PROGRAM ZAPOBIEGANIA ZARAŻENIOM PASOŻYTNICZYM PRZEWODU POKARMOWEGO W WOJ.WARMIŃSKO-MAZURSKIM 2002-2006 st. asystent Aleksandra Wasilewska Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie

Do roku 1988 coroczne badania laboratoryjne dzieci ze żłobków, przedszkoli, szkół podstawowych, domów dziecka Od roku 1988 ogólnopolskie badania uczniów klas I szkół podstawowych

Nasilenie większości inwazji jelitowych w grupie wiekowej siedmiolatków jest najwyższe.

OGÓLNOPOLSKIE BADANIA UCZNIÓW KLAS I SZKÓŁ PODSTAWOWYCH 10% populacji siedmiolatków zachowanie stosunku liczbowego mieszkających na wsi do mieszkających w mieście co pięć lat - zmiany w sytuacji epidemiologicznej parazytoz jelitowych rozwijają się z reguły w wolnym tempie

I BADANIE - rok 1988 45/49 województw 61 700 dzieci

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE ZARAŻENIA owsik ludzki – 21,01% wszystkich zbadanych dzieci Giardia intestinalis – 3,02% włosogłówka ludzka – 1,24% pełzak okrężnicy - 0,81%

II BADANIE – rok szkolny 1992/1993 46/49 województw 60 288 dzieci

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE ZARAŻENIA owsik ludzki – 18,04% wszystkich zbadanych dzieci Giardia intestinalis – 1,56% pełzak okrężnicy – 1,14% glista ludzka – 0,85% włosogłówka ludzka – 0,55%

III BADANIE - rok szkolny 1996/1997 25/49 województw 30 110 dzieci

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE ZARAŻENIA owsik ludzki – 16,45% wszystkich zbadanych dzieci glista ludzka – 2,80% Giardia intestinalis – 1,02% Isospora belli – 0,80% pełzak okrężnicy – 0,73%

Nasiłowska M. , Dzbeński T. H Nasiłowska M., Dzbeński T.H.: Analiza występowania pasożytów jelitowych u dzieci klas pierwszych w roku 1988. Przegląd Epidemiologiczny 1991; 45: 163-1. Płonka W., Dzbeński T.H.: Analiza występowania pasożytów jelitowych u dzieci klas pierwszych w Polsce w roku szkolnym 1992/1993. Przegląd Epidemiologiczny 1995; 49: 285-294. Płonka W., Dzbeński T.H.: Analiza występowania pasożytów jelitowych u dzieci klas pierwszych w Polsce w roku szkolnym 1997/1998 na terenie wybranych województw. Przegląd Epidemiologiczny 1999; 53: 331-338.

ZAŁOŻENIA PROGRAMU

2002 – termin czwartego ogólno-polskiego badania przeglądowego Pomysł na rozbudowanie tego przed- sięwzięcia o działania informacyjno- edukacyjne wśród rodziców i pracowników placówek oświatowych.

BEZPOŚREDNI ADRESACI PROGRAMU rodzice i opiekunowie dzieci nauczyciele i inni pracownicy placówek oświatowo-wychowawczych

Mają niewystarczający poziom wiedzy na temat etiologii i profilaktyki zarażeń pasożytniczych  to przekłada się na nieprawidłowe zachowania higieniczne dzieci znajdujących się pod ich opieką

Często nie wiedzą, w jaki sposób prawidłowo i z jaką częstotliwością należy pobierać materiał do badań  to rzutuje w dużym stopniu na wiarygodność otrzymywanych wyników

Często nie rozumieją, że ujemny wynik pojedynczego badania laboratoryjnego nie jest miarodajny  po otrzymaniu takiego wyniku, rezygnują z dalszych etapów badania

POŚREDNI ADRESACI PROGRAMU dzieci objęte diagnostyką laboratoryjną w kierunku zarażeń pasożytniczych przewodu pokarmowego

Podniesienie poziomu wiedzy na temat: CELE SZCZEGÓŁOWE Podniesienie poziomu wiedzy na temat: najczęściej występujących inwazji jelitowych u dzieci konsekwencji zdrowotnych tych inwazji zasad profilaktyki zarażeń pasożytniczych

CELE SZCZEGÓŁOWE Podniesienie poziomu wiarygodności badań diagnostycznych w kierunku pasożytów jelitowych poprzez: informowanie, na czym polega badanie i kiedy jego wynik można uznać za wiarygodny zapoznanie z zasadami i sposobem pobierania materiału do badań

CELE SZCZEGÓŁOWE zdrowotnej dzieci w zakresie parazytoz jelitowych Rozpoznanie sytuacji zdrowotnej dzieci w zakresie parazytoz jelitowych w woj.warmińsko-mazurskim

WSPÓŁPRACA/WSPÓŁREALIZACJA KOORDYNACJA pracownik Oddziału Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej WSSE WSPÓŁPRACA/WSPÓŁREALIZACJA pion Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej WSSE/PSSE Pracownia Parazytologiczna LBEK WSSE

ETAP I ETAP II Działania organizacyjne, informacyjne, edukacyjne Realizatorzy - pracownicy pionu PZiOZ (1 osoba w WSSE, 1 osoba w każdym powiecie) ETAP II Diagnostyka laboratoryjna Realizatorzy - pracownicy LBEK WSSE, laboratoria PSSE

I ETAP Działania organizacyjne rozpisanie zadań dla pracowników PZiOZ PSSE przeszkolenie pracowników PSSE przygotowanie i druk materiałów informacyjnych

I ETAP Działania organizacyjne c.d. przygotowanie niezbędnej dokumentacji oraz sprzętu do poboru prób wytypowanie placówek do objęcia programem

Działania organizacyjne c.d. I ETAP Działania organizacyjne c.d. spotkania z dyrektorami w celu zapoznania z założeniami programu oraz ustalenia terminów spotkań z pracownikami i rodzicami odbieranie prób z placówek i dostarczanie ich do laboratorium dostarczanie wyników badań do placówek

I ETAP Działania edukacyjne przygotowanie i prowadzenie zajęć edukacyjnych dla rodziców i personelu placówek prowadzenie poradnictwa dla osób zgłaszających się do PSSE

I ETAP Działania informacyjne zamieszczanie informacji: - w lokalnych mediach - na stronach internetowych SSE - na tablicach informacyjnych w placówkach

MONITORING I EWALUACJA PROGRAMU analiza dokumentacji programu dokonywana podczas wizytacji w PSSE analiza wyników ankiet oceniających zajęcia edukacyjne, wypełnionych przez uczestników zajęć odsetek kompletnych prób dostarczonych do badania trzykrotnego analiza wyników badań laboratoryjnych

REALIZACJA PROGRAMU W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH 2002-2003

87 szkół podstawowych objęcie edukacją 2219 rodziców uczniów oraz 107 nauczycieli klas I przebadanie 1997 dzieci

1 Warmińsko-mazurskie 29,6 Polska 14,55 2 Lubelskie 20,8 3 L.p. Nazwa województwa % dzieci zarażonych 1 Warmińsko-mazurskie 29,6 2 Lubelskie 20,8 3 Zachodniopomorskie 20,1 4 Świętokrzyskie 19,9 5 Podlaskie 15,8 6 Podkarpackie 15,0 7 Opolskie 14,8 8 Mazowieckie 14,4 9 Łódzkie 14,2 10 Kujawsko-pomorskie 13,9 11 Dolnośląskie 13,4 12 Małopolskie 13,1 13 Wielkopolskie 9,2 14 Lubuskie 8,9 15 Śląskie 8,8 16 Pomorskie nie prowadziło badań Polska 14,55

WYKRYTE ZARAŻENIA owsik ludzki - 30,69% (12,15%)* pełzak okrężnicy - 1,85% (0,60%) Giardia intestinalis - 0,25% (0,69%) włosogłówka ludzka - 0,15% (0,12%) glista ludzka – 0,00% (0,83%) *odsetek dzieci zarażonych: województwo/Polska

W Polsce występuje tendencja spadkowa inwazji pasożytniczych – zarówno wśród dzieci z miasta jak i ze wsi. W woj.warmińsko-mazurskim nastąpił znaczny wzrost odsetka zarażonych dzieci wiejskich (1992- 31%, 2002 – 41%)

W woj. warmińsko-mazurskim higienicznym ocenionym 83% dzieci zarażonych żyło w środowisku higienicznym ocenionym jako dobre

Bitkowska E., Wnukowska N., Wojtyniak B., Dzbeński T.H.: Analiza występowania pasożytów jelitowych u dzieci klas pierwszych w Polsce w roku szkolnym 2002/2003. Przegląd Epidemiologiczny 2004; 58:295-302.

REALIZACJA PROGRAMU W DOMACH DZIECKA 2003-2004

wszystkie domy dziecka w województwie – 20 placówek objęcie edukacją 286 pracowników przebadanie 869 dzieci

ODSETEK DZIECI ZARAŻONYCH ogółem - 46% w zależności od placówki- 15-81%

WYKRYTE ZARAŻENIA owsik ludzki – 36% dzieci pełzak okrężnicy – 12,2% Giardia intestinalis – 3,8% glista ludzka – 1 przypadek włosogłówka ludzka – 1 przypadek węgorek jelitowy – 1 przypadek

REALIZACJA PROGRAMU W PRZEDSZKOLACH 2004-2006

objęcie edukacją 6639 rodziców oraz 1242 pracowników 161 przedszkola, 80 SP (klasy O) objęcie edukacją 6639 rodziców oraz 1242 pracowników przebadanie 1001 dzieci

pełzak okrężnicy – 1,4% dzieci ODSETEK DZIECI ZARAŻONYCH 11,7% WYKRYTE ZARAŻENIA owsik ludzki – 10,3% dzieci pełzak okrężnicy – 1,4% dzieci Giardia intestinalis – 2 przypadki węgorek jelitowy – 1 przypadek

Najwyższy odsetek dzieci zarażonych (powyżej 20%) wystąpił w przedszkolach wiejskich.

Z wyników badań przeprowadzonych w latach 2002-2006 wynika, że dalsze działania edukacyjno-informacyjne oraz diagnostyczne należy kierować przede wszystkim do środowisk wiejskich oraz domów dziecka.