Wczesne wspomaganie rozwoju mowy Diagnozowanie i postępowanie logopedyczne mgr Danuta Bolesławska - logopeda

Mowa umożliwia porozumiewanie się nawiązywanie kontaktów społecznych poznawanie otaczającego świata rozwój poznawczy pełne uczestnictwo w życiu społecznym

Okresy rozwoju mowy według L. Kaczmarka okres przygotowawczy – 3-9 miesiąc życia płodowego okres melodii- 0-1 rok życia dziecka okres wyrazu – 1 – 2 rok życia dziecka okres zdania – 2 – 3 rok życia dziecka okres swoistych form językowych –3 – 7 rok życia dziecka

Tempo i przebieg rozwoju mowy zależy od wielu czynników i u różnych dzieci jest on odmienny

Warunki prawidłowego rozwoju mowy Czynniki zewnętrzne ( winno je zapewnić środowisko): - właściwy kontakt językowy, kontakt emocjonalny. Czynniki wewnętrzne ( tkwiące w dziecku) : - prawidłowy słuch, norma intelektualna, sprawność fizyczna, szczególnie w zakresie motoryki narządów mownych

Do Specjalistycznej Poradni Wczesnej Diagnozy i Rehabilitacji zgłaszają się rodzice z małymi dziećmi (przed 3 oraz po 3 r. życia), które: nie rozumieją , co się do nich mówi nie mówią rozumieją , lecz nie mówią mówią mało mówią niezrozumiale mówią niepłynnie Objawy- mogą być wspólne dla wielu zaburzeń. Określenia wymaga, czy świadczą o patologii, czy patologią nie są ( uwzględniając wiek dziecka i etapy rozwoju mowy) oraz poszukiwania przyczyn ich występowania.

Diagnoza logopedyczna Odpowiada na pytanie: Jaką kompetencję językową i komunikacyjną oraz jaką wiedzę o rzeczywistości diagnozowana osoba ma i jakimi sprawnościami komunikacyjnymi dysponuje?

Kroki badawcze: Określenie problemu 1.Badania wstępne wywiad (ogólny przebieg rozwoju, mowy, stanu zdrowia); obserwacja dziecka w aktywności spontanicznej i zadaniowej; orientacyjne badanie mowy (nawiązywanie kontaktu werbalnego, ilościowe i jakościowe cechy wypowiedzi, płynność, tempo )

Kroki badawcze 2.Badania specjalistyczne ( lekarskie, psychologiczne, pedagogiczne i innych specjalistów).

Kroki badawcze Sformułowanie hipotez Badania podstawowe – rozumienie, mówienie ( dokładne ustalenie poziomu mowy już ukształtowanej. U dziecka, które nie ukończyło 3 r. życia mowa nie jest jeszcze w pełni wykształcona, tym bardziej dotyczy to dzieci z poważnym opóźnieniem rozwoju mowy, które nawet po zakończeniu etapu kształtowania mowy- powyżej 3 roku życia nie osiągają poziomu zdania). Weryfikacja hipotez

Wykorzystywane narzędzia badawcze Od obrazka do słowa ( Rodak, Nawrocka 1993) AFA- Skala (Paluch, Mikosza, Drewniak, Wołosz) Kwestionariusze obrazkowe (Billewicz, Zioło 2001), D.Antos, G. Demel Sfonem – badanie słuchu fonematycznego (B. Rocławski – wersja komputerowa) Logopedia – (Young Digital Poland)

„Najlepszy i jedyny okres wykształcenia mowy to pierwsze trzy lata „Najlepszy i jedyny okres wykształcenia mowy to pierwsze trzy lata. Jest to bezwzględny warunek prawidłowego rozwoju mowy” (Hellbugge, von Wimpffen, za: E.Stecko „ Zaburzenia mowy u dzieci- wczesne rozpoznawanie i postępowanie logopedyczne”).

Wykształcenie zdolności mowy w pierwszym okresie dzieciństwa ma ogromne znaczenie, ponieważ po czwartym roku życia odpowiadające za rozwój mowy partie mózgu osiągają swoją dojrzałość.

Wczesne postępowanie logopedyczne Profilaktyka zaburzeń ( uwzględnić należy sytuacje, w których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia opóźnionego rozwoju mowy), podejmowanie działań profilaktycznych w obrębie narządu żucia, funkcji motorycznych. Główne sposoby oddziaływań: instruowanie rodziców – masaż logopedyczny, zabawy stymulujące rozwój mowy. Wczesne wykrywanie zaburzeń mowy i słuchu.

Wczesne postępowanie logopedyczne Terapia logopedyczna dzieci z opóźnionym rozwojem mowy ( o zróżnicowanej etiologii). Stymulacja rozwoju mowy dzieci przedszkolnych, podnoszenie ich kompetencji językowej i komunikacyjnej Aktywizacja rodziców w usprawnianie zaburzeń mowy.

Metody stosowane w terapii logopedycznej Metody dostosowane są do indywidualnych problemów dziecka, jego wieku, tempa pracy, kondycji psychofizycznej. Częste zastosowanie mają elementy metody werbo – tonalnej, wykorzystywanej w pracy z dziećmi z uszkodzonym narządem słuchu, a także innymi problemami rozwojowymi, w której ruchy ciała zostają przełożone na ruchy artykulacyjne. Wybrane ćwiczenia z kinezjologii edukacyjnej P. Dennisona.

Metody stosowane w terapii logopedycznej Ćwiczenia logopedyczne: oddechowe, fonacyjne, artykulacyjne, usprawniające motorykę narządów mowy, słuchu fonematycznego. Metody mechaniczne , lingwistyczne (metody fonetyczne), pedagogiczne w późniejszym etapie terapeutycznym.

Formy pracy Praca terapeutyczna z dzieckiem prowadzona jest indywidualnie w obecności rodziców dziecka. Rodzice włączani są w pracę terapeutyczną z dzieckiem.

Narzędzia stosowane w terapii logopedycznej W terapii logopedycznej wykorzystywane są programy: Logopedia (Young Digital Poland) – do diagnozy, terapii, można budować bazę danych, nagrywać wypowiedzi. Logo- gry (Linia. Piłka. Poziom. Wysokość. Papuga. Samolot. Armata. Szum. Rybka. Tenis). Mówiące obrazki – w 2 wersjach. Sfonem- do badania i terapii słuchu fonematycznego. Echokorektor- do terapii jąkania. „Co to? Kto to?”-zabawy z dźwiękiem

Multimedialny pakiet logopedyczny- do usprawniania głosek ( Komlogo). Pakiet „Zabawa czyni mistrza”- pomoce logopedyczne w formie tradycyjnych gier. Zabawki logopedyczne, zestawy obrazków „Od obrazka do słowa”, „Język i mowa”, puzzle, historyjki obrazkowe itd. Autorskie programy logopedyczne D. Bolesławskiej „Zrób to dla mnie – mamo”; „ Najpierw sam (sama) się dowiem, potem tobie opowiem” ; „Powiem głoskę , potem słowa i bajeczka już gotowa” Korygowanie wymowy dziecka z rozszczepem podniebienia.

Podsumowanie U małych dzieci, zanim pojawią się konkretne formy zaburzeń mowy z charakterystycznymi dla nich objawami, wcześniej obserwuje się różnorodne przejawy zaburzeń procesu kształtowania się i rozwoju mowy (brak rozwoju, zatrzymanie zahamowanie), które przyczyniają się do powstawania opóźnień w przebiegu tego procesu. Konieczne jest więc: wczesne rozpoznanie właściwe postępowanie w celu przeciwdziałania i niwelowania przejawów zaburzeń mowy oraz poprawy funkcjonalności dziecka zagrożonego lub dotkniętego niepełnosprawnością.

Dziękuję za uwagę