Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej - Curie dr Ewa Kopeć Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej - Curie Trudności komunikacyjne pomiędzy rodziną a kuratorem społecznym Warszawa 2014

SYLWETKA KURATORA Kurator sądowy jest funkcjonariuszem publicznym, który pełni swoje obowiązki w zespole kuratorskiej służby sądowej i realizuje określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczo - resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym, związane z wykonywaniem orzeczeń sądu. Jednym z głównych obowiązków kuratora sądowego w trakcie trwania postępowania wykonawczego jest dozór. Kuratorów sądowych dzielimy na: 1. Kuratorów zawodowych: - dla dorosłych - wykonują orzeczenia sądowe w sprawach karnych - rodzinnych - wykonują orzeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich 2. Kuratorów społecznych - wykonują orzeczenia w jednym z dwóch powyższych zespołów, lecz wykonują swoje zadania społecznie. Źródło: ustawa o kuratorach sądowych

Kurator jako opiekun rodziny Kurator to osoba będąca opiekunem osoby wymagającej pomocy w prowadzeniu własnych spraw, upoważniona przez sąd lub inny organ państwowy. W sprawach rodzinnych zostaje on przyznany, gdy rodzina nie spełnia prawidłowo swoich funkcji. Zamierzeniem kuratora jest pomoc rodzinie w prawidłowym realizowaniu przez nią jej zadań, dlatego też musi przede wszystkim posiadać łatwość komunikacji, tym samym znać prawidła i zasady poprawnej komunikacji międzyludzkiej. W sprawach rodzinnych kurator zostaje przyznany, gdy rodzina nie spełnia prawidłowo swoich funkcji wychowawczych. Źródło: W. Okoń. Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa 2007, W. Majkowski). Funkcje. W: Słownik małżeństwa i rodziny. Red. E. Ozorowski. Warszawa – Łomianki 1999.

Pojęcie rodziny Z. Tyszka - „rodzina stanowi integralną część społeczeństwa, stanowi jego najmniejszą, a zarazem podstawową komórkę. Jest najważniejszą grupą społeczną. Rodzina jest zbiorowością ludzi powiązanych ze sobą więzią małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji”. J. Rembowski - „rodzina jest małą i jednocześnie pierwotną grupą o swoistej organizacji i określonym układzie ról pomiędzy poszczególnymi członkami, związaną wzajemną odpowiedzialnością moralną, świadomą własnej odrębności, mającą swe tradycje i przyzwyczajenia, zespoloną miłością i akceptującą się nawzajem”. M. Ziemska - „rodzina to mała, naturalna grupa społeczna, gdzie centralnymi rolami są role matki i ojca, grupa, która stanowi całość względnie trwałą, podlegającą dynamicznym przekształceniom, związanym głównie z życiem jednostek wchodzących w jej skład. Rodzina jako grupa społeczna opiera się na zastanych tradycjach społecznych i rozwija własne”. Źródła: Z. Tyszka Z. Metodologiczne problemy badań nad rodziną. Poznań 1980, J. Rembowski. Rodzina w świetle psychologii. Warszawa 1986, M. Ziemska M. Rodzina i dziecko. Warszawa 1986.

Funkcje rodziny, których brak realizowania przez rodzinę może spowodować powołanie kuratora 1. Rodzina zaspokaja podstawowe, biologiczne i psychologiczne potrzeby dziecka, takie jak potrzeba bezpieczeństwa, miłości, przynależności, 2. Rodzina przekazuje dziecku dorobek kulturowy społeczeństwa, pośredniczy w nadawaniu przez dziecko znaczenia przedmiotom i zjawiskom z otoczenia, 3. Rodzice i inni członkowie rodziny dostarczają dziecku modeli osobowych i wzorów zachowania w konkretnych sytuacjach życia codziennego i społecznego, 4. Rodzice i inni członkowie rodziny przekazują dzieciom określony system wartości i norm społecznych oraz zasad współżycia społecznego, 5. Rodzina stanowi teren socjalizacji dziecka, przyjmowania przez niego zadań i obowiązków, współdziałania w grupie, nawiązywania relacji z innymi, pełnienia ról społecznych, 6. Rodzina jest dla dziecka polem doświadczalnym, na którym wypróbowuje ono swoje siły i możliwości, znajdujące oparcie i punkt odniesienia (wzorce) w rodzicach lub innych członkach rodziny, 7. Rodzina to najbliższa grupa osób, na których wsparcie i pomoc dziecko zawsze może liczyć, i w której dokonuje się jego rozwój społeczny. Źródło: J. Raczkowska. Na tropach rodzicielskich niepowodzeń. Warszawa 1988.

Dysfunkcje rodziny których występowanie może spowodować powołanie kuratora: 1. Alkoholizm. 2. Inne uzależnienia (narkomania, hazard). 3. Choroba psychiczna w rodzinie. 4. Przemoc fizyczna lub psychiczna, ekonomiczna. 5. Wykorzystywanie seksualne. 6. Rozwód rodziców (emocjonalny lub prawny). 7. Nadużycia emocjonalne, nadopiekuńczość, nadmierna kontrola. 8. Stawianie nieadekwatnych wymagań. 9. Psychiczne opuszczenie dzieci, czynne odrzucenie. 10. Dewaluowanie dziecka. 11. Długotrwałe bezrobocie, ubóstwo.

sprawiające trudności w komunikacji z rodziną dysfunkcyjną Przyczyny sprawiające trudności w komunikacji z rodziną dysfunkcyjną 1. obawa przed obcymi, 2. obawa przed zmianami, 3. strach przed nawiązywaniem kontaktu, 4. poczucie lęku, 5. niskie poczucie wartości, 6. poczucie odrzucenia, 7. nieustanne poszukiwanie akceptacji, 8. poczucie bezsilności, gniew, 9. ciągłe domaganie się uznania, 10. świadomość odróżniania się od społeczeństwa, 11. brak wiedzy i doświadczenia odnośnie „normalności”, 12. brak asertywności, 13. łatwowierność, 14. trudności z konsekwencją i systematycznością, 15. nieuzasadnione posługiwanie się kłamstwem, 16. trudności z przeżywaniem emocji (radość, smutek, złość), 17. brak dystansu do siebie (brak poczucia humoru), 18. trudności z nawiązywaniem bliskich kontaktów, 19. popadanie w skrajności (nadmierna odpowiedzialność, albo jej brak) 20. łatwość ulegania impulsom, nieadekwatne zachowania.

Pożądane cechy kuratora 1. wiedza o funkcjonowaniu rodziny, 2. świadomość własnej roli w budowaniu narzędzi profilaktycznych, metod dotyczących oddziaływań wychowawczych i resocjalizacyjnych oraz poczucie odpowiedzialności za los nadzorowanego, 3. poglądy kuratora na charakter stosunków wychowawczo-resocjalizacyjnych i kontrolnych we współpracy z nadzorowanym, 4. stosunek kuratora do możliwości rozwojowych oraz dalszego kształcenia zarówno własnego jak i nadzorowanego, 5. umiejętność oddziaływań wychowawczych poprzez pomoc i wsparcie w organizacji życia codziennego w szkole, pracy i w domu, motywowania do pracy nad kształtowaniem swojej osobowości, 6. umiejętność doboru stosowanych w pracy metod wychowawczych, narzędzi resocjalizacyjnych, świadomość na temat ich znaczenia dla udanego powrotu do życia społecznego i pełnionych ról społecznych, zawodowych i rodzinnych, 7. wysokie kwalifikacje w zakresie umiejętności komunikacyjnych oraz porozumiewania się.

Kurator powinien wiedzieć, że: Komunikacja to proces, w którym każdy codzienne uczestniczy, jednak nie zawsze ma czas, by podjąć analizę wypowiadanych komunikatów. Tymczasem komunikowanie jest kluczem do dialogu z drugim człowiekiem. Atutem mówcy oprócz słów, jest także wszelka wizualizacja. Dlatego należy zwracać uwagę na to, aby robić dobre wrażenie na odbiorcach. W tym celu trzeba być zaangażowanym (entuzjastą), potrafić personalizować, obrazować treści, powtarzać i próbować robić coś nieoczekiwanego, aby przełamać rutynę. Sukces w komunikacji można osiągnąć stosują trzy zasady: starać się obiektywnie postrzegać otaczającą rzeczywistość, umieć uważnie słuchać, abyś właściwie pojmować to, co mówi rozmówca, posiąść wiedzę ogólną. Kurator powinien też pamiętać, że poprzez umiejętne nawiązywanie kontaktu, buduje swój prywatny public relations. Źródło: K. Bocheńska – Włostowska. Akademia umiejętności interpersonalnych. 20 spotkań z komunikacją. Kraków 2009.

Wiedza ogólna o komunikacji Kurator powinien charakteryzować się elementarną, ogólną wiedzą odnośnie: Form komunikowania a) komunikowanie werbalne b) komunikowanie niewerbalne 2. Elementów procesu komunikowania (kod, komunikat, szumy, kanał, kontekst), 3. Cech komunikowania: społeczny, dynamiczny, złożony, nieodwracalny, symboliczny kreatywny, nieuchronny, ciągły, interakcyjny, celowy, świadomy. 4. Relacji międzyludzkich (czynnik budujący jakość komunikacji): a) równorzędne (symetryczne) b) nierównorzędne (komplementarne) 5. Piramidy komunikacyjnej: komunikowanie masowe, instytucjonalne, grupowe, interpersonalne, intrapersonalne. Źródło: http://akademiaumiejetnosci.com/Materia%C5%82y-edukacyjne.php

Wybrane umiejętności komunikacyjne kuratora Umiejętności kuratora związane z komunikowaniem się można pogrupować następująco: 1. Podstawy porozumiewania się: umiejętności, które wiążą się z podstawową zdolnością mówienia i rozumienia języka mówionego i sygnałów niewerbalnych, 2. Słuchanie: umiejętności wiążące się z zastosowaniem podstawowych kryteriów ocen do wypowiedzi ustnych i ich skutków, 3. Mówienie: umiejętności niezbędne w procesie doboru elementów komunikatu i formułowania ich jako wypowiedzi ustnej, 4. Stosunki międzyludzkie: umiejętności wykorzystywane przy tworzeniu i podtrzymywaniu osobistych kontaktów i rozwiązywaniu konfliktów. Źródło: P. J. Cooper. Sprawne porozumiewanie się. Warszawa 1999.

Zasady poprawnego dialogu W skutecznym porozumiewaniu się z nadzorowaną rodziną kuratorowi może pomóc przestrzeganie następujących zasad: 1. Przyjrzyj się różnym założeniom. Słuchaj z szacunkiem, nie atakuj cudzego punktu widzenia. 2. Rozwiń obiektywną opinię na przedmiot rozmowy i bezstronnie go opisz. Przejrzyj perspektywę zewnętrznego obserwatora. Poćwicz opisywanie punktu widzenia twojego przeciwnika/partnera. 3. Porzuć perswazję na rzecz badania różnych perspektyw. Traktuj każdą osobę jako inteligentną i wartą uwagi. 4. Spójrz krytycznie na wszystkie strony przedmiotu rozmowy. Wszystkie strony mają swoje mocne i słabe punkty, które wnoszą coś do analizy. 5. Mów o nadziei, uwierz w dobrą wolę drugiej osoby oraz we własne intencje prawidłowego przepracowania trudności. Źródło: W.W. Wilmot, J. L. Hocker. Konflikty między ludźmi. Warszawa 2011.