9-10 Przestępczość zorganizowana (fotografie z Internetu)

Pojęcie przestępczości zorganizowanej W kryminologii określenie to (jako umowne) pojawiło się po II wojnie światowej Odnosiło się do: międzynarodowych powiązań między przestępcami działającymi wcześniej w poszczególnych krajach i/lub... przenikania przestępców do świata polityki i biznesu

Przestępczość zorganizowana Kategoria niejasna. Autorzy zgadzają się, że: jest to działalność przestępcza zespołowa, więź łącząca członków zespołu pozwala im na skuteczniejsze popełnianie przestępstw

Przestępczość zorganizowana Nie ma zgody w kwestiach następujących: Czy struktura zespołu musi być co najmniej dwupoziomowa, czy wystarczy jednopoziomowa? Czy zespół winien być nastawiony na ciągłe popełnianie przestępstw, czy wystarczy porozumienie w celu popełnienia jednego (kryterium trwałości zespołu)? Czy musi istnieć sieć powiązań ludzi ze świata polityki, administracji, gospodarki, czy nie jest to warunek konieczny (kryterium zakresu powiązań)? Model wąski – mafijny (hierarchia, trwałość, powiązanie ze światem polityki, gospodarki) Model szeroki – grupowy (struktura dowolna, trwałość dowolna, zakres powiązań – również dowolny...)

Pojęcie przestępczości zorganizowanej Na marginesie: banda – zbiorowość, której członkowie indywidualnie lub zbiorowo systematycznie naruszają przepisy prawa; są bandy przestępcze (rozboje, włamania), złodziejskie (drobne kradzieże), konfliktowe (stosują przemoc), chuligańskie (niszczą), wycofania (narkomańskie) gang to raczej struktura zorganizowana, wieloczłonowa, prowadząca ciągłą działalność przestępczą

Konwencja NZ przeciwko przestępczości zorganizowanej z 15. 11. 2000 r Konwencja NZ przeciwko przestępczości zorganizowanej z 15.11.2000 r., zwana Konwencją z Palermo To „posiadająca strukturę grupa składająca się z trzech lub więcej osób, istniejąca przez pewien czas oraz działająca w porozumieniu w celu popełnienia jednego lub więcej poważnych przestępstw (podlegających karze pozbawienia lub ograniczenia wolności na okres 4 lat lub więcej) dla uzyskania, w sposób bezpośredni lub pośredni, korzyści finansowej lub innej korzyści materialnej”

fakt kierowania organizacją przestępczą maks. wym. kary >= 10 l. Konwencja z Palermo została potwierdzona w kwietniu 2004 r. decyzją ramową Rady UE, a ta za przestępstwa uznała: fakt kierowania organizacją przestępczą maks. wym. kary >= 10 l. także zachowanie każdej osoby, która – w sposób zamierzony i mając świadomość celu i ogólnej działalności przestępczej organizacji, albo zamiaru popełnienia przez nią konkretnych przestępstw - aktywnie bierze udział w jej działaniach przestępczych, w tym w: dostarczaniu informacji lub środków materialnych, rekrutacji nowych członków, także wszelkich formach finansowania jej działalności maks. wym. kary nie może być niższy niż 5 l.

Przykładowe ujęcia zorganizowanej grupy przestępczej i przestępczości zorganizowanej USA - przestępczość zorganizowaną cechuje: Zaspokajanie potrzeb społeczeństwa na usługi zabronione prawem!!! Ukierunkowanie na formy działalności przestępczej najmniej ryzykowne, najzyskowniejsze, o maksymalnie ograniczonych kosztach i nakładzie pracy Uznanie grupy za solidarną wspólnotę interesów, zespoloną poczuciem przynależności

Przykładowe ujęcia zorganizowanej grupy przestępczej i przestępczości zorganizowanej 4. Podział ról w grupie i postępująca specjalizacja 5. Przestrzeganie zasad obowiązujących w grupie i lojalność wobec niej 6. Wymuszanie przemocą przestrzegania zasad grupowych 7. Przenikanie do świata polityki i gospodarki, organów wymiaru sprawiedliwości (dla bezpieczeństwa i efektywności) 8. Wykorzystywanie postępu technicznego, ponadregionalny/międzynarodowy charakter

Przykładowe ujęcia zorganizowanej grupy przestępczej i przestępczości zorganizowanej Wg Amerykanów (Komisja Specjalna ds. Stosowania Prawa i Wymiaru Sprawiedliwości), przestępczość zorganizowaną cechuje także: Monopolizacja niektórych sfer działalności gosp., wymuszanie bankructw, oszustwa kredytowe i subwencyjne, manipulacje finansowe, korupcja Używanie drastycznych środków do realizacji obranych celów Wykorzystywanie możliwości prowadzenia działalności legalnej

Przestępczość zorganizowana w Polsce Definicja zorganizowanej grupy przestępczej: „Hierarchicznie zorganizowany związek przestępczy, powołany z chęci zysku, dla dokonywania ciągłych i różnorodnych przestępstw, zakładający osiąganie celów przez korupcję, szantaż, użycie siły i broni” /według powołanej w 1994 r. w Komendzie Głównej Policji służby do walki z przestępczością zorganizowaną/

Przestępczość zorganizowana w Polsce Wzorowane na przyjętych przez Europol, uznane przez CBŚ kryteria identyfikacji zorganizowanej grupy przestępczej i przesłanki do wszczęcia działań wobec niej: Współpraca więcej niż dwóch osób Wyznaczenie dla każdej z nich określonego zakresu działania w grupie Dłuższy lub bezterminowy okres współpracy tych osób Stosowanie wewnętrznej kontroli i środków dyscyplinujących (wewnętrzna i zewnętrzna hermetyczność prowadzonych działań) Podejrzenia popełnienia ciężkich przestępstw Działanie na płaszczyźnie międzynarodowej

Przestępczość zorganizowana w Polsce Stosowanie przemocy Struktura grupy wzorowana na podmiotach gospodarczych (hierarchiczna); cechą jest też pomoc dla członków organizacji i ich rodzin… Zaangażowanie w proces prania brudnych pieniędzy (lokowanie zysków w legalne przedsięwzięcia) Uzyskanie wpływu na gremia polityczne i/lub gospodarcze, sądownicze, administracyjne Działanie z chęci zysku i/lub osiągnięcia wpływu na władzę Biuro do walki z P. Zorganizowaną KGP podejmowało działania, gdy stwierdziło, że grupę charakteryzuje przynajmniej osiem takich cech... Od 2000 r. role Biura dw. z Przestępczością Zorganizowaną i Biura dw. z Przestępczością Narkotykową pełni Centralne Biuro Śledcze

Struktura zorganizowanej grupy przestępczej, jej uwarunkowania i determinanty W warunkach polskich strukturę tę określają: Zasięg działania (grupy lokalne: dzielnicowe, obejmujące działaniem całe miasto; regionalne, ogólnokrajowe; międzynarodowe) Skład etniczny (grupy np. polskie, etniczne, międzynarodowe) Kierunki działania (grupy kryminalne, narkotykowe, zajmujące się przestępczością gospodarczą, multiprzestępcze) Pozycja lidera/liderów (jeden lider, zespół kierujący czy rozbudowany zarząd)

Struktura zorganizowanej grupy przestępczej, jej uwarunkowania i determinanty W grupie przestępczej spoiwem decydującym o jej zwartości są: więzi obiektywne (finansowe, uzależnień, rodzinne, przedmiotowe - cele, więzi wynikające z konieczności obrony przed innymi grupami) więzi subiektywne (identyfikacji: więź dystrybutywna i kolektywna; strachu) więzi behawioralne (prowadzona działalność, towarzyskie)

Struktura zorganizowanej grupy przestępczej, jej uwarunkowania i determinanty Typowe struktury organizacyjne Struktura gwiaździsta (z wyraźnie wyodrębnionym centrum i z powiązanymi z nim osobami/zespołami osób – Cosa Nostra) Sieć (struktura siatkowa – brak wyraźnego centrum, istnieje kilka równorzędnych osób/grup współpracujących ze sobą – norweski gang Tveita) Struktura liniowa (ciąg osób, zespołów; bez kontaktu pomiędzy granicznymi ogniwami – zob./czyt. F. Forsyth, Dzień Szakala)

Rodzaje (kierunki) przestępczości zorganizowanej (wg CBŚ) http://cbs Przestępczość KRYMINALNA (obejmuje m.in.: zabójstwa, rozboje, wymuszenia rozbójnicze, porwania dla okupu, handel ludźmi, kradzieże aut, fałszowanie pieniędzy, przestępczość przeciwko dobrom kultury – głównie zabytkom ruchomym, terroryzm) Przestępczość NARKOTYKOWA (produkcja, handel, przemyt narkotyków) Przestępczość EKONOMICZNA (pranie brudnych pieniędzy, afery bankowe, giełdowe, korupcja itp.)

Skutki/efekty zorganizowania przestępców i ich ranga Efekt organizacyjny - właściwy podział zadań, uprawnień i obowiązków pozwala osiągać lepsze rezultaty bez zwiększania nakładów, osiągać cele niedostępne dla jednostek Efekt ochronny - zorganizowanie grupy pozwala jej członkom lepiej zabezpieczać się przed wykryciem, osądzeniem (zob. łódzka ośmiornica) Efekt demoralizacji – udział w zorganizowanej grupie przestępczej wiąże się z kontrolą i wpływem (demoralizującym) grupy na poszczególnych członków; grupa stanowi też grupę demoralizującego odniesienia dla osób nie związanych z przestępczością Efekt korupcji – dzięki zorganizowaniu (oznaczającemu też większy zasięg działania), grupa ma większe możliwości wciągania w swoją działalność osób ze świata polityki, administracji, gospodarki

System zwalczania przestępczości zorg. w Polsce obejmuje: Środki prawne pozostające w dyspozycji państwa i jego organów, także praktykę stosownego orzecznictwa: art. Kodeksu karnego: 258, 299 (określające udział w procederze przestępczości zorganizowanej, poziomy tej przestępczości, także jej przedmiot – np. pranie brudnych pieniędzy, przestępstwa finans.) art. kk.: 60, 259 (mały świadek koronny – złagodzenie wymiaru, zawieszenie wykonania kary; złagodzenie odpowiedzialności i wyłączenie karalności za art. 258) art. Kodeksu postępowania karnego: 184 (świadek incognito) Instytucja świadka koronnego (ustawy, rozporządzenia) UWAGA na zasady: stopniowalności wymiaru kary stopniowalności „zasług” na poczet złagodzenia wspomnianego wymiaru kary

System zwalczania przestępczości zorg. w Polsce obejmuje: Wyspecjalizowane organy państwa: http://cbsp.policja.pl/cbs/aktualnosci/106615,quotThe-Power-of-Synergyquot-film.html Metody pracy operacyjnej (kontrola operacyjna, zakup kontrolowany, kontrolowane przyjęcie lub wręczenie korzyści majątkowej + prowokacja policyjna; przesyłka niejawnie nadzorowana; ujawnienie tajemnicy bankowej i ubezpieczeniowej; posługiwanie się dokumentami legalizacyjnymi; korzystanie z bilingów połączeń telefonicznych; wykorzystanie współpracujących z policją) Współpracę międzynarodową w tym zakresie Organizacje pozarządowe Analizy naukowe zjawiska i szkolenia funkcjonariuszy agend wyznaczonych do zwalczania przestępczości zorganizowanej

Świadek koronny Podstawą prawną są ustawy: o świadku koronnym z 1997 r. i o zmianie ustawy o świadku koronnym z 2006 r. Uzupełnieniem są rozporządzenia Rady Ministrów z 1998 r. i z 2006 r. w sprawie udzielania ochrony i pomocy świadkom koronnym i innym uprawnionym osobom Po 10 latach stosowania instytucji ŚK efektem procesowym tylko głównych spraw było wskazanie/sformułowanie: 3834 podejrzanych 12 797 zarzutów (m.in. 106 popełnienia zabójstwa) ogółem wykryto blisko 13 tys. przestępstw odzyskano mienie na kwotę 37 606 427 zł zabezpieczono mienie na kwotę 30 324 756 zł aresztowano tymczasowo 2422 osoby

Świadek koronny – instytucję tę stosuje się w sprawach takich, jak: Przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w zorganizowanej grupie Udział w zorganizowanej grupie lub związku Łapownictwo bierne Łapownictwo czynne Płatna protekcja bierna Płatna protekcja czynna Przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza publicznego Bierne i czynne łapownictwo wyborcze, sportowe oraz związane z wykonywaniem działalności gospodarczej

Świadek koronny Status świadka koronnego może uzyskać podejrzany, który do czasu wniesienia do sądu aktu oskarżenia: przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje mogące przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia innych sprawców, ujawnienia innych przestępstw lub zapobieżenia im ujawnił majątek swój oraz innych sprawców zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących uczestników i okoliczności przestępstwa Status świadka można uzyskać także pod warunkiem zobowiązania się do zwrotu korzyści majątkowej odniesionej z przestępstwa (także skarbowego) oraz naprawienia szkody nim wyrządzonej

Świadek koronny Fot. „Masa” x 2 i „Słowik” Świadkiem koronnym nie może zostać podejrzany kojarzony z: popełnieniem lub współudziałem w popełnieniu zabójstwa nakłanianiem innej osoby do popełnienia takiego czynu kierowaniem zorganizowaną grupą lub związkiem Podejrzany, któremu przyznano status świadka koronnego, nie podlega karze za przestępstwa (także skarbowe), w których uczestniczył i które jako świadek koronny ujawnił w trybie przewidzianym ustawą

Świadek koronny Status świadka koronnego uchyla się obligatoryjnie, jeśli tenże świadek: zeznał nieprawdę lub zataił prawdę popełnił nowe przestępstwo działając w zorganizowanej grupie lub związku zataił majątek swój lub pozostałych sprawców uzyskał status świadka niezgodnie z prawem Można podjąć zawieszone (na 14 dni, do czasu umorzenia) postępowanie w danej sprawie wobec świadka koron., jeśli: popełnił on nowe przestępstwo umyślne nie wykonał w oznaczonym terminie lub w oznaczony sposób zobowiązania do naprawienia szkody lub zwrotu korzyści uzyskanych z przestępstwa

Proces ustanawiania świadka koronnego i program ochronny Trzy etapy: sędziowski (postanowienie o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego) prokuratorski (postanowienie o zastosowaniu ochrony/pomocy) policyjny (zarządzenia komendanta głównego o formach ochrony/pomocy) lub więzienny (wykonuje dyr. generalny SW) Ochroną świadka koronnego zajmuje się Zarząd Ochrony ŚK (ZOŚK) CBŚ KGP Czynnikiem zwiększającym bezpieczeństwo ŚK jest możliwość przesłuchania ŚK dzięki wideotransmisji Programem ochronnym bywają też objęte rodziny ŚK Elementem programu ochrony jest uzyskanie wyższych/dodatkowych kwalifikacji