Zmiany w strefie euro na tle kryzysu Dr hab. Marek A. Cichocki

PAKT FISKALNY – UNIA FISKALNA

czyli Traktat o Stabilności, Koordynacji i Zarządzaniu Pakt fiskalny, czyli Traktat o Stabilności, Koordynacji i Zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej Pakt powinien być rozpatrywany w kontekście tzw. sześciopaku zwiększającego koordynację gospodarczą w UE. Sześciopak: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1173/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie skutecznego egzekwowania nadzoru budżetowego w strefie euro Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1174/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie środków egzekwowania korekty nadmiernych zakłóceń równowagi makroekonomicznej w strefie euro Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1175/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 1466/97 w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie zapobiegania zakłóceniom równowagi makroekonomicznej i ich korygowania Rozporządzenie Rady (UE) nr 1177/2011 z dnia 8 listopada 2011 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1467/97 w sprawie przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu Dyrektywa Rady 2011/85/UE z dnia 8 listopada 2011 r. w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich

Kolejnym krokiem mającym na celu wzmocnienie nadzoru gospodarczego i budżetowego w Eurostrefie było przyjęcie DWUPAKU w maju 2013 r. Dwupak: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21.03.2013 r. w sprawie wspólnych przepisów dotyczących monitorowania i oceny projektów planów budżetowych oraz zapewnienia korekty nadmiernego deficytu w państwach członkowskich należących do strefy euro Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21.03.2013 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru gospodarczego i budżetowego nad państwami członkowskimi należącymi do strefy euro dotkniętymi lub zagrożonymi poważnymi trudnościami w odniesieniu do ich stabilności finansowej

Celem tych zmian była reforma Paktu Stabilizacji i Wzrostu (nadzór nad polityką budżetową, przekroczenie 3% deficytu, oraz koordynacja ekonomiczna) – art 126 TFUE oraz 12 protokołów. 2003-2004 złamanie paktu przez Francję i Niemcy; Szerzej wyraża projekt przekształcenia strefy euro w unie fiskalną. Dramatyczne okoliczności przyjęcia paktu w grudniu 2011 z powodu sprzeciwu Wielkiej Brytanii. Zaostrzenie granicy rocznego deficyty strukturalnego do 0,5% PKB lub 1 % jeśli dług publiczny wynosi znacząco mniej niż 60 % PKB; Dopuszczalny maks. dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w stosunku do PKB w cenach rynkowych – 60%. W przypadku znacznych odchyleń od wyznaczonych celów przez dane państwo członkowskie, automatyczne uruchomienie mechanizmu korygującego. Państwa mają wspierać działania KE chyba że przeciw kwalifikowana większość. Równie ważne rozwiązania instytucjonalne – instytucjonalizacja strefy Euro przez oddzielne szczyty Euro, zwoływane jako spotkania nieformalne przynajmniej dwa razy w roku. Wybór przewodniczącego Euro-grupy większością kwalifikowaną .

Europejski Mechanizm Stabilności

Zastąpił on dwa doraźne wcześniejsze fundusze EFSM oraz EFSF. Mimo to EMS funkcjonuje poza zakresem prawa Unii Europejskiej na podstawie traktatu międzyrządowego. Podstawą prawną jest art 136 TfUE, który został zmieniony w drodze uproszczonej zmiany traktowej. Podpisanie traktatu powołującego EMS lipiec 2011/wejście w życie wrzesień 2012. Zastąpił on dwa doraźne wcześniejsze fundusze EFSM oraz EFSF. EMS jest stałą zaporą ogniowa dla strefy Euro z maksymalna zdolnością kredytową w wysokości 500 miliardów Euro i z kapitałem własnym w wysokości 700 miliardów Euro. Rada Gubernatorów EMS podejmuje decyzje większością kwalifikowaną, którą stanowi 80% wszystkich głosów. Niemcy są w posiadaniu 27% mają pełna kontrolę nad procesem decyzyjnym.

Unia bankowa

2009 raport Jacquesa de Larosiere'a (prezesa EBOiR) postulat utworzenia : Europejskiego Systemu Nadzoru Finansowego jako struktury zdecentralizowanej, opartej na koncepcji nadzoru rozproszonego i koordynującej działania krajowych organów nadzoru; Europejskiej Rady Oceny Ryzyka Systemowego, składającej się z przedstawicieli krajowych banków centralnych i KE, działającej pod przewodnictwem prezesa EBC i zajmującego się problemami makroostrożnościowymi; 12.09.2012 propozycja KE o utworzeniu Jednolitego Nadzoru Bankowego przy EBC dla banków ze strefy Euro – Single Supervisory Mechanism (SSM), podstawa prawna art. 127(6) TfUE; Marzec 2013 przyjęcie przez państwa UE SSM jako oddzielnej funkcji EBC, niezależnej od polityki monetarnej. Mechanizm ma objąć 150 najważniejszych banków strefy Euro obejmujących ok. 80% aktywów;

Wspólny Mechanizm Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji Banków (SRM) Podstawą prawną dla powstania SRM jest artykuł 114 TFUE. Powstanie SRM jest odpowiedzią na kryzys finansowy na Cyprze i zauważalny braku spójności funkcjonowania systemu opierającego się na współpracy SSM i narodowych władz w dziedzinie likwidacji upadłych banków. SRM będzie obejmował wszystkie banki ze Strefy Euro oraz państw spoza, które się do niej przyłączą. SRM dysponuje Jednolitym Funduszem Upadłościowym, w ciągu 8 lat ma dysponować on środkami o wysokości 55 mld euro, które będą pochodzić ze składek indywidulanych banków. Składki te są uwspólnotowione. Na powstanie SRM należy patrzeć w ścisłym związku z Bank Recovery and Resolution Directive, która zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2016 r. i której celem jest wprowadzenie nie obciążającej podatników zasady BAIL-IN.

Alternatywny porządek strefy euro Budowanie alternatywnego acquis – porządku prawnego (zew. zróżnicowanie – ESM, SRM); Budowanie alternatywnych instytucji (grupa EWG, parlament dla strefy euro, euroszczyt); Nowy układ sił politycznych;

Irlandia, Grecja, Portugalia, Cypr Całkowita liczba głosów Kwalifikowana większość głosów Większość blokująca Rada UE (27) 345 255 91 Rada UE (strefa euro – 17) 213 158 56 Niemcy/Francja - 58 Włochy Hiszpania Irlandia, Grecja, Portugalia, Cypr 35

Wnioski Obecna struktura rządzenia w UE ma coraz mniej wspólnego z UE, do której wchodziła Polska w 2004 r.; Coraz mocniejszy podział na strefę euro i pozostałe państwa UE – Unia wielu prędkości; Słabną instytucje wspólnotowe, rośnie znaczenie polityki międzyrządowej w Unii; Europejski Bank Centralny urasta do jednej z najbardziej wpływowych instytucji w UE; Proces podejmowania decyzji coraz częściej podlega zasadzie większości kwalifikowanej oraz od finansowego wkładu (na wzór instytucji finansowych); Transfer środków oraz gwarancje koncentrują się głównie w ramach strefy Euro podczas gdy mechanizmy finansowe dla całej Unii będą ulegać dalszej redukcji.