Diagnostyka w pedagogice społecznej Dr hab. Hanna Solarczyk-Szwec

Podstawowe środowiska wychowawcze Naturalne/nieformalne Intencjonalne/celowe/ formalne Rodzina środowisko lokalne (sąsiedztwo) Grupa rówieśnicza Środowisko lokalne (stowarzyszenia, organizacje) Szkoła Klub sportowy Zakład pracy

Diagnoza Pochodzi z greki, Zebranie potrzebnych danych i ich krytyczne opracowanie, Oparte na doświadczeniu i rozumowaniu

Czynności diagnostyczne zebranie w odpowiednich sposób danych, określenie badanego stanu rzeczy, Interpretacja zebranych danych

Diagnoza rozwinięta Diagnozy cząstkowe: Identyfikacja (klasyfikacja, typologizacja) Wyjaśnienie (genetyczne, celowościowe) Określenie aktualnej fazy Prognoza

Przyczyny (geneza) Wywołujące: (pierwsze/istotne) Predysponujące (tkwiące w jednostce, środowisku) Podtrzymujące/ sprzyjające (środowiskowe)

Rozpoznanie środowiskowe Badanie składników środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowawczych, opiekuńczych, socjalnych, kulturalnych Składniki: środowisko materialne, wzory osobowe, organizacja życia Badanie selektywne

Typy diagnozy Poznawcza Decyzyjna: ściśle powiązana z działaniem praktycznym

Cykl działania zorganizowanego Postawienie jasnego i określonego celu Zbadanie środków i warunków, które trzeba zastosować, aby osiągnąć cel Przygotowanie środków i warunków Urzeczywistnienie Kontrola otrzymanych wyników

Etyczne aspekty diagnostyki Tajemnica zawodowa, Odpowiedzialność za postawienie błędnej lub dowolnej diagnozy, Przede wszystkim nie szkodzić!

Metody pracy społeczno-wychowawczej Metoda indywidualnego przypadku Metoda grupowa w pracy socjalnej Metoda organizowania środowiska Animacja społeczno-kulturalna

Metoda indywidualnego przypadku Casework – klasyczna metoda pracy socjalnej powstała na pocz. XX w. W USA, Mary Richmond: Czym jest metoda przypadku w pracy socjalnej, 1922. Casework: proces, który rozwija osobowość poprze świadome dostosowanie w relacjach międzyludzkich i w otoczeniu społecznym”.

Elementy Casework Wgląd w cechy osobowościowe jednostki, Rozpoznanie zasobów, zagrożeń, wpływów otoczenia społ., Bezpośrednie oddziaływanie na osobę, Bezpośrednie oddziaływanie na osobę poprzez otoczenie społeczne Podejścia: funkcjonalne (szczególne znaczenie instytucji), psychospołeczne (uzwględnienie struktury psychicznej i kontekstu społ.)

Casework w Polsce nacisk na socjologiczny aspekt trudności życiowych, wg Aleksandra Kamińskiego: prowadzenie przypadku jest sztuką, prowadzący powinien posiadać także wiedzę życiową, fundamentem jest wiedza z psychologii, socjologii, pedagogiki, poza wiedzą fachową należy: akceptować jednostkę, mieć wiarę w jej możliwości, tworzyć atmosferę zaufania, zmierzać do tego, żeby jednostka sama chciała skorygować swoje życie, doskonalenie swojej osobowości.

Procedura metody pracy socjalnej z indywidualnym przypadkiem Diagnoza społeczna Opracowanie planu postępowania Prowadzenie przypadku

Metoda pracy grupowej Carls D. Garvin: „prowadzący grupę musi skoncentrować się na pomaganiu uczestnikom grupy w staniu się systemem wzajemnej pomocy. Głównym źródłem pomocy dla każdego członka grupy są inni, indywidualnie i zbiorowo”. A. Kamiński wyróżnia 3 odmiany metody grupowej: Rozwojowo-wychowawcza (np. domy kultury, instytucje edukacyjne, rekreacyjne, org.) Rewalidacyjna (wobec osób społecznie niedostosowanych) Psychoterapeutyczna (usprawnianie społ. i psych. funkcjonowania)

Zasady metody grupowej Przyswojenie członkom grupy idei wzajemnej pomocy Rozumienie i wykorzystywanie w pracy z grupą procesu grupowego Dążenie do wzmocnienia zdolności uczestników grupy Nauczenie uczestników grupy wykorzystania doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych sytuacjach grupowych w życiu realnym.

Empowerment Proces, przez który osoby i grupy rozwijają świadomość swoich zdolności kontrolowania lub wpływania na siebie i innych i uczą się umiejętności efektywnego stosowanie swego wpływu (np. ruch praw obywatelskich)

Typologia grup wg Zastrowa Rekreacyjne, Socjalizacyjne Terapeutyczne Spotkaniowe, trening wrażliwości Eduakcyjne Samopomocy Problemowe i decyzyjne

Typologia grup wg Browna Podejście oparte na kontinuum celów pracy grupowej: Diagnoza indywidualna, indywidualne wsparcie, indywidualna zmiana, edukacja/informowanie, kompensacja przez zajęcia czasu wolnego, mediacja między jednostkami i instytucjami, wsparcie/zmiana grupowa, zmiana w środowisku, zmiana społeczna

Proces grupowy Tworzenie grupy, Stabilizacja jej struktury i norm Realizacja jej celu Ocena efektów działania i decyzja o dalszym istnieniu lub rozwiązaniu

Metoda organizowania środowiska Wąskie rozumienie: na użytek pomocy socjalnej uruchamia się stałą lub cykliczną akcję; pomoc jednej grupie społecznej, np. seniorom; zajęcie się wybranym problemem społ., np. czasem wolnym; działania prowadzone są przez jedną grupę osób lub instytucję Szerokie rozumienie: całościowe rozumienie środowiska lokalnego, pełna rejestracja problemów, kompleksowy i komplementarny system działań, stałe działanie, trwałe usuwanie zagrożeń; dominacja pozytywnego sensu działalności społ. nad negatywnym (ratownictwo i usuwanie zagrożeń)

Cele metody środowiskowej Wspomaganie rozwoju Opieka Wyrównywanie braków Kompensacja Cel nadrzędny – tworzenie wspólnoty Warunek powodzenia: budzenie sił społ., tj. ochotniczych organizatorów życia zbiorowego

Schemat postępownia zbliżony do innych metod pracy socjalnej i wychowawczej, ale angażuje znacznie większe siły Etapy: rozpoznanie, diagnoza potrzeb Organizowanie zespołu i pracy Planowanie i koordynacja działań opiekuńczo-wspomagająco-rozwojowych Wtórne pobudzanie (inspiracja i umacnianie zespołu) Systematyczne ulepszanie Kontrola i doskonalenie

Animacja społeczno-kulturalna Animacja: ożywiać coś/kogoś, wprawiać w życie, skłaniać do działania Fazy: Czynności wstępne: Wstępna diagnoza Planowanie treści, form, precyzowanie celów działań Informacja i stymulowanie Czynności realizacyjne: - edukowanie, motywowanie, koordynowanie Pomiar efektywności na podstawie przyjętych w fazie planowania wskaźników

Skutki animacji jednostek i małych grup społecznych Przyrost wiedzy Rozwój umiejętności Zmiana postaw Zmiana hierarchii wartości Zmiana postaw kulturowych od pasywności – do aktywności od receptywności do kreatywności Od izolacji do afiliacji Od egocentryzmu do socjocentryzmu Od schematyzmu do innowacyjności Od stereotypów myślenia do generatywności myślenia

Animator Podmiot Kreator sytuacji animacyjnych Wzbudzający ducha Ożywiający otoczenie społeczne Pobudzający do inicjatywy Unerwiający tkankę społeczną Aktywizujący Propagujący nowe wartości