ZAGROŻENIA I OCHRONA GLEB Dr inż. Jolanta Kwiatkowska-Malina   Zakład Gospodarki Przestrzennej i Nauk o Środowisku Przyrodniczym Wydział Geodezji i Kartografii J.Kwiatkowska@gik.pw.edu.pl Przedmiot pt. ZAGROŻENIA I OCHRONA GLEB    J.Kwiatkowska-Malina 1

HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU p. t HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU p. t. „ZAGROZENIA I OCHRONA GLEB” Ochrona Środowiska, sem. Zimowy 2008 /20089. Studia dzienne. Data HARMONOGRAM 07.10.2008 Informacje ogólne. Program wykładów. Literatura. Warunki zaliczenia. Wprowadzenie do wykładów. Gleba jako element wszystkich geosfer. 14.10.2008 Monitoring jakości gleby i ziemi. Systemy kontroli stanu środowiska. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska. 21.10.2008 Ogniska zanieczyszczeń. Źródła i rodzaje zanieczyszczeń. Wpływ chemizacji na jakość gleb 28.10.2008 Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń (migracja). 04.11.2008 Przykłady zagrożeń. 18.11.2008 Klasyfikacja i charakterystyka odpadów oraz ich źródła. 25.11.2008 Kolokwium pisemne I 02.12.2008 Wybrane metody utylizacji przemysłowej 09.12.2008 Zarządzanie ryzykiem zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego: zabezpieczenie, ochrona, minimalizacja skutków 16.12.2008 Ochrona bierna gleb-zapobieganie. Metody likwidacji zagrożenia. 23.12.2008 Rekultywacja gleb. Biologiczne metody remediacji gleb 06.01.2009 Podstawy prawne ochrony gleb 13.01.2009 Kolokwium pisemne II 20.01.2009 Pisemna poprawa Kolokwium I i II 27.01.2009 Zaliczenie przedmiotu. Wpisy do indeksu. J.Kwiatkowska-Malina 2

ZAGROŻENIA I OCHRONA GLEB Forma i warunki zaliczenia: Kolokwium pisemne I : 3 pytania po 5 punktów max 15 pkt; Kolokwium pisemne II : 3 pytania po 5 punktów max 15 pkt; Suma z kolokwium I + II = max 30 pkt Skala ocen: 0,0 - 16,0 - 2,0 16,1 - 19,0 - 3,0 19,1 - 22,0 - 3,5 22,1 - 25,0 - 4,0 25,1 - 28,0 - 4,5 28,1 - 30,0 - 5,0 J.Kwiatkowska-Malina J.Kwiatkowska-Malina 3

Literatura Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2007-2009. Bib. Monit. Środowiska, PIOŚ-GIOŚ Maciak F.: Ochrona i rekultywacja środowiska. Wyd SGGW, 1996. Andrzejewski M. 1993. Znaczenie próchnicy dla żyzności gleb. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 411, 11–22. Siuta J. i in. Ochrona i rekultywacja gleb. PWRiL, warszawa 1978. Siuta J., Zielińska A., Makowiecki K: degradacja ziemi. Instytut Kształtowania Środowiska. Warszawa 1985. Wniosek dotyczący Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiająca ramy dla ochrony gleb oraz zmieniającej dyrektywę 2004/35/WE, Bruksela, 22.9.2006, KOM(2006) 232 wersja ostateczna, 2006/0086 (COD) Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z 1995r. (Dz.U.1995.16.78; tekst jednolity Dz.U.2004.121.1266) Ustawa Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz. U. Nr 62, poz. 627) Założenia programu rządowego dla terenów poprzemysłowych, Warszawa 8 kwietnia 2003r. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. 11. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007r. O zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493) J.Kwiatkowska-Malina J.Kwiatkowska-Malina 4

Środowisko naturalne Całokształt wszystkich czynników Geosfery oraz Biosfery Geosfera - cześć składowa kuli ziemskiej w skład której wchodzą litosfera, hydrosfera i atmosfera Biosfera - sfera kuli ziemskiej zamieszkała przez organizmy żywe obejmuje dolną część atmosfery, hydrosferę oraz powierzchniową warstwę Ziemi (litosfery). Ogrywa ważną rolę w obiegu węgla w przyrodzie. J.Kwiatkowska-Malina

Krzysztof Markowicz kmark@igf.fuw.edu.pl J.Kwiatkowska-Malina

CHARAKTERYSTYKA GOMORFOLOGICZNA OBSZARU POLSKI J.Kwiatkowska-Malina

FUNKCJE GLEBY J.Kwiatkowska-Malina

J.Kwiatkowska-Malina

J.Kwiatkowska-Malina

J.Kwiatkowska-Malina

Ze względu na gospodarczą działalność człowieka wyróżnia się następujące kategorie użytkowania gleb: G. Naturalne- pod roślinnością leśną lub trawiastą - zrównoważonym obiegiem składników pokarmowych, bliskie – g. rezerwatów ścisłych, parków. G. Leśne – ingerencja człowieka nie następuje co roku jak w glebach ornych, jednak ze względu na stosowanie: głębokiej orki, sztucznych drzewostanów, nawozów mineralnych, pestycydów – właściwości g. leśnych są coraz rzadziej zgodne z układem czynników ekologicznych. G. Orne – g. poleśne w Polsce. Zmieniona budowa, zmienione właściwości chemiczne w wyniku jednostronnego nawożenia mineralnego. G. Trwałych użytków zielonych – pod roślinnością łąkową pastwiskową, częściowo zmienione w wyniku uprawy, nawożenia mineralnego, melioracji. G. Sztuczne – na usypanych zwałach pogórniczych, budowlanych – najwyższy stopień ingerencji człowieka – brak zgodności układem czynników ekologicznych. J.Kwiatkowska-Malina

I kategoria – gleby bardzo lekkie (do 10% części spławialnych), Podział gleb na tzw. kategorie agronomiczne ze względu na skład granulometryczny: I kategoria – gleby bardzo lekkie (do 10% części spławialnych), II kategoria – gleby lekkie (10 - 20% części spławialnych), III kategoria – gleby średnie (20 - 35% części spławialnych), IV kategoria – gleby ciężkie (35 - 50% części spławialnych). V Kategoria – gleby bardzo ciężkie (> 50% części spławialnych) J.Kwiatkowska-Malina

Typy genetyczne gleb Polski Gleby. Rząd – typ Powierzchnia Występowanie Brunatnoziemne – brunatne, płowe 51,5% Płatowo w całej Polsce Bielicoziemne – bielicowe, bielice, rdzawe 25% Płatowo poza obszarami gór i wyżyn Bagienne i pobagienne – torfowe, mułowe, murszowe i murszowate 7,8% Płatowo na pojezierzach i Polesiu Lubelskim, lokalnie w całej Polsce na terenach o dużej wilgotności Aluwialne – mady rzeczne 5% Doliny rzeczne Mineralne, bezwęglanowe, słabo wykształcone – litosole, regosole, pelosole, rankery i arenosole 1,7% Wydmy, wysokie góry Czarne ziemie – czarne ziemie 1,3% Powszechnie w pradolinach, lokalnie w całej Polsce w wilgotnych zagłębieniach terenu Czarnoziemne - czarnoziemy 1% Okolice miast - Hrubieszów, Tomaszów Lubelski, Sandomierz, Opatów, Proszowice, Jarosław, Przemyśl, Głubczyce, Prudnik, Pińczów Wapniowcowe o różnym stopniu rozwoju – rędziny, pararędziny 0,9% Wyżyny, Tatry, Pieniny, Niecka Nidziańska, Góry Świętokrzyskie Pozostałe gleby i tereny pokryte zabudowaniami, drogami itp. 5,8% Nauczyciel pokrótce omawia tabelę wskazując delikatnie na podział gleb na rzędy i typy.

J.Kwiatkowska-Malina

J.Kwiatkowska-Malina

J.Kwiatkowska-Malina

Rędziny właściwe 40 cm ACca ~3% próchnicy Cca Użytkowane rolniczo lub porośnięte roślinnością leśną. J.Kwiatkowska-Malina

J.Kwiatkowska-Malina

J.Kwiatkowska-Malina

J.Kwiatkowska-Malina

J.Kwiatkowska-Malina

0 – poziom organiczny – zawiera > 20% swieżej lub częściowo rozłożonej materii organicznej. W glebach mineralnych i mineralno-organicznych poziom 0 tworzy się na powierzchni utworu mineralnego- poziom ściółki w glebach leśnych. J.Kwiatkowska-Malina

Klasyfikacja Dział: gleby autogeniczne Rząd: gleby bielicoziemne Typ: gleba rdzawa Podtyp: gleba rdzawa właściwa Rodzaj: wytworzona z piasku Gatunek: piasek słabogliniasty płytko zalegający na piasku luźnym Klasa bonitacyjna: VI Kompleks przydatności rolniczej: żytni bardzo słaby (7) J.Kwiatkowska-Malina

ZANIECZYSZCZENIA GLEB J.Kwiatkowska-Malina J.Kwiatkowska-Malina 25

Czym są zanieczyszczenia gleb? Wszelkie związki chemiczne i pierwiastki promieniotwórcze, a także mikroorganizmy, które występują w glebach w zwiększonych ilościach. Do najbardziej rozpowszechnionych zanieczyszczeń gleb i gruntów zaliczamy: związki organiczne - pestycydy, detergenty metale ciężkie - ołów, miedź, rtęć, kadm, arsen i inne sole - azotany, siarczany, chlorki J.Kwiatkowska-Malina J.Kwiatkowska-Malina 26

J.Kwiatkowska-Malina J.Kwiatkowska-Malina 27

Źródła zanieczyszczeń gleb ścieki, pyły, stałe i ciekłe odpady wytwarzane przez przemysł. niewłaściwa działalność rolnicza gleb transport. J.Kwiatkowska-Malina J.Kwiatkowska-Malina 28

J.Kwiatkowska-Malina J.Kwiatkowska-Malina 29

Skutki zanieczyszczania gleb Zmieniają gleby pod względem: chemicznym, fizycznym biologicznym. odczyn gleb: zakwaszenie lub alkalizacja gleb zmniejsza się szybkość rozkładu organicznych szczątek roślinnych i zwierzęcych i tworzenie humusu. zmniejszenie tempa nitryfikacji (utlenianie NH3 do NO2-, głównie przez bakterie z grupy Nitrosomonas) i denitryfikacji (redukcja azotanów do NH3 lub azotu cząsteczkowego N2, najczęściej przez bakterie z grupy Pseudomonas lub Nitrocallus). Zmniejsza się ich wartość użytkowa.  zmniejszenie odporności roślin na choroby i szkodniki. Rośliny zawierają toksyczne substancje. Zanieczyszczenia gleb mogą ulegać depozycji do środowiska wodnego na skutek wymywania szkodliwych substancji. J.Kwiatkowska-Malina J.Kwiatkowska-Malina 30

J.Kwiatkowska-Malina J.Kwiatkowska-Malina 31

J.Kwiatkowska-Malina J.Kwiatkowska-Malina 32

Nie możemy wyczerpać wszystkich zasobów środowiska Nie możemy wyczerpać wszystkich zasobów środowiska. Mamy moralny obowiązek nie tylko dążyć do zachowania własnego pokolenia, ale zachowania gatunku ludzkiego wraz ze środowiskiem, które mu zapewni egzystencję. Nasz moralny obowiązek zachowania środowiska wraz z organizmami występującymi w nim należy uświadomić szerokim rzeszom społecznym. W obecnej sytuacji wydaje się konieczne tworzenie banków genów i przechowanie ich dla zachowania czystych linii gatunków. J.Kwiatkowska-Malina J.Kwiatkowska-Malina 33

Prognoza Już człowiek osiągnął Księżyc, zaczyna marzyć o Marsie. Lecz ciągle trzyma się Ziemi i do niej powraca uparcie. Swą miłość do Matki -- planety objawić ma zamiar dziwacznie. Bo każdy swym czynem genialnym przyrodę chce zmieniać nieznacznie. Za dużo jest u nas szkodników! Nie szkodzi. Już myślą uczeni. Jakby tu z naszej planety uczynić tak raj na Ziemi. Wystarczy posypać LUX -- proszkiem, bo o to tu wiośnie chodzi. Że zginą przypadkiem i inni -- cóż, nikt wszystkim nie dogodzi. Marzenie człowieka od zawsze ku zmianom na lepsze ulata. Jak pięknie byłoby dzisiaj odmienić porządek świata. Choć zda się, wszystko jak dawniej, choć zda się. że nic się nie zmienia. Pod ludzi stopami ta sama, lecz martwa będzie Ziemia. J.Kwiatkowska-Malina J.Kwiatkowska-Malina 34