Jarząbek zwyczajny Królestwo: zwierzęta Typ: strunowce Podtyp: kręgowce Gromada: ptaki Rząd: grzebiące Rodzina: kurowate Gatunek: jarząbek zwyczajny

Występowanie i tryb życia Preferuje średnie wysokości nad poziomem morza, górskie stoki i doliny potoków, ale i mokradła porośnięte brzozami i olszyną. W górach spotyka się go do górnej granicy lasów. To ptaki osiadłe, wymagające lasów bogatych w pokarm, o dużym i rozbudowanym podszycie, z polanami i wieloma kryjówkami. Zamieszkuje strefę lasów iglastych Eurazji od Pirenejów przez północną część Półwyspu Apenińskiego, Środkową Europę, Skandynawię i Bałkanów po Syberię i Pacyfik. W Polsce nieliczny ptak lęgowy w górach (Sudety, Karpaty) oraz na wschodzie kraju; lokalnie bywa średnio liczny. Mimo to rzadko się go widuje, ze względu na skryty tryb życia. Zimuje w Polsce. Najczęściej można go rozpoznać po ostrym gwiździe wiosną. Na niżu w środkowej i zachodniej części kraju jest nieliczny lub nie występuje. Mapa występowania jarząbka

Charakterystyka To najmniejszy europejski kurak o krępej sylwetce i krótkich nogach. Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy, co nie jest typowe u kuraków. Wierzch szary z gęstym czarno-brunatnym poprzecznym pręgowaniem. Na głowie mały czubek, a nad oczami widać niewielkie czerwone korale. Biała plama pod okiem. Spód biały z gęstym, łuskowatym czarnym deseniem. Sterówki szarobrunatne z czarno-białą przepaską na końcu. Środkowe sterówki barwy grzbietu. Skok upierzony do połowy, podczas gdy pazury są nagie. Ogon na końcu ma czarno-biały pasek, który w locie jest zaokrąglony. Podgardle samca czarne z białą obwódką, samica na czarnym polu ma liczne białe plamy z rdzawym odcieniem. Samiec ma również żywsze barwy piór, więcej barwy szarej oraz krótki, unoszony czubek. Dziób jest czarny i krótki. Samica jest bardziej brązowa. Skomplikowany układ ubarwienia nawiązuje to gry świateł i cieni na poziomie runa leśnego, co ułatwia tym ptakom maskowanie się. Jarząbki latają niechętnie, choć ich lot jest zwinny i szybki, pokonują krótkie dystanse. Samiec Porównanie samicy i samca

Rozmnażanie Toki Gniazdo Ze względu na skryty tryb życia w gęstwinach leśnych nie poznano dokładnie życia rodzinnego jarząbków. Wiadomo jednak, że samiec pozostaje wierny samicy, co jest wyjątkowe u kuraków. Pary tworzą się jesienią. Samiec swój przyszły teren lęgowy oznajmia piskliwym dźwiękiem oraz głośnym przelatywaniem z miejsca na miejsce w jego obrębie. Jest to okres tylko tymczasowego kojarzenia w pary, bo zimę spędzają pojedynczo. Wiosną odbywają się toki. Samce stroszą wtedy pióra, opuszczają i rozkładają ogon i skrzydła. Towarzyszy temu ostry gwizd. Nie zawsze dochodzi wtedy do walk między samcami, każdy stara się przez cały czas o względy wybranej samicy. Gniazdo Na ziemi ukryte pod nawisem gałęzi, krzakami, korzeniami lub osłoną roślinności. Rzadko lęgnie się na drzewie w opuszczonych dużych gniazdach innych ptaków. Przeważnie to płytkie zagłębienie w którym znajduje się wyściółka z trawy, liści i łodyg.

Wysiadywanie i dorastanie Jaja wysiadywane są przez okres 21 do 25 dni jedynie przez samicę. W tym czasie samiec przebywa w sąsiedztwie, a przyłącza się do swej rodziny po wykluciu młodych, by wspólne spędzić z nią lato. Pisklętami, które od razu po wykluciu opuszczają gniazdo, opiekują się oboje rodzice. Zaczynają podlatywać już w wieku 15-20 dni. Pełną samodzielność zyskują jednak po 40 dniach. Jesienią rodzice żyją już osobno. Jaja Jeden lęg w roku, w maju. W zniesieniu 8 do 14 jasnobrązowych jaj o rdzawym nakrapianiu. Kilkudniowe pisklę jarząbka.

Pożywienie Zachowanie Ochrona Pokarm jarząbków jest bardzo różnorodny. Porą wiosenno-letnią korzystają z pożywienia w postaci owadów, larw, owoców oraz nasion. Jesienią odżywiają się nasionami buka, chętnie wydobywają nasiona z szyszek drzew iglastych, żerują również na jałowcu oraz przemarzniętych owocach pozostałych na krzewach. Zimą ich głównym pokarmem stają się pączki drzew. Zachowanie Jarząbki polegają na swoim maskującym ubarwieniu, dając się podejść niczym zając na miedzy. Zrywają się dopiero w ostatnim momencie, potrafiąc wywołać zawał serca u niespodziewającego się ich obecności wędrowca. W przypadku gdy dostrzegą niebezpieczeństwo z większej odległości, oddalają się wyciekając. Jarząbki są świetnymi biegaczami, potrafią niemal bezszelestnie biegać po gęstym i pokrytym suchymi gałązkami podłożu. Ochrona W Polsce gatunek łowny od 1 września do 30 listopada. W krajach uprzemysłowionych i o rolnictwie wysokotowarowym odnotowuje się ciągły spadek populacji jarząbka. W wyniku tego procesu dochodzi do izolacji poszczególnych grup tych ptaków, co przyczynia się do stopniowego wymierania jarząbków w określonych regionach. Przez utratę swych siedlisk jest gatunkiem mocno zagrożonym w Środkowej Europie. Krajową populację jarząbków szacuje się na ok. 80 tysięcy sztuk. Znajduje się on na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. Jest wymieniony w Dyrektywie Ptasiej UE co może doprowadzić, iż za kilka lat zostanie on zdjęty z listy zwierząt łownych. Jego siedliska podlegają ochronie w ramach sieci Natura 2000.

Ciekawostki Oprócz wysokich gwizdów, które są śpiewem godowym jarząbka, swoją obecność ptaki głoszą głośnym furkotem podczas lądowania. Przy wykrywaniu jarząbka warto zwracać również uwagę na charakterystyczne rzeczy takie jak: kał, płytkie dołki, gdzie ptaki zażywają kąpieli piaskowych, charakterystyczne tropy a w zimie dodatkowo otwory świadczące o zaśnieżaniu się ptaków. Dołek w ziemi - miejsce kąpieli piaskowej jarząbka. Kuraki, podobnie jak kury domowe, często zażywają kąpieli pyłowych, pozbywając się w ten sposób pasożytów. Typowy biotop lęgowy jarząbka w Beskidach. W zimie jarząbki zaśnieżają się, spędzając dużą część czasu pod śniegiem. Spłoszone wylatują bezpośrednio spod śniegu w miejscu trudnym do przewidzenia.

Bibliografia http://pl.wikipedia.org/wiki/Jarz%C4%85bek_zwyczajny http://www.ptakikarpat.eco.pl/www/opis_gat.php?gatunki_id=5 http://kola.lowiecki.pl/ao/glos.htm http://www.naturephoto-cz.com/jarzfbek-zwyczajny-picture_pl-7059.html http://www.kl-ostoja.pl/jarzabek.html http://orzelorla.pl/s836/221f96920303d4b68b3bd498448f7ada.pdf http://www.xeno-canto.org/species/Tetrastes-bonasia?language=pl http://www.tfp.net.pl/fotoatlas-jarzabek?pic_id=1223&min=1&max=8 http://ptaki.info/jarz%C4%85bek

Dziękuję za uwagę  Julia Maj kl. II „ c ’’