontacji do współpracy, partnerstwa i członkostwa Kosowo: pierwsza interwencja 11.09 – art. 5. 2003 – Irak i Turcja, art. 4. NATO wobec sytuacji trudnokonsensusowych Afganistan – ryzyko „psucia się” NATO Cyber-defense, bezpieczeństwo energetyczne, obrona przeciwrakietowa, NRF - kłopoty GLOBALTO? www.koziej.pl SGH 2009-10

www.koziej.pl SGH 2009-10

Strategia UE - cele przeciwdziałanie zagrożeniom (inaczej niż tradycyjna samoobrona przed agresją, z dala od granic, wyprzedzająco, nie tylko militarnie) poszerzanie strefy bezpieczeństwa w bezpośrednim sąsiedztwie (EW, Bałkany, Kaukaz, BW, M. Śródziemne) wzmocnienie multilateralnego ładu międzynarodowego (ONZ, NATO, inne podmioty) www.koziej.pl SGH 2009-10

UNIA EUROPEJSKA: Traktat lizboński (1) Misje UE - wspólne działania rozbrojeniowe, humanitarne i ratownicze, doradztwo i wsparcie wojskowe, zapobieganie konfliktom i utrzymywanie pokoju oraz misje zbrojne w ramach reagowania kryzysowego, w tym przywracania pokoju i stabilizacji pokonfliktowej. Mogą one służyć walce z terroryzmem, w tym przez wspieranie państw trzecich w zwalczaniu terroryzmu na ich terytoriach. www.koziej.pl SGH 2009-10

UNIA EUROPEJSKA (2) Państwa członkowskie, które spełniają wyższe kryteria w zakresie potencjału wojskowego oraz zamierzają przyjąć większe zobowiązania wojskowe z uwagi na najbardziej wymagające misje, mogą ustanowić współpracę strukturalną www.koziej.pl SGH 2009-10

UNIA EUROPEJSKA (3) Docelowo = wspólna obrona, jeśli tak postanowi Rada Europejska. Do tego czasu możliwe bliższe współdziałanie obronne części członków (wzajemna pomoc wojskowa i cywilna w razie agresji bezpośredniej) Państwa te na co dzień realizują tzw. współpracę strukturalną www.koziej.pl SGH 2009-10

UNIA EUROPEJSKA: perspektywa NATO- bis? Tandem NATO – UE? www.koziej.pl SGH 2009-10

„Uboczne” skutki Organizacje międzynarodowe - koalicje „ad hoc” (zadaniowe) Strategie międzynarodowe – strategie narodowe (renacjonalizacja praktyki strategicznej) www.koziej.pl SGH 2009-10

Rosja Jelcyn – polityka postsowiecka: poszukiwanie miejsca w nowym porządku strategicznym w latach 90. Putin/Miedwiediew – polityka neo- rosyjska: strategia „małej zimnej wojny” o wyłączną strefę wpływów Projekt traktatu o bezpieczeństwie europejskim www.koziej.pl SGH 2009-10

Chiny Tradycyjne balansowanie między celami rozwoju (gromadzenie potencjału narodowego) i bezpieczeństwa (eksploatowanie potencjału)‏ Pragmatyzm - priorytet dla celów rozwojowych Treść założeń strategicznych: pokojowy rozwój, unikanie użycia siły, nieingerencja w sprawy wewnętrzne, obronny charakter strategii wojskowej. Drugie mocarstwo ekonomiczne świata do 2025; najwiekszy importer surowców USA i Tajwan - główne punkty odniesienia Październik 2007 WSHiP 35 www.koziej.pl SGH 2009-10

Organizacje euroazjatyckie Wspólnota Niepodległych Państw (rosyjski odpowiednik UE?) Organizacja Traktatu o Kolektywnym Bezpieczeństwie (rosyjski odpowiednik NATO?) Szanghajska Organizacja Współpracy www.koziej.pl SGH 2009-10

Inni ważni gracze Indie – kurs na nowoczesność Francja – ambicje przewodzenia w Europie Wielka Brytania – pragmatyzm, strategia balansowania Niemcy – siła gospodarcza, politycznie - w punkcie zwrotnym? Japonia – jak Niemcy Pakistan – tykająca bomba nuklearna Izrael – siła wpływów Październik 2007 WSHiP 37 www.koziej.pl SGH 2009-10

www.koziej.pl SGH 2009-10

Pozapaństwowe podmioty Dalszy względny (w stosunku do tradycyjnych państw) wzrost siły różnych podmiotów niepaństwowych (organizacje biznesowe, plemienne, religijne, sieci terrorystyczne, kryminalne itp.) Niektóre państwa mogą nawet być przejmowane i prowadzone przez sieci przestępcze W niektórych regionach Afryki i Azji Płd. tradycyjnie pojmowane państwa mogą wręcz zanikać z powodu niezdolności rządów do zapewnienia podstawowych potrzeb, w tym bezpieczeństwa Global Trends 2025: A Transformed World, November 2008 www.koziej.pl SGH 2009-10

Przyszły ład międzynarodowy Najbardziej wyróżniającą cechą „nowego ładu” będzie przejście od świata jednobiegunowego zdominowanego przez USA do względnie nieuporządkowanej struktury starych mocarstw i państw wschodzących oraz przechodzenie siły wpływów z podmiotów państwowych do niepaństwowych www.koziej.pl SGH 2009-10

Główne problemy pozimnowojennej strategii globalnej interwencje humanitarne operacje uprzedzające operacje prewencyjne operacje stabilizacyjne obrona przeciwrakietowa bezpieczeństwo energetyczne główne wyzwanie: przyjąć wspólną strategię globalną, aby uniknąć anarchii strategicznej www.koziej.pl SGH 2009-10

koncepcja strategiczna Polska koncepcja strategiczna www.koziej.pl SGH 2009-10

Polska strategia bezpieczeństwa Strategia 2007 przyjęta w okresie vacuum rządowego Dobry krok w kierunku integracji bezpieczeństwa, ale nie dokończony Słabość części preparacyjnej (transformacyjnej) – budowa, utrzymywanie i transformowanie systemu bezpieczeństwa www.koziej.pl SGH 2009-10

Koncepcja bezpieczeństwa: dylematy strategiczne Zmieniająca się wartość sojuszy (NATO, UE) dla bezpieczeństwa Polski Strategiczne stanowisko Polski wobec relacji NATO – UE Strategia udziału w operacjach sojuszniczych NATO i UE Polska wobec tarczy antyrakietowej - w świetle relacji z USA, NATO i UE www.koziej.pl SGH 2009-10

Udział w operacji NATO w Afganistanie Dylematy sojusznicze Wspierać USA, ratować NATO i dbać o własne interesy bezpieczeństwa Dylematy narodowe Konsolidacja organizacyjna, ograniczenia operacyjne a odpowiedzialność za strefę Koszty w kontekście profesjonalizacji www.koziej.pl SGH 2009-10

Amerykańska obrona przeciwrakietowa w Polsce Kontekst amerykański (proporcjonalne partnerstwo strategiczne) Kontekst rosyjski (kolejne, po wejściu do NATO, uniezależnienie strategiczne Polski od Rosji) Kontekst sojuszniczy (przyszła obrona przeciwrakietowa NATO i UE) Kontekst narodowy (zainicjowanie budowy „narodowej tarczy” jako koniecznego wkładu do systemu NATO) www.koziej.pl SGH 2009-10

Strategia preparacyjna (transformacyjna) Integracja systemu kierowania – na wszystkich szczeblach: Państwo: decydent (P+RM), organy doradcze (RBN+?), organy sztabowe (BBN+…RCB?) SZ – konsolidacja (błędy: szef obrony, redyslokacja dowództw) Profesjonalizacja wyspecjalizowanych podsystemów wykonawczych - SZ: Profesjonalizacja = uzawodowienie, modernizacja techniczna, szkolenie Paradygmat jakościowy: wielkość wtórna wobec jakości Powszechność przygotowań na rzecz bezpieczeństwa System edukacji powszechnej Lokalne systemy bezpieczeństwa, zamiast systemu OT system BT www.koziej.pl SGH 2009-10

Synteza Skrzyżowanie terroryzmu z BMR – główne zagrożenia asymetryczne Strategia wyprzedzania – odpowiedzią na asymetryczność zagrożeń Strategia globalna odpowiedzią na niebezpieczeństwo anarchii strategicznej Zintegrowany, profesjonalny i powszechny system bezpieczeństwa narodowego www.koziej.pl SGH 2009-10