Opieka farmaceutyczna

Proces opieki farmaceutycznej ma charakter cykliczny co oznacza, że obejmuje ciąg następujących po sobie w określonej kolejności działań.

Etapy procesu opieki farmaceutycznej 1 Stwierdzenie występowania problemu lekowego 8 2 Rozwiązanie problemu Uzyskanie informacji od pacjenta i jej ocena 7 3 Wdrożenie planu monitorowania leczenia Ustalenie celów terapii 4 6 Opracowanie planu terapeutycznego Wydanie leku i udzielenie informacji 5 Opracowanie planu monitorowania leczenia

Jeżeli zamierzony cel zostanie osiągnięty (tzn Jeżeli zamierzony cel zostanie osiągnięty (tzn. rozpoznany problem zostanie rozwiązany), cykl ulega zatrzymaniu do chwili, gdy zaistnieje powód do ponownego zajęcia się pacjentem. Jeżeli celu tego nie osiągniemy lub wystąpi nowy problem lekowy, to cykl opieki farmaceutycznej rozpoczyna się od nowa.

Raz rozpoczęty proces opieki farmaceutycznej musi być kontynuowany i powtarzany tak długo, aż rozwiązane zostaną wszystkie związane z farmakoterapią problemy danego pacjenta lub pacjent ten fizycznie zniknie z pola widzenia farmaceuty.

Etapy procesu opieki farmaceutycznej Nawiązanie kontaktu profesjonalnego farmaceuty z pacjentem Etap 2 Zebranie, scalenie i interpretacja informacji o pacjencie, jego chorobie i stosowanych przez niego lekach Etap 3 Spisanie i uszeregowanie pod względem ważności wszystkich rzeczywistych i potencjalnych problemów lekowych pacjenta. Określenie, którymi z nich należy zająć się w pierwszej kolejności Etap 4 Wyznaczenie pożądanych efektów farmakoterapii dla każdego problemu lekowego Etap 5 Określenie dostępnych alternatyw farmakoterapeutycznych: spisanie możliwości terapeutycznych umożliwiających osiągnięcie przez pacjenta pożądanych efektów Etap 6 Wybór „najlepszego” rozwiązania farmakoterapeutycznego i indywidualizacja postępowania terapeutycznego (opracowanie planu opieki) Etap 7 Opracowanie planu monitorowania Etap 8 Wdrożenie zindywidualizowanego planu opieki i planu monitorowania Etap 9 Kontynuacja opieki i ocena uzyskanych efektów

Farmaceutę muszą cechować: Nawiązanie kontaktu z pacjentem jest możliwe, tylko przy uzyskaniu zgody i współpracy tego pacjenta. Farmaceutę muszą cechować: empatia życzliwość dyskrecja cierpliwość wyrozumiałość konsekwencja umiejętność komunikowania się

Dla nawiązania kontaktu z pacjentem niezwykle ważne są warunki, w jakich ma on miejsce. Muszą one zapewniać możliwość swobodnej, spokojnej, niczym nie zakłóconej i poufnej rozmowy. Kontakt z pacjentem musi być utrzymany przez cały czas sprawowania nad nim opieki farmaceutycznej, bezpośredni i w miarę możliwości dość częsty.

Aby opracować plan farmakoterapii należy: Zebrać, sklasyfikować i powiązać ze sobą różne rodzaje informacji o pacjencie. Zdecydować o tym, czy: Dotychczasowa lub zalecona farmakoterapia jest najwłaściwsza, najskuteczniejsza, najbezpieczniejsza i najdogodniejsza dla pacjenta, Występują u tego pacjenta problemy lekowe mogące utrudniać uzyskanie zamierzonych celów farmakoterapii, Istnieje potencjalna możliwość wystąpienia problemu lekowego w przyszłości, czemu trzeba będzie zapobiec.

Jak zbierać informacje o pacjencie Rozmowa z pacjentem powinna być poprzedzona wyjaśnieniem jej celów i określeniem jak długo będzie trwała. Rozmowy powinny odbywać się w wydzielonym miejscu. Farmaceuta musi zastanowić się jakie informacje chce uzyskać od pacjenta. Należy stworzyć odpowiednią atmosferę rozmowy.

Należy pamiętać jak ważny jest język ciała. W trakcie rozmowy zadajemy pytania otwarte i zamknięte. Zawsze zostawiamy pacjentowi czas na udzielenie odpowiedzi. Wszelkie notatki odnośnie uzyskanych odpowiedzi sporządzamy po zakończeniu rozmowy.

Dane uzyskana od pacjenta mogą być: Subiektywne Obiektywne

Trzy grupy zebranych danych: wywiad medyczny wywiad farmakoterapeutyczny wywiad demograficzny

Analiza informacji o pacjencie Tabela 4.

Analiza informacji o pacjencie stwierdzenie czy u tego pacjenta występują jakiekolwiek aktualne lub potencjalne problemy lekowe określenie czy jego farmakoterapia jest najwłaściwsza, najskuteczniejsza, najbezpieczniejsza i najdogodniejsza, określenie wszystkich czynników przyczyniających się do wystąpienia problemu lekowego

W określaniu ważności problemu należy kierować się następującymi kryteriami: ostrością problemu ciężkością problemu stosunkiem pacjenta do ostrości i ciężkości problemu kompetencją farmaceuty w zajmowaniu się tym problemem

Nadanie priorytetu problemom lekowym Czyli uszeregowanie ich według stopnia ryzyka który problem musi być rozwiązany w pierwszej kolejności, a który może jeszcze poczekać które problemy mogą być rozwiązane przez nas, a które wymagają współpracy z innymi członkami zespołu opieki zdrowotnej rozwiązanie których problemów będzie naszym obowiązkiem Jaki jest punkt widzenia pacjenta odnośnie kolejności rozwiązania problemu

Najpoważniejsze problemy niekoniecznie muszą być rozwiązane w pierwszej kolejności!

Plan opieki farmaceutycznej Ustalenie celów i metod działania rozwiązaniu problemu lekowego W planie tym powinny też znaleźć się działania prewencyjne, mające na celu niedopuszczenie lub zminimalizowanie wystąpienia nowego problemu lekowego

Określenie celów (efektów) terapii Farmaceuta ustalając cel terapeutyczny musi upewnić się, że pacjent jest gotów go zaakceptować. Farmaceuta i pacjent muszą mieć takie same cele, bo inaczej można przypuszczać, że pacjent nie będzie w pełni stosował się do nakreślonego planu.

W planie opieki powinny też zostać uwzględnione cele lekarza W planie opieki powinny też zostać uwzględnione cele lekarza. Pożądane jest więc porozumienie się z lekarzem i wspólne ustalenie wzajemnie nie wykluczających się celów.

Inne sposoby osiągnięcia celów terapeutycznych (niefarmakologiczne) zmiana sposobu odżywiania zaprzestanie palenia tytoniu ograniczenie spożycia alkoholu zwiększenie aktywności fizycznej

Wybór ,,najlepszego" rozwiązania farmakoterapeutycznego i indywidualizacja postępowania terapeutycznego

Zadaniem tego etapu jest zapewnienie pacjentowi najkorzystniejszego rozwiązania jego problemu. Po rozmowie z pacjentem oraz uwzględnieniu jego stylu życia i preferencji należy określić postać leku, wielkość dawki i sposób stosowania.

Dokonując tego wyboru powinniśmy zadać sobie przynajmniej dwa istotne pytania: Biorąc pod uwagę to wszystko co wiem o tym pacjencie i jego farmakoterapii, jakie są możliwości mojego działania? Która z tych możliwości jest najlepsza dla pacjenta w jego konkretnej sytuacji?

Plan monitorowania pozwala na ocenę przebiegu leczenia jest niezbędny dla sprawdzenia, czy wprowadzone w życie decyzje dały pożądany efekt terapeutyczny jest niezbędny dla sprawdzenia, czy zminimalizowano lub uniknięto toksyczności leku.

Jeżeli mogą być zastosowane obiektywne metody monitorowania, takie jak badania laboratoryjne, pomiar ciśnienia krwi lub maksymalnego przepływu wydechowego, wówczas powinniśmy sprawdzić, czy zostały poczynione odpowiednie przygotowania do tego monitorowania i czy jego potrzeba jest dobrze rozumiana przez pacjenta.

Może to też obejmować pomoc w uzyskaniu odpowiedniego sprzętu (aparatu do pomiaru ciśnienia krwi lub aparatu do oznaczania stężenia glukozy we krwi), wyjaśnienia sposobu jego stosowania oraz prowadzenia zapisów uzyskanych wyników, tak by mogły być one ocenione przez farmaceutę lub lekarza przy okazji kolejnych kontaktów.

Dla zapewnienia efektywnej realizacji planu opieki, powinien być on opracowany w formie pisemnej. Forma taka nie tylko utrwala zebrane informacje i zaplanowane zadania, ale jest też bardzo ważnym dokumentem umożliwiającym kontrolę realizacji planu oraz stanowi cenny materiał samokształceniowy i dydaktyczny.

Przystępując do realizacji planu opieki musimy upewnić się, czy pacjent: zrozumiał plan ma wszystkie niezbędne do jego realizacji leki, środki i informacje rozumie potrzebę utrzymywania dalszego kontaktu z farmaceutą będzie czynnie uczestniczył w realizacji planu monitorowania.

Kontynuacja opieki i ocena uzyskanych efektów Polega na dokonywaniu przez farmaceutę, w ustalonych wcześniej odstępach czasu, przeglądów obiektywnych i subiektywnych parametrów pozwalających na stwierdzenie, czy został osiągnięty zadowalający postęp i czy nie wystąpiły nowe problemy lekowe.

Kontakt z pacjentem musi być stały! W ustalaniu harmonogramu kolejnych konsultacji należy uwzględniać: Rodzaj choroby Szczególne czynniki zagrożenia występujące u danego pacjenta.

I tak dla przykładu w przypadku stanu ostrego kontakt z pacjentem może być konieczny w ciągu kilku godzin lub po kilku dniach, zależnie od celu i czasu trwania leczenia. Kontakt ten może być: bezpośredni telefoniczny (szczególnie w odniesieniu do stanów ostrych).

W chorobach przewlekłych wskazany jest przede wszystkim kontakt bezpośredni wg podanego poniżej schematu: 5 do 10 dni po rozpoczęciu leczenia miesiąc po tym spotkaniu co 3 do 6 miesięcy w czasie dalszego leczenia.

Pacjenci z dużym ryzykiem wystąpienia problemów lekowych mogą wymagać częstszych konsultacji.

Modele opieki farmaceutycznej Dla zidentyfikowania aktualnych lub potencjalnych problemów lekowych farmaceuta dyspensujący lek powinien odpowiedzieć sobie na następujące pytania: Czy dany lek jest rzeczywiście potrzebny? Czy zastosowano właściwy lek? Czy zalecono właściwy sposób dawkowania?

Czy pacjent potrafi prawidłowo stosować ten lek? Czy lek ten wchodzi w interakcje z innymi lekami stosowanymi przez pacjenta? Czy wywołuje on jakiekolwiek działania niepożądane u tego pacjenta? Czy pacjent wymaga zastosowania nowego leku?

Warunki wdrażania opieki farmaceutycznej Warunki ogólne: pozytywne nastawienie do koncepcji opieki farmaceutycznej i samomotywacja przewodzenie zespołowi aptecznemu i motywowanie go do czynnego udziału w opiece farmaceutycznej umiejętność komunikowania się z pacjentem umiejętność współpracy z lekarzami i innymi zawodami służby zdrowia opanowanie techniki i metod opieki farmaceutycznej

Warunki techniczne i logistyczne: dostęp do danych komputerowe programy opieki farmaceutycznej stworzenie warunków umożliwiających poufne komunikowanie się z pacjentem optymalizacja wykorzystania personelu aptecznego i toku pracy w aptece