Szymon Kowalczyk

EUROPEJSKA GENEZA o W drugiej połowie XIX w. pojawiły się głosy o potrzebie gwarancji praw mniejszościom etnicznym, religijnym czy językowym o Po II WŚ powstały rozwiązania uniwersalne, np. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych czy Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 r.

EUROPEJSKIE REGULACJE PRAWNE o Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej: - proklamowana dnia 7 grudnia 2000 r. - obecnie stanowi część Traktatu z Lizbony, który nadał jej moc wiążącą - Artykuł 21 – Niedyskryminacja: „Zakazana jest wszelka dyskryminacja w szczególności ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię (...), przynależność do mniejszości narodowej (...)”. o Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych: - weszła w życie 1 lutego 1998 r. - Art. 4: „Strony zobowiązują się zagwarantować osobom należącym do mniejszości narodowych prawo do równości wobec prawa oraz jednakową ochronę prawa. W tym względzie jakakolwiek dyskryminacja wynikająca z przynależności do mniejszości narodowej jest zabroniona”.

SPECYFIKA SYTUACJI W AFRYCE o W Afryce (nie licząc części północnej) mamy do czynienia z mozaiką etniczną. o Narody afrykańskie nie mają tak dużej świadomości swojej odrębności jak narody europejskie. o Mieszkańcy Afryki posługują się liczbą ponad 1000 języków i dialektów. o W Afryce ma miejsce wiele wojen domowych. o Większość mieszkańców Afryki pojmuje siebie nie w kategoriach przynależności do jakiegoś większego państwa, lecz w kategoriach przynależności do określonego plemienia (plemię – prototyp narodu).

WPŁYW BURZLIWEJ HISTORII o Od XV w. można mówić o początku okresu kolonialnego w Afryce, gdyż wtedy zaczęli pojawiać się tam pierwsi Europejczycy. o W XVI w. pierwsze kolonie założyli Portugalczycy. o 1652 r. – Holendrzy zakładają Kapsztad i rozpoczęli wywożenie niewolników na ogromną skalę, co spowodowało zrujnowanie gospodarki i upośledzenie rozwoju kontynentu afrykańskiego. o Rocznie wywożono nawet 100 tys. Afrykańczyków. o Afrykańczycy często stawiali opór kolonizatorom – np. Powstanie Mahdiego w Sudanie w XIX w. o 1885 r. – konferencja w Berlinie, na której podzielono Afrykę na państwa kolonialne z dominującą pozycją Wielkiej Brytanii i Francji. o Kolonializm upadł dopiero w XX w.

o Po II WŚ nastąpił okres dekolonizacji Afryki. Dużą rolę w tym procesie odegrała utworzona w 1963 r. Organizacja Jedności Afrykańskiej, skupiająca uzyskujące niepodległosć państwa Afryki. o Jednym z głównych powodów wojen w Afryce stał się sztuczny przebieg granic, który jest pozostałością po koloniach, nieuwzględniający w najmniejszym stopniu ludności mieszkającej na danym terenie i często dzieląc wiele plemion granicą państwa.

AFRYKAŃSKIE REGULACJE PRAWNE o Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów: - przyjęta w Nairobi dnia 26 czerwca 1981 r. - Artykuł 19: „Wszystkie ludy będą równe; będą one korzystały z tego samego szacunku oraz miały te same prawa. Nic nie usprawiedliwia dominacji jednego ludu nad drugim”. - Art. 22: „1. Wszystkie ludy będą miały prawo do swojego gospodarczego, społecznego i kulturalnego rozwoju z poszanowaniem własnej wolności i tożsamości oraz w równym korzystaniu ze wspólnego dziedzictwa ludzkości. 2. Państwa będą miały obowiązek zapewnić, indywidualnie lub zbiorowo, korzystanie z prawa do rozwoju”. - pojęcie „lud” – charakterystyczne dla sytuacji afrykańskiej. - w związku z ogromną liczbą plemion najbardziej adekwatne są normy zakazujące dyskryminacji.

- normy zakazujące dyskryminacji zajmują istotną pozycję w konstytucjach afrykańskich. Dodatkowo są one uzupełniane zakazem apartheidu (konstytucja Namibii). W konstytucji Nigerii podkreśla się dodatkowo działania państwa prowadzące do integracji narodowej. o Przynależność państwową reguluje się w sposób specyficzny, odmienny od standardów europejskich, w których istnieje jasny podział na obywateli, cudzoziemców i bezpaństwowców. W Afryce granice te są zatarte, normą są częste migracje ludności, a źle działajaca administracja powoduje, że duży odsetek ludności nie posiada dowodu tożsamości czy paszportu. o Najlepiej rozwiniętym państwem pod względem unormowania praw człowieka jest RPA. Konstytucja RPA z 1996 r. zawieta szeroki katalog rozwiązań zabraniajacych dyskryminacji, np. z powodu płci, orientacji seksualnej czy statusu materialnego.

o Również w RPA uchwalona została ustawa o promocji równości i zapobieganiu niesprawiedliwej dyskryminacji, która została przyjęta w 2000 r. o Na drugim biegunie leży Demokratyczna Republika Konga, którą zamieszkuje ponad 200 plemion. Łączy się to z ciągłymi wojnami międzyplemiennymi. o Krajem, w którym sytuacja się poprawia jest Sudan. W 2005 r. skończyła się tam wojna domowa trwająca 21 lat i w wyniku ustaleń pokojowych zorganizowano referendum niepodległościowe, na mocy którego w 2011 r. Sudan Południowy odłączył się od reszty kraju i tym samym jest to krok w kierunku likwidacji sztucznych granic i wydzieleniu ich w zgodzie z rzeczywistością. Udało się dzięki temu częściowo uporać z problemem wojen domowych, ale rozpoczął się inny kłopot – ogromnej biedy i niedostatku.

LUDNOŚĆ TUBYLCZA o Ludność tubylcza to szczególny segment mniejszości etnicznych, stanowiący ok. 5% populacji globu. Tubylcy to potomkowie ludzi, którzy jako pierwsi znaleźli się na danych terenach i zostali podbici przez grupy odmienne rasowo, wskutek czego zostali wcieleni do obcego państwa. o W Afryce do takich ludów zalicza się: Pigmejów, Masajów czy Buszmenów San. o Dla ludności tubylczej najważniejsze jest prawo do samostanowienia, a od państwa oczekują zapewnienia terytorium na wyłączność. o Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka, które mówią o prawie wszystkich narodów do samostanowienia należy interpetować szeroko, także w odniesieniu do ludności tubylczej. o 2 grupy tubylców: 1) żyjący w całkowitym odosobnieniu, często niemający pojęcia o strukturach państwa i prawach człowieka oraz 2) zasymilowani z resztą społeczeństwa.

PANAFRYKANIZM o Ruch panafrykański został zapoczątkowany przez Williama Du Bois oraz Marcusa Garveya. Tę ideę przeniesiono na kontynent afrykański w 1919 r. o Postulat zjednoczenia i niepodległości całej czarnoskórej Afryki. o 1963 r. – stworzenie Organizacji Jedności Afrykańskiej, której celami były umacnianie jedności i solidarności państw afrykańskich oraz współpraca, także w duchu Karty NZ i Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. OJA osiągnęła swój głowny cel w postaci likwidacji kolonializmu. o 2003 r. – utworzenie Unii Afrykańskiej, której celem jest m. in. walka z terroryzmem i promowanie zniszczenia zapasów nuklearnych. o Istotną rolę w integracji afrykańskiej odgrywa sport. Afrykańska Konfederacja Piłkarska aktywnie walczy z rasizmem i wcześniej z kolonializmem.

PODSUMOWANIE o W celu zmiany sytuacji mniejszości narodowych oraz ludności tubylczej w Afryce, potrzebne jest rozwinięte społeczeństwo obywatelskie. o Na obecną chwilę najważniejsze jest kształtowanie świadomości narodowej mieszkańców, która wykracza poza interesy rodowe i plemienne. o Najpierw należy uporać się z głodem, brakiem wody pitnej i konfliktami zbrojnymi, żeby później móc skupić się na współpracy, historii i wspólnej kulturze. o Potrzebne jest otwarcie świata na Afrykę, które w ostatnim czasie się dokonuje. Mówi się nawet o tzw. „modzie na Afrykę”.

Prezentacja na podstawie artykułu Katarzyny Kawali „Ochrona praw mniejszości narodowych i etnicznych w Afryce (w kontekście porównania z sytuacją w Europie)”.