ROZWÓJ EKONOMICZNY A REALIZACJA CELÓW POLITYKI SPOŁECZNEJ Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Współzależność rozwoju gospodarczego i społecznego (1) wzrost gospodarczy syntetyczny miernik: realny PNB per capita – jego wady i zalety doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Współzależność rozwoju gospodarczego i społecznego (2) bardziej szczegółowe mierniki - elementy podziału ostatecznego DN: akumulacja i spożycie - inflacja, bezrobocie, cykl koniunkturalny - efektywność statyczna i dynamiczna - równomierny podział dochodu: krzywa Lorenza doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Współzależność rozwoju gospodarczego i społecznego (3) rozwój społeczny – poprawa warunków bytu ludności, rozwój kulturalny i naukowy, przemiana struktur społecznych doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Współzależność rozwoju gospodarczego i społecznego (4) TEZY: rozwój społeczny jest ściśle powiązany ze wzrostem gospodarczym; wzrost gospodarczy powinien być podporządkowany celom rozwoju społecznego doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Mierniki rozwoju społecznego (wg UNIDO – Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju) 1. Wskaźniki dotyczące efektów procesu rozwoju społecznego, w tym: sytuacji demograficznej (np. długość życia) sytuacji zdrowotnej (np. śmiertelność niemowląt) wykształcenia (np. umiejętność pisania) doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW Mierniki rozwoju społecznego (wg UNIDO – Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju) 2. Wskaźniki dotyczące nakładów na rozwój społeczny, w tym: system wyżywienia (np. spożycie białka) system ochrony zdrowia (np. liczba lekarzy, liczba łóżek szpitalnych) system oświatowy (np. liczba szkół, liczba uczniów) system komunikacji społecznej (np. liczba gazet, telewizorów, telefonów). doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Zależności między wzrostem gospodarczym a rozwojem społecznym należy rozpatrywać w dwóch wymiarach: czasie i przestrzeni czynnik czasu występuje zarówno przy rozpatrywaniu wpływu wzrostu gospodarczego na rozwój społeczny, jak i odwrotnie (głównie w długim okresie) wzrost i rozwój są to zróżnicowane przestrzennie kategorie; istnieje potrzeba uwzględniania wymiaru przestrzennego tych związków doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Podstawowe prawa człowieka w dziedzinach ekonomicznych i społecznych prawo do pracy prawo do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt prawo do płacy za wykonywaną pracę prawo do nauki prawo do uczestniczenia w życiu kulturalnym prawo do wypoczynku i urlopu. doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Modele kształtujące politykę społeczną (1) 1. Model marginalny – opiera się na założeniu, że rynek prywatny i rodzina stanowią naturalne kanały, za pomocą których potrzeby ludzkie powinny być zaspokajane; dopiero jeśli tak się nie dzieje - dopuszcza się wkroczenie polityki społecznej, ale traktowanej jako rozwiązanie doraźne; państwo powinno interweniować tylko w ostateczności i jedynie w stosunku do tych grup społeczno-zawodowych, które nie są w stanie same sobie poradzić doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Modele kształtujące politykę społeczną (2) 2. Model służebny – traktuje politykę społeczną jako dodatek do ekonomii; potrzeby społeczne mają być zaspokajane na podstawie kryterium zasług i wydajności; opiera się na wzorach ubezpieczeń prywatnych – jednostki, a również grupy społeczno-zawodowe są zachęcane do samodzielnego zapewnienia sobie ochrony przed różnymi zdarzeniami losowymi; formą postulowaną są dobrowolne ubezpieczenia. doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Modele kształtujące politykę społeczną (3) 3. Model instytucjonalny – polega na zintegrowanej działalności polityki społecznej w ramach danego społeczeństwa; państwo nie wyznacza granic swojego zaangażowania w działalność socjalną; odpowiedzialność za zagwarantowanie dobrobytu i bezpieczeństwa każdej jednostki ponosi społeczeństwo; rodzina, wolny rynek nie są w stanie zapewnić każdemu zaspokojenia potrzeb na wymaganym poziomie – stąd planowa działalność państwa zastępuje mechanizmy rynkowe doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Modele kształtujące politykę społeczną (4) 4. Model motywacyjny (korporacyjny, socliberalny) jest rozwiązaniem charakterystycznym dla rozwiniętej społecznej gospodarki rynkowej – uwzględnia możliwości szerszej ingerencji państwa w sprawy socjalne, w wyraźnym zachowaniem priorytetu gospodarki rynkowej; państwo gwarantuje podstawowe bezpieczeństwo socjalne, ale dużą część zadań z tego zakresu realizują organizacje pozarządowe (związki zawodowe, organizacje samorządowe); programy społeczne traktowane są jako ważny dodatek do gospodarki, choć powinny jak najmniej zakłócać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Modele kształtujące politykę społeczną (5) 5. Model elementarny – spotykamy go w krajach o słabo rozwiniętej polityce społecznej; pomoc społeczna opiera się na dobroczynności (często działalności charytatywnej kościoła), większość problemów i potrzeb społecznych zaspokajają organizacje pozarządowe; państwo zabezpiecza podstawową ochronę socjalną dla obywateli poprzez ustanowienie minimum socjalnego doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Środki działania w polityce społecznej (1) świadczenia indywidualne pieniężne i rzeczowe fundusze spożycia społecznego, docierające do ludności w różnych formach: rzeczowej, usług, (np. bezpłatne porady lekarskie); pieniężnej, umożliwiającej zakup dóbr i usług, a także w formie ulg lub dopłat ułatwiających nabycie dóbr i usług (np. ulgowe wczasy); zasady korzystania ze świadczeń: oparte na zasadach zbliżonych do podziału wg pracy (np. zasiłki rodzinne, emerytury) lub podziału wg potrzeb i niezależne od podejmowanej pracy; doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Środki działania w polityce społecznej (2) świadczenia mogą być powszechnie dostępne, a nawet przymusowe (np. szczepienia ochronne), inne zaś reglamentowane wskutek ograniczeń możliwości zaspokojenia potrzeb (np. dostęp do kształcenia w szkole wyższej) świadczenia mają charakter roszczeniowy (np. emerytury) lub uznaniowy (np. zapomogi); świadczenia wyraźnie adresowane, z których korzysta się indywidualnie (np. renta) lub świadczenia, do których ma się uprawnienia i korzysta w razie wystąpienia potrzeby (np. świadczenia lekarskie). doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Infrastruktura społeczna to zespół urządzeń zaspokajających potrzeby socjalne, oświatowe i kulturalne ludności doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Infrastruktura społeczna Do infrastruktury społecznej zaliczamy urządzenia z zakresu: oświaty i wychowania wraz z częścią urządzeń nauki (instytucje prowadzące badania podstawowe oraz z zakresu nauk humanistycznych, społecznych itp.) ochrony zdrowia i pomocy społecznej rekreacji i kultury fizycznej spraw socjalnych prowadzonych przez zakłady pracy łącznie z urządzeniami zakwaterowania zbiorowego doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Charakterystyczne cechy infrastruktury społecznej długi okres użytkowania obiektów, z wymogiem elastycznego dostosowywania urządzeń do stale zmieniających się potrzeb duże znaczenie czynnika ludzkiego w prawidłowym funkcjonowaniu urządzeń infrastruktury społecznej konieczność dostosowania infrastruktury do konkretnych warunków miejscowych, do sytuacji i struktury demograficznej konieczność zsynchronizowania rozwoju infrastruktury społecznej z procesami urbanizacyjnymi konieczność konsumowania usług infrastruktury społecznej w miejscu ich świadczenia doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Podmioty polityki społecznej Podmioty polityki społecznej – to wszystkie organy, instytucje i organizacje, których zadaniem jest kształtowanie zasad polityki społecznej i realizacja ich celów doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Zasadnicze typy podmiotów polityki społecznej (1) 1. Międzynarodowe: ONZ: Zgromadzenie Ogólne, Rada Ekonomiczno-Społeczna (Komisja Socjalna, Praw Człowieka, Praw Kobiet i Ludnościowa) Międzynarodowa Organizacja Pracy (Deklaracja Filadelfijska – 1944) doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Zasadnicze typy podmiotów polityki społecznej (2) 2. Państwo i jego instytucje w II połowie XIX wieku rozpoczęto organizację ministerstw pracy; potem pojawiły się ministerstwo: zdrowia, opieki społecznej, oświaty, nasiliła się działalność związków zawodowych XX wiek: wyodrębnienie funkcji społecznej (szerzej pojmowanej niż funkcja socjalna) – 1932 roku w Polsce powołano Ministerstwo opieki Społecznej 1946 rok w Polsce: Ministerstwo Pracy i Spraw Socjalnych, Ochrony Zdrowia, Edukacji Narodowej, Kultury i Sztuki, Ministerstwo Sprawiedliwości doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Zasadnicze typy podmiotów polityki społecznej (3) 3. Instytucje i organizacje pozapaństwowe: kościół (działalność w zakresie służby zdrowia, domy pomocy społecznej, domy dla samotnych matek, hospicja) fundacje organizacje młodzieżowe 4. Instytucje lokalne (samorządy terytorialne) 5. Zakłady pracy (zakładowe świadczenia socjalne) doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW