ZASOBY SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH POLSKI a BEZPIECZEŃSTWO ENRGETYCZNE W HORYZONCIE 2050 ROKU Dr Michał Wilczyński 1

Zdefiniujmy „bezpieczeństwo energetyczne” • bezpieczeństwo dostaw – tj. zapewnienie ciągłości i jakości dostaw energii na poziomie wynikającym z potrzeb społecznych i gospodarczych. Na poziomie krajowym oznacza to także ograniczenie uzależnienia od importu surowców energetycznych; • bezpieczeństwo ekonomiczne – tj. zapewnienie, że ceny energii nie będą tworzyły bariery dla rozwoju gospodarczego i nie będą prowadziły do ubóstwa energetycznego; • bezpieczeństwo ekologiczne – tj. zapewnienie, że produkcja energii nie będzie powodowała nadmiernego zanieczyszczenia środowiska i nieodwracalnych zmian (w tym wyczerpania zasobów). wg prof.Z.Karaczuna, 2012 2

BILANS ENERGII PIERWOTNEJ POLSKI w 2011 r. Gospodarka paliwowo-energetyczna w latach 2010, 2011. Główny Urząd Statystyczny, 2012

PROGNOZY World Energy Outlook 2012 - OECD/IEA: „w krajach OECD zapotrzebowanie na węgiel kamienny do 2030 roku będzie spadać o 1,1 % rocznie gdy w tym samym czasie w Chinach będzie rosnąć o 2,1 %” Według scenariusza nowych polityk IEA w następnych latach zużycie węgla kamiennego w UE będzie maleć o 2,5 % rocznie i w 2035 roku osiągnie 200 mln Mg tce, wobec 327 mln Mg w 2011.

Jak zmienia się struktura zużycia nośników energii pierwotnej w Polsce w latach 1990 - 2010

Światowy handel węglem kamiennym Annual report 2012; Facts and Trends 2011/2012-Verein der Kohlenimpoteure

Opracowanie autora na podstawie Bilansu Zasobów Kopalin, W latach 1990 – 2011 wydobyto w Polsce 2.365 mln Mg węgla kamiennego a ubytek w geologicznych zasobach bilansowych wyniósł 17.000 mln Mg. Opracowanie autora na podstawie Bilansu Zasobów Kopalin, oraz prac Sobczyk E.J.,(2008), Ney R.,et.al.,(2003), Probierz K.,Borówka B.,(2009)

Czy Polska powinna kontynuować energetyczną politykę węglową mając świadomość, że w 2050 roku krajowe wydobycie węgla kamiennego nie przekroczy 28 mln Mg ? Opracowanie autora na podstawie danych: Bilansu Zasobów Kopalin, GUS, Ministerstwa Gospodarki,

Jaka przyszłość rysuje się przed polskim górnictwem węgla kamiennego w obliczu spadających od września 2011 roku cen na rynku międzynarodowym ?

Od 2011 obowiązuje decyzja Rady Unii Europejskiej w sprawie pomocy państwa ułatwiającej zamykanie niekonkurencyjnych kopalń węgla (2010/787/UE). Decyzja ta zezwala na pomoc publiczną ograniczoną jedynie do osłony socjalnej pracowników likwidowanych kopalń. Wszystkie nierentowne kopalnie węgla kamiennego na terenie UE muszą być zamknięte do 31 grudnia 2018 roku. Opracował autor na podstawie sprawozdań finansowych KW SA

Nie można dłużej lekceważyć ograniczoności zasobów nieodnawialnych Nie można dłużej lekceważyć ograniczoności zasobów nieodnawialnych...(Alternatywna Polityka Energetyczna) WĘGIEL BRUNATNY

Ilość wody wypompowanej [mln m3] Średni wskaźnik zawodnienia [m3/Mg] Skala eksploatacji górniczej stanowi zagrożenie dla wszystkich komponentów środowiska Kopalnia Węgiel [mln Mg] Nadkład [mln m3] Ilość wody wypompowanej [mln m3] Średni wskaźnik zawodnienia [m3/Mg] Adamów 177,9 1.170,4 2.911 16,36 Bełchatów 816,1 3.477,5 7.106 8,71 Konin 534,9 2.811,1 4.368 8,17 Turów 840,2 1.841,4 886 1,05 Łącznie 2.369,1 9.300,4 14.539 6,14 Źródło: A. Tajduś, Z. Kasztelewicz, (2009) 12

Ogółem ze wszystkich źródeł Ze spalania węgla kamiennego Ponad połowa emisji ekwiwalentu dwutlenku węgla i 86 % emisji dwutlenku siarki w Polsce pochodzi ze spalania węgla kamiennego Źródło SO2 NOx Pyły 2009 2010 Ogółem ze wszystkich źródeł 861,7 973,6 822,1 866,8 403,6 445,3 Ze spalania węgla kamiennego elektrownie i elektrociepłownie zawodowe 323,0 366,0 225,2 234,2 12,9 13,0 ciepłownie 96,7 111,3 32,3 39,1 17,8 20,4 usługi 21,0 22,1 4,7 5,4 4,4 5,0 gospodarstwa domowe 180,0 198,0 36,2 44,2 116,8 142,7 rolnictwo 32,0 35,2 6,4 7,9 20,8 25,4 przemysł 86,0 89,2 5,7 5,9 3,7 3,8 Za raportem LRTAP 2012 KOBIZE

Ogółem ze wszystkich źródeł Kto poza specjalistami ma świadomość, iż ze spalaniem węgla wiąże się emisja silnie toksycznych metali ciężkich jak: rtęć, kadm, arsen, ołów, czy pierwiastków promieniotwórczych uranu i toru ? [Mg] Cd Hg Pb As 2009 2010 Ogółem ze wszystkich źródeł 36,8 44,3 14,2 14,8 458,7 524,2 40,1 44,5 Spalanie węgla kamiennego 26,0 31,1 4,8 5,4 172,7 203,6 18,8 22,1 Za raportem LRTAP 2012 KOBIZE

Legnica – Głogów – Gubin; skala planowanych inwestycji energetycznych Elektrownie Legnica moc 4 600 MW (produkcja energii 30 TWh/rok) Gubin moc 4 600 MW (produkcja energii 30 TWh/rok) Przewidywane skutki na przykładzie Bełchatowa Emisja do atmosfery (rocznie 2 elektrownie): CO2 – 60 mln Mg, SO2 – 180.000 Mg, NOx – 60.000 Mg, Pyły – 7.200 Mg 2. Popioły lotne: ~ 500.000 Mg/rok

Uproszczony rachunek ekonomiczny Każda działalność przemysłowa powoduje negatywne skutki dla zdrowia ludzi i środowiska. Naogół są to zmiany nieodwracalne. Obecnie szkody te, w postaci tak zwanych „efektów zewnętrznych”, nie są brane pod uwagę w rachunku ekonomicznym przedsiębiorstw przez co powstają tzw. nieefektywności alokacyjne (nadmierna konsumpcja dóbr i usług, których produkcja powoduje zanieczyszczenia środowiskowe i niekorzystne efekty zewnętrzne). . BIZNES JAK DOTĄD UWZGLEDNIENIE KOSZTÓW ZEWETRZNYCH Zdaniem prof.Tajdusia i prof.Kasztelewicza (2009): „Rozpatrując kryteria konkurencyjności ekonomicznej należy stwierdzić, że węgiel brunatny jest dziś liderem w tej kategorii, bowiem koszty wytworzenia energii elektrycznej z węgla brunatnego są około 20% niższe niż te same koszty dla węgla kamiennego i około dwa razy mniejsze niż gazu czy energii wiatrowej” Zdaniem prof. Kudełko (2012): W technologii tradycyjnej elektrownia o mocy 4600 MW bez instalacji CCS, spełniającej standardy emisyjne obowiązujące po 2015 roku w granicach norm, generuje koszty zewnętrzne na poziomie około 5 mld zł/rok (167 zł/MWh). Zatem finalny koszt MWh wyniesie 185+167=352 zł. Przy zachowaniu ostrzejszych standardów emisyjnych oznacza koszty rzędu 3.8 mld zł/rok. (127 zł/MWh). Zatem finalny koszt MWh wyniesie 185+127=312 zł. Technologia oxy-fuel pozwala zminimalizować niekorzystny wpływ zanieczyszczeń gazowych do poziomu 0.7 mld zł/rok. (23 zł/MWh). Zatem finalny koszt MWh wyniesie 185+23=208 zł. Hipotetyczne całkowite zastąpienie produkcji energii z obu elektrowni konwencjonalnych (Legnica i Gubin) elektrowniami wiatrowymi oznaczałoby uniknięcie 9.9 mld zł/rocznie kosztów zewnętrznych.

Dlaczego dekarbonizacja jest konieczna w UE ? Energy Road Map 2050 w najbliższych dekadach i tak państwa UE muszą ponieść wielkie nakłady na modernizację systemów energetycznych; europejska gospodarka po 2030 roku będzie miała konkurencyjny handicap na globalnym rynku jako region o stosunkowo niewielkim uzależnieniu od importu nośników energii i fluktuacji ich cen; w istotnym rozmiarze zmniejszy zanieczyszczenie powietrza poprawiając stan zdrowia mieszkańców kontynentu. 17

OZE+ EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA Naszym narodowym interesem jest niezwłoczne wejście na drogę zmiany modelu gospodarki energią w kierunku wyznaczonym przez Energy Road Map 2050 2020 2030 2040 2050 Opracowanie autora z wykorzystaniem danych Bilansu Zasobów Kopalin; stan na 31 XII 2011 rok – PIG PSG Zagospodarowane złoża węgla brunatnego; 1287 mln Mg/63 mln Mg wydobycie roczne = wystarczalność 20 lat OZE+ EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA Szacunkowe zasoby wydobywalne gazu niekonwencjonalnego; 346 – 768 mld m3 DEKARBONIZACJA Zasoby przemysłowe węgla kamiennego zmniejszają się z 16,9 mld Mg (1989) do 4,2 mld Mg w 2010 – wyczerpią się przed 2050 18

Dziękuję za uwagę !