Niedostosowanie społeczne dzieci i młodzieży

definicja Termin „dziecko trudne”, „dziecko wykolejone społecznie”, , „dziecko moralnie upośledzone” został zastąpiony określeniem „dziecko niedostosowane społecznie”, konstruując pojęcie niedostosowania społecznego należało wziąć pod uwagę szereg czynników, które się składają na to pojęcie (m.in. z zakresu psychologii, socjologii), a także uwzględnić aspekty objawowe

Wedle definicji przyjętej przez Zakład Kryminologii PAN niedostosowanie społeczne obejmuje dzieci i młodzież, których zachowanie cechuje zespół objawów świadczących o nieprzestrzeganiu przez nie zasadniczych norm postępowania oraz zasad społecznych obowiązujących młodzież w wieku szkolnym (np. ucieczki z domu, wagary, porzucenie szkoły, wandalizm, picie alkoholu). Jeśli zachowania takie mają charakter sporadyczny nie noszą wówczas znamion zachowań wchodzących w zakres pojęcia „niedostosowanie społeczne”

Zachowania, które przedstawiono powyżej cechuje zespół pewnych objawów, które występują wspólnie: np. kłamstwa, alkohol, włóczęgostwo, Społeczne nieprzystosowanie może przybrać trzy formy: Pierwsza z nich dotyczy reakcji na sytuacje stresowe; zachowania takie mogą być wynikiem dążenia do rekompensaty niepowodzeń w różnych sferach życia, bądź stanowić wyraz rezygnacji z podejmowanych wielokrotnie wysiłków, które kończyły się niepowodzeniami, Druga dotyczy utrwalania zachowań niezgodnych z zasadami współżycia społecznego (negatywne wzorce w rodzinie – ojciec alkoholik, brat przestępca),

Przejawy niedostosowania społecznego mogą być także wynikiem pojawiania się reakcji o niewłaściwym podłożu, np. przez uczenie się zachowań, które są niezgodne z tymi przyjętymi społecznie za prawidłowe (np. rodzice nagradzają agresywne zachowania dziecka), Badania wskazują, że wśród jednostek niedostosowanych społecznie dominują te z zaburzeniami osobowości, szczególnie psychopaci, encefalopaci, osoby z zaburzeniami nerwicowymi, a także osoby w wysokim stopniu agresywne

Wśród niedostosowanych społecznie dominują następujące cech osobowości: Niedostatecznie ukształtowana osobowość, np. podatność na wpływy, bądź dążenie do podjęcia zachowań patologicznych, Niezdolność do nawiązywania trwałych, pozytywnych kontaktów emocjonalnych z otoczeniem (niski poziom uspołecznienia), Zaburzona samoocena, Wysoki poziom ekstrawersji (aż do histerii) i neurotyczności, Zachwianie więzi uczuciowych w rodzinie (przy zaburzonych strukturach rodzinnych – śmierć, rozwód, separacja rodziców),

Z perspektywy badań socjologicznych wynika, że blisko połowa nieletnich niedostosowanych społecznie pochodzi z rodzin, w których występuje alkohol lub przestępczość, Nieletni niedostosowani społecznie to osoby, które wykazują znaczne trudności w edukacji szkolnej, porzucające obowiązek nauki lub opóźnione w jego kontynuowaniu, co sprzyja pojawianiu się w zachowaniu nieletnich: buntu, poczucia krzywdy, agresji, lęku, czy wycofania

W procesie uspołeczniania nieletnich istotną rolę odgrywa także grupa rówieśnicza, Prezentowanie w takiej grupie wzory zachowań i system wartości przybierają charakter zasad postępowania; środowisko takie staje się szczególnie interesujące dla jednostek o zbliżonym typie kłopotów rodzinno – szkolnych, Grupa rówieśnicza staje się atrakcyjna ze względu na możliwość odbudowania poczucia własnej wartości, poczucia bezpieczeństwa zachwianego w szkole, czy w domu; przynależność do grupy daje poczucie decydowania o sobie, odbudowuje zachwianą pewność siebie

wnioski Jak wskazują badania wykonane przez K. Zajączkowskiego powstawanie i utrwalanie zachowań dewiacyjnych nieletnich jest wynikiem niesprzyjających warunków występujących w trzech zasadniczych środowiskach: w rodzinie, w grupie rówieśniczej, w szkole

rodzina Występują różnego rodzaju patologie społeczne (alkoholizm, przestępczość, prostytucja), Struktura może być zaburzona (rozpad małżeństwa, nieprawidłowe wzorce rodziny), Pojawia się niski poziom wykształcenia rodziców lub opiekunów, który ma wpływ na: preferowane postawy wychowawcze, brak wiedzy dotyczącej wychowania dziecka, sposób spędzania wolnego czasu, wskazanie katalogu preferowanych wartości (tolerowanie i akceptowanie zachowań dewiacyjnych)

Powstają konflikty lub problemy, które odnoszą się do rodzin pochodzenia rodziców lub opiekunów, Rodzice nie udzielają wsparcia lub nie kontrolują dzieci, co przyczynia się do obniżenia się ich wpływów oraz przejścia dziecka do grupy rówieśniczej i oddania się jej wpływowi

Grupa rówieśnicza Jeśli dziecko pochodzi z grupy wysokiego ryzyka otrzymuj zwykle niski status socjometryczny w klasie szkolnej, co powoduje jego izolacje i zepchnięcie na margines tej społeczności, Dziecko takie trafia wówczas do grupy o charakterze nieformalnym, tworzonej przez młodzież podobną do niego w zakresie braku dostosowania do standardów społecznych, Młodzież w takiej grupie jest głęboko zdemoralizowana, przejawia zachowania nieakceptowane społecznie (alkohol, przestępczość, narkomania)

szkoła Szkoła pojawia się na takim etapie wychowania dziecka niedostosowanego, kiedy za późno jest na pewne rekcje wychowawcze, ponieważ przestają być skuteczne, Brak skuteczności szkoły wyraża się często w braku kompetencji nauczycieli do pracy z dzieckiem z grupy wysokiego ryzyka, a także niedostosowania programów edukacyjnych do potrzeb analizowanej grupy dzieci i młodzieży