NOWY WYKŁAD 4

Jako główne źródło dochodów budżetu Zasady podatkowe Podatki Jako główne źródło dochodów budżetu Zasady podatkowe

Neoliberalizm gospodarczy lat 80. XXw. Stopy podatkowe spadają Państwa konkurują o inwestycje zagraniczne i kapitał niską stopą podatkową

Czy rozpiętości dochodowe muszą rosnąć?

Główne podatki ,Polska VAT (22) obecnie 25 % PIT :19%, 32 % przedsiębiorcy 19% CIT: 19 % Akcyza (od ceny z VAT-em) Quasi-podatki (składka ZUS) USA utrzymały podatek obrotowy

Wpływy z VAT Zmniejszają się …

Stawki podatkowe w krajach Unii Europejskiej w roku 2010 Źródło: Komisja Europejska Kraj Górna stawka PIT w %% Standardowa stawka VAT w %% Górna stawka CIT w %% Belgia 53,7 21 34 Bułgaria 10 20 Czechy 15 19 Dania 51,5 25 Niemcy 47,5 29,8 Estonia Irlandia 41 12,5 Grecja 45 24 Hiszpania 43 18 30 Francja 45,8 19,6 34,4 Włochy 45,2 31,4 Cypr Łotwa 26 Litwa Luksemburg 39 28,6 Węgry 40,6 20,6 Malta 35 Holandia 52 25,5 Austria 50 Polska 32 22 Portugalia 42 26,5 Rumunia 16 Słowenia Słowacja Finlandia 48,6 23 Szwecja 56,4 26,3 Wielka Brytania 17,5 28 EU-27 średnia arytmetyczna 37,5 19,2 25,7

Stopy podatkowe na świecie spadają, CIT

Maxymalne stawki PIT

Dochody wydatki, UE

Dochody i wydatki ,budżetu USA

Max.stawka PIT, USA-tendencja spadkowa

Polska, dochody podatkowe 2010-2014 prognoza

Polityka fiskalna Wpływ na politykę gospodarczą

Dla gospodarki problem stanowią konsekwencje deficytu, które są następujące: • Czy deficyt powstał w wyniku recesji czy działalności politycznej? • Jakie powinny być proporcje polityki pieniężnej i fiskalnej? • Czy deficyt hamuje czy pobudza inwestycje? • Jakie są rzeczywiste skutki deficytu?

􀂃 Budżet rzeczywisty – są to wyrażone w pieniądzu wydatki, przychody i deficyt w danym okresie. 􀂃 Budżet strukturalny – pokazuje, jakie byłyby wydatki, przychody i deficyt, gdyby gospodarka osiągnęła produkt potencjalny. 􀂃 Budżet cykliczny (koniunkturalny) – określa wpływ cyklu koniunkturalnego na budżet i mierzy zmiany w dochodach, wydatkach i deficycie, które powstają wtedy, gdy produkcja różni się od wartości potencjalnej, zaś gospodarka znajduje się w stanie ekspansji lub recesji. Budżet cykliczny jest różnicą między budżetem rzeczywistym i budżetem strukturalnym.

Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę ocenia się na podstawie budżetu strukturalnego, a nie na podstawie budżetu rzeczywistego. Nie istnieje wzór optymalnego budżetu. Najbardziej pożądany poziom przychodów, wydatków i związanych z tym nadwyżek czy deficytów zależy w makroekonomii od dwóch czynników: • potrzeby hamowania lub pobudzania gospodarki • roli, jaką polityka fiskalna i pieniężna odgrywają w hamowaniu lub pobudzaniu gospodarki

Jeśli PNB spada, to spadają dochody ludności, a więc spadają dochody z podatków. Kiedy aktywność gospodarcza zmniejsza się, to maleją również przychody z podatku dochodowego od przedsiębiorstw, czyli maleją wpływy do budżetu. Jednocześnie zaczynają rosnąć niektóre wydatki, ponieważ zwiększa się liczba bezrobotnych, a także powstaje konieczność większych wypłat z funduszu opieki społecznej i innych, związanych z opiekuńczą rolą państwa. Malejące przychody i rosnące wydatki prowadzą do zwiększenia deficytu budżetowego.

Problem hamowania lub pobudzania gospodarki polega na odpowiednim kierowaniu popytem. Aby ożywić gospodarkę, rząd zwiększa wydatki lub zmniejsza podatki, co przesuwa krzywą globalnego popytu na prawo. Działania takie zwiększają deficyt budżetowy strukturalny. Jeśli rząd chce zahamować rozwój gospodarczy, to powinien zwiększyć podatki, aby stworzyć nadwyżkę budżetu strukturalnego

Oddziaływanie polityki fiskalnej i pieniężnej na pobudzanie lub hamowanie gospodarki dotyczy kombinacji obu tych narzędzi, które stosuje się do kształtowania ogólnego poziomu PNB, a także jego struktury. Różnicując podatki, wydatki i podaż pieniądza rząd, może zmieniać wielkość produktu potencjalnego przeznaczoną na konsumpcję, inwestycje i wydatki rządowe. Polityka fiskalna może być wykorzystywana do hamowania lub pobudzania gospodarki, szczególnie w krótkim okresie, kiedy przyjmujemy keynesowski model gospodarki i krzywa globalnej podaży jest pozioma

Stabilizujące skutki polityki fiskalnej są ograniczone wpływem tej polityki na inwestycje prywatne, który jest neutralizowany przez rynek pieniężny. Mówimy, że inwestycje są wypychane przez politykę fiskalną. Mechanizm tego wypychania działa następująco: jeśli rząd zwiększa wydatki na dobra i usługi, to PNB rośnie w sposób mnożnikowy szybciej od wydatków rządowych: ΔPNB = ΔG • MNOŻNIK

Należy tu także uwzględnić reakcję rynku pieniężnego, tzn Należy tu także uwzględnić reakcję rynku pieniężnego, tzn. ze wzrostem PNB wzrasta popyt na pieniądz, co przy danej podaży pieniądza powoduje wzrost stopy procentowej. Rosnąca stopa procentowa hamuje rozwój inwestycji, a więc wzrost deficytu strukturalnego, spowodowany wzrostem wydatków lub obniżeniem podatków, powoduje wypychanie inwestycji. Ma to miejsce wówczas, gdy efektywność polityki fiskalnej zmniejsza się w wyniku reakcji rynku pieniężnego. Wzrost deficytu strukturalnego powoduje wzrost stopy procentowej oraz zahamowanie inwestycji.

Płatności odsetkowe Deficyt pierwotny

WNIOSKI: Efektem wysokich deficytów sektora publicznego w przeszłosci jest wysoki dług publiczny Dla stabilizacji długu niezbedna jest eliminacja deficytu. Eliminacja deficytu jest możliwa, gdy sektor publiczny osiaga nadwyżkę pierwotną równą płatnościom odsetkowym. Oznacza to konieczność trwałego podniesienia podatków.

Deficyt budżetowy w roku t wynosi: Deficyt t = r * Dt-1 + (Gt – Tt) Dt–1 = Dług publiczny (wymagalny) na koniec roku t-1 Gt = Wydatki na dobra i usługi w roku t r = realna stopa procentowa Tt = Podatki pomniejszone o transfery w roku t. Uwaga: Oficjalne miary deficytu uwzgledniają nominalną stopę procentową. Miara uwzględniająca realną stopę to deficyt skorygowany o inflacje.

Dt – Dt -1 = deficyt t Dt = (1 +r) D t-1 + Gt - Tt Ograniczenie budżetowe rządu stanowi, że zmiana wartosci długu publicznego w okresie t jest równa deficytowi w okresie t: Dt – Dt -1 = deficyt t Dług na koniec okresu t wynosi: Dt = (1 +r) D t-1 + Gt - Tt

Deficyt strukturalny i cykliczny Nawet ekonomisci keynesowscy dostrzegają trudnosci w stosowaniu polityki fiskalnej jako stabilizacyjnej, wynikajace z: -Niewielkiej elastycznosci -Długich opóźnien Jednym ze sposobów radzenia sobie z tymi trudnosciami jest stosowanie automatycznych stabilizatorów Automatyczne stabilizatory to takie rozwiazania w budżecie, które powodują automatyczny wzrost wydatków i spadek podatków (bez działań legislacyjnych) w okresie recesji.

Efektem ubocznym automatycznych stabilizatorów jest tendencja do wzrostu deficytu w okresach recesji i spadku przy ożywieniu gospodarczym. Aby odróżnić zmiany w deficycie wynikajace z cykli koniunkturalnych od zmian w nastawieniu w polityce fiskalnej, powinnismy rozpatrywac deficyt odpowiadajacy produktowi potencjalnemu.

Deficyt strukturalny pokazuje wartość deficytu, która byłaby rejestrowana przy danym nastawieniu w polityce fiskalnej, gdyby produkcja odpowiadała poziomowi pełnego zatrudnienia (bezrobocie na poziomie naturalnym).

Deficyt strukturalny i cykliczny sektora publicznego w Polsce

Deficyt strukturalny zmniejsza się

Deficyt a podaż pieniądza Deficyt budżetowy może być finansowany dwoma metodami Pożyczkami (emisja papierów wartosciowych) lub emisją pieniądza. Monetyzacja długu jest procesem polegającym na emisji rządowych papierów wartościowych i zmuszeniu banku centralnego do ich zakupu. Zakup papierów przez bank centralny jest finansowany emisją pieniądza, które są wykorzystywane do pokrycia deficytu.

Seignorage (seniorat)- rezultat produkcji pieniędzy przez rząd Renta emisyjna to realna wartość dochodów osiaganych przez rzad z wyłacznego prawa do emisji pieniadza. Renta = ∆M /P ; P to ogólny poziom cen Przyjmijmy że ∆M = bazowy przyrost M ∆M/M * M/P Renta emisyjna to iloczyn stopy wzrostu nominalnej podaży pieniądza i realnych zasobów pieniądza.

Renta emisyjna a deficyt Jakie sa determinanty realnych zasobów pieniadza utrzymywanych przez podmioty? Realne zasoby pieniądza zależą (dodatnio) od dochodu i (ujemnie) od nominalnej stopy procentowej. Wyższa nominalna stopa procentowa oznacza wzrost kosztu alternatywnego i zniechęca ludzi do utrzymywania pieniądza. Wniosek: tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza ma niejednoznaczny wpływ na wartość dochodów z renty emisyjnej

Renta emisyjna a tempo wzrostu podaży pieniadza: Renta emisyjna jest początkowo rosnąca, a pózniej malejąca funkcją tempa wzrostu nominalnej podaży pieniądza.

Renta emisyjna a deficyt

Aktualne problemy realizacji budżetu i polityki fiskalnej

NOWE ROZWIĄZANIA Wprowadzenie planowania finansowego wieloletniego Konsolidacja finansów publicznych Likwidacja państwowych zakładów budżetowych oraz gospodarstw pomocniczych Powołanie agencji wykonawczych Budżetowanie zadaniowe Odrębny budżet środków europejskich

Problemy Zmniejszyć deficyt budżetowy –do wymogów UE/strefy euro Osłabić tempo przyrostu długu Zmniejszyć dług/PKB Zmniejszyć koszty obsługi długu Wykorzystać efektywnie środki z UE dla rozwoju kraju

Konstrukcja budżetu- a wejście do strefy euro Trudne wymagania: Dług do 60 % PKB Deficyt do 3 %PKB Stopa inflacji: 3 najniższe w UE +1,5 % max Stopa oprocentowania średniookresowych obligacji rządowych

Ciągle nie rozwiązany problem konstrukcji budżetu zadaniowego W budżecie zadaniowym wydatki grupowane są wg. celów i zadań – nie wg. podziału resortowego\ Przykład: wydatki na zdrowie są w kilku budżetach resortów

A może powołać Radę Finansów Publicznych na wzór Rady Polityki Pieniężnej? Istnieje w : Szwecji Na Węgrzech W Słowenii W.Brytania: Biuro Odpowiedzialności Fiskalnej (0d 2011) USA: Biuro Budżetu przy Kongresie

Zmiana systemu emerytalnego? Składka do OFE: 7,3% Budżet dopłaca do ZUS ponad 20 mld.zl. Budżet się zadłuża, emituje obligacje OFE kupują obligacje (ok.60 % swoich środków); wynik słaby Część inwestowana w obligacje SP kursuje między budżetem a OFE, zwiększa dług Zmniejszenie składki do OFE?

Polityka monetarna a polityka fiskalna w UE Strefa euro ma wspólną politykę monetarną UE nie ma wspólnej polityki fiskalnej: - nie ma wspólnego budżetu Nie ma jednolitych podatków Są tylko zobowiązania traktatowe –praktycznie bez sankcji

Długi okres Konieczność reformy finansów publicznych, wysokości i struktury wydatków Chory solidaryzm Zmiana struktury finansów publicznych –większe nakłady na szkolnictwo, naukę i kapitał ludzki Zasadnicza reforma służby zdrowia wprowadzająca dodatkowe prywatne ubezpieczenia Prywatyzacja szkolnictwa (wyższego?) Czy dalsze rozwarstwienia –perspektywa konfliktów społecznych Depopulacja – polityka prorodzinna