Rynek wewnętrzny w UE

Rynek wewnętrzny art. 26 ust. 2 TFUE : „rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału zgodnie z postanowieniami Traktatów”. Rynek wewnętrzny Unii Europejskiej (UE) jest rynkiem jednolitym, na którym zapewniony jest swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i osób oraz na którym europejscy obywatele cieszą się swobodą życia, pracy, nauki i prowadzenia działalności. Funkcjonuje od 1993 r. Artykuł 26 wpływa na stosowanie pozostałych przepisów TFUE dotyczących szczegółowo poszczególnych swobód, które interpretowane są z uwzględnieniem jego treści. formy integracji gospodarczej: strefa wolnego handlu -> unia celna -> Unia gospodarcza i walutowa -> rynek wewnętrzny

Harmonizacja Od końca lat 70. XX w. podejmuje się intensywne starania w celu harmonizacji ustawodawstwa krajowego. Przyjęcie przepisów harmonizujących umożliwiło zniesienie przeszkód tworzonych przez przepisy krajowe jako niemających zastosowania i ustanowienie wspólnych zasad zarówno w celu zagwarantowania swobody przepływu towarów i usług, jak i poszanowania innych celów traktatu WE, takich jak ochrona środowiska, konsumenta, konkurencji itd. Harmonizacja prawa - jedna z metod służących realizacji celów Unii określonych w art. 3 TUE, w szczególności zapewnieniu ustanowienia rynku wewnętrznego i polega na zastąpieniu normą unijną wielu przepisów krajowych regulujących daną kwestię. Wyczerpująca (klauzula wyłączności, klauzula swobodnego przepływu) Opcjonalna Minimalna

Jak działa rynek wewnętrzny? Znoszenie barier i ograniczeń Działania antymonopolowe zakaz zmowy cenowej, kontrola podaży, transakcje łączne i nierówne warunki zakaz pomocy publicznej równość podatkowa Pobudzanie konkurencji

Rodzaje swobód W traktacie wymieniono następujące rodzaje swobód: swobodę przepływu towarów (głównie w Tytule II TFUE, w art. 28 i 29, ale także w art. 30-32 TFUE dotyczących funkcjonowania unii celnej, w art. 34- 37 TFUE dotyczących zakazu stosowania ograniczeń ilościowych oraz kwestii dotyczących barier fiskalnych); swobodę przepływu osób (art. 18-25 TFUE, w których określono prawa obywateli Unii, oraz art. 45-48, w których określono prawa pracowników związane ze swobodą przepływu osób); swobodę przedsiębiorczości (art. 49-55 TFUE) swobodę świadczenia usług (art. 56-62 TFUE); swobodę przepływu kapitału i płatności bieżących (art. 63-66 TFUE);

Swoboda przepływu towarów Składa się na nią: 1) zakaz stosowania ceł i opłat o skutku podobnym 2) zakaz ograniczeń ilościowych i środków o skutku podobnym w imporcie i eksporcie 3) zakaz dyskryminującego lub protekcjonistycznego opodatkowania towarów pochodzących z innych państw Eliminacja barier: taryfowych – poprzez utworzenie unii celnej pomiędzy państwami członkowskimi parataryfowych – np. opłat krajowych o charakterze protekcjonistycznym i dyskryminującym (opłaty fiskalne ) pozataryfowych- np. ilościowych, jakościowych

Swoboda przepływu towarów TSUE - Towar „produkt, którego wartość jest wyrażona w pieniądzu i który może, jako taki, stanowić przedmiot transakcji handlowej (o wartości zarówno pozytywnej jak i negatywnej)” TSUE dołączył do towarów energię elektryczną, gaz, odpady, środki płatnicze (o ile zostały całkowicie wycofane z obiegu). Swoboda przepływu towarów oznacza, że towary na obszarze państw członkowskich UE mogą się przemieszczań bez jakichkolwiek utrudnień towary pochodzące z państw członkowskich towary z państw trzecich, jeżeli znajdują się one w swobodnym obrocie w państwach członkowskich

Swoboda przepływu towarów Reguły pochodzenia towarów definiują zakres zastosowania swobody. Pochodzenie towaru przyporządkowuje się do obszaru, na którym został on całkowicie uzyskany, poddany obróbce lub przetworzeniu. towar wyprodukowany w UE to towar, który powstał w całości na terenie jednego z państw członkowskich lub został wytworzony na terenie państwa członkowskiego, ale z użyciem składników importowanych, legalnie dopuszczonych do obrotu. gdy w produkcję zaangażowany jest więcej niż jeden kraj - towar uznaje się za pochodzący z tego kraju, w którym został poddany ostatniej istotnej, ekonomicznie uzasadnionej obróbce lub przetworzeniu, które spowodowało wytworzenie nowego produktu lub stanowiło istotny etap wytwarzania. zakazane jest kupowanie pochodzenia - jeżeli okaże się, że celem przetworzenia lub obróbki było obejście przepisów UE stosowanych wobec towarów pochodzących z określonych państw, nie jest możliwe, aby towary te uzyskały pochodzenie kraju, w którym zostały przetworzone.

Unia celna eliminacja ceł i innych ograniczeń dotyczących handlu między zainteresowanymi podmiotami, a przynajmniej handlu towarami pochodzącymi z państw – członków unii celnej stosowanie przez członków unii zasadniczo tożsamych ceł i innych regulacji handlowych w odniesieniu do produktów pochodzących z terytoriów pozaunijnych Traktat rzymski z 1957 r. powołał do życia unię celną jako zasadniczą podstawę wspólnoty. Obecnie przepisy regulujące swobodny przepływ towarów są zawarte w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (część 3, tytuł II). Zakazują one pobierania ceł od towarów będących przedmiotem handlu między państwami członkowskimi UE oraz stanowią, że po ustanowieniu wspólnej taryfy celnej obowiązującej na granicach zewnętrznych UE należy zapewnić swobodny przepływ towarów (art. 28 TFUE – podobnie art. XXIV GATT). Cechy Unii Celnej: wspólna zewnętrzna taryfa celna, zakaz stosowania ceł przywozowych i wywozowych oraz opłat o skutku równoważnym między państwami członkowskimi, zakaz ograniczeń ilościowych między państwami członkowskimi, swobodny tranzyt na terytorium UE. Wielka Brytania po Brexit?

Unia celna Podstawą zarządzania działalnością unii celnej jest unijny kodeks celny (wcześniej wspólnotowy kodeks celny), który uzgodniły Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej. Wspólna Taryfa Celna: Ustala ona jednolite wymagania celne na zewnętrznych granicach państw członkowskich stanowiących granicę celną UE. Każde państwo przystępujące do UE jest obowiązane ją przyjąć i stosować. Jest ona przyjmowana i modyfikowana w formie rozporządzenia wykonawczego KE wydawanego co roku (jest prawem wtórnym UE). Jest usystematyzowanym wykazem towarów oznaczonych kodami z przypisanymi do nich stawkami zależnymi. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:31987R2658&from=PL Zasady UC: zasada jednolitości - konieczność jednorodności w procesie stosowania i interpretowania taryfy w ramach UE zasada zupełności - taryfa ma obejmować wszystkie znajdujące się w obrocie towary.

Zakaz wprowadzania ceł i opłat o skutku równoważnym Zakazane jest w obrocie gospodarczym towarami stosowanie ceł importowych i eksportowych pomiędzy państwami członkowskimi UE, a także opłat o skutkach równoważnych do ceł (art. 30 TFUE). Zakaz ten stosuje się również do ceł o charakterze fiskalnym. Cło - obciążenie natury fiskalnej, nakładane w związku z przemieszczaniem towarów za granicę. Opłata o skutku równoważnym do ceł - wszelkiego rodzaju opłaty nakładane jednostronnie - przed dane państwo członkowskie, w swoim interesie – na produkty unijne w związku z przekroczeniem przez nie granicy na podstawie przepisów innych niż taryfa celna czy przepisy podatkowe. Ważny jest nie rodzaj obciążenia, ale jego skutek. Nałożenie opłaty znajduje się w związku przyczynowym z przekroczeniem granicy, dotyczy tylko towarów zagranicznych. Typowym przykładem zakazanych w Unii opłat o skutku równoważnym do ceł są opłaty pobierane od sprowadzanych towarów w związku z ich kontrolą podyktowaną względami ochrony zdrowia (np. weterynaryjne i fitosanitarne) czy opłata statystyczna, opłata z tytułu zgłoszenia do odprawy celnej lub składowania w składzie celnym

Opłaty o skutku równoważnym do ceł Wszelkiego rodzaju opłaty nakładane jednostronnie przez państwa członkowskie na produkty wspólnotowe w związku z przekroczeniem przez nie granicy na podstawie przepisów innych niż taryfa celna czy przepisy podatkowe – wyrok z dnia 1 lipca 1969 r. w sprawie funduszu emerytalnego szlifierów diamentów (2 i 3/69) Belgijski Fundusz Socjalny Pracowników w Przemyśle Diamentowym pobierał na rzecz swoich członków obowiązkową opłatę od przywozu do Belgii diamentów z innych państw członkowskich. Bez znaczenia jest to: na czyją rzecz opłaty są pobierane (państwa czy innego podmiotu), w jaki sposób są pobierane, czy mają charakter dyskryminacyjny, czy może preferencyjny (chroniący produkty krajowe), kiedy dochodzi do pobrania opłat jaki jest rodzaj obciążenia, ważny jest jego skutek

Zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego i protekcjonistycznego Zakaz wprowadzenia dyskryminującego (towarów krajowych i zagranicznych) lub protekcyjnego (mającego na celu ochronę produktów krajowych) podatku wewnętrznego na produkty z innych państw cz. UE - art. 110 TFUE: „Żadne Państwo Członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na produkty innych Państw Członkowskich podatków wewnętrznych jakiegokolwiek rodzaju wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub pośrednio na podobne produkty krajowe”. Podatek to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze powszechnym nakładane przez poszczególne państwa (względnie samorządy lokalne). Może dotyczyć zarówno towarów krajowych, jak i importowanych. zasadą autonomii podatkowej państw członkowskich - obejmuje ona swobodę konstrukcji systemu podatkowego i samych obciążeń. Zakazane jest jednak wprowadzanie opodatkowania, które narusza równe szanse rynkowe. Zasada opodatkowania produktu w państwie docelowym - aby uniknąć podwójnego opodatkowania wszelkie czynności podatkowe dokonywane są w kraju docelowym.

Zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego Towar podobny – (i) można je sklasyfikować tak samo w regulacji podatkowej; (ii) zaspokajają te same potrzeby użytkownika (są zamienne) brak obiektywnego uzasadnienia różnic dyskryminacja bezpośrednia i pośrednia towary podobne: sklasyfikowane w taki sam sposób z punktu widzenia regulacji podatkowych, celnych lub statystycznych; zaspokajające te same potrzeby Np.: gorsze zasady opodatkowania towarów z danego państwa (rozłożenie podatku w czasie dla towarów krajowych) Zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego Uzupełnienie powyższego zakazu, formuła szersza i bardziej elastyczna Brak konieczności istnienia podobieństwa między towarami – mogą być wykorzystywane zastępczo i w ten sposób ze sobą konkurują Celem jest ochrona (protekcja) określonego towaru krajowego, co godzi w potencjalnie konkurujące z nim towary zagraniczne. Zakaz opodatkowania protekcjonistycznego

Zakaz ograniczeń ilościowych i o skutku równoważnym do ilościowych Zakazane są bariery w handlu między państwami członkowskimi takie jak ograniczenia ilościowe lub ograniczenia o równoważnym skutku w wywozie lub przywozie (art. 34-35 TFUE). Ograniczenia ilościowe to instrumenty ograniczające w całości lub w części wywóz, tranzyt i przywóz towarów. Możemy do nich zaliczyć plafony, kwoty, kontyngenty. Są one najbardziej niebezpieczne dla rynku wewnętrznego, bo blokują handel, a państwa przy ich zastosowaniu mogą się powoływać na derogacje określone przez art. 36 TFUE. Ograniczenia o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych to stosowanie przez państwa środków, które skutkują różnego rodzaju przeszkodami w handlu między państwami członkowskimi. Za takie ograniczenie może być potraktowane nie tylko działanie, ale też zaniechanie państwa.

Zakaz ograniczeń ilościowych i o skutku równoważnym do ilościowych Zakaz obejmuje państwo w szerokim znaczeniu = podmioty publiczne, podmioty finansowane przez państwo, władze nadzorowane przez władze publiczne oraz instytucje UE. Zakaz dotyczy zarówno działań państwa jak i jego zaniechania (gdy osoby prywatne podejmowały działania a państwo nie podejmuje w ramach swoich uprawnień koniecznych i współmiernych działań). Np.: sprawa hiszpańskich truskawek – władze francuskie zostały uznane za odpowiedzialne za zorganizowane działania rolników krajowych, którzy niszczyli owoce i warzywa importowane z państw członkowskich przez blokadę dróg i wysypywanie towarów. Brak interwencji państwa na te działania został uznany za naruszenie art. 34 TFUE.

Ograniczenia ilościowe Ograniczeniem ilościowym w swobodzie przepływu towarów są wszelkie środki państwowe całkowicie zakazujące importu lub eksportu towarów oraz środki, które wpływają na ograniczenie przywozu lub wywozu towarów przez zastosowanie kryterium liczby sztuk, wartości, wagi lub czasu (kontygenty). Zarządzenie kontygentami odbywa się najczęściej za pomocą licencji importowych/eksportowych. Kontygenty – środki odwołujące się do wagi, ilości, wartości, czasu dostawy, np.: ograniczenie sprowadzanych samochodów do państwa członkowskiego do 20 tys. sztuk rocznie.

Ograniczenia o skutku równoważnym do ilościowych Ograniczenia o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych to stosowanie przez państwa środków, które skutkują różnego rodzaju przeszkodami w handlu między państwami członkowskimi. Znaczenie dla określenia zakresu ograniczeń o skutku równoważnym miały 3 orzeczenia, które wprowadziły formuły stanowiące wskaźniki pozwalające dookreślić termin środka o skutku równoważnym. Formuła Dassonville Formuła Cassis de Dijon Formuła Keck

Formuła Dassonville Wymóg w Belgii przedstawienia oryginalnego świadectwa pochodzenia alkoholu (szkocka whisky) na dowód jej autentyczności. Właściciel przedsiębiorstwa prowadzącego sprzedaż hurtową alkoholu Gustav Dassonville zakupił we Francji alkohol sprowadzony z Wielkiej Brytanii, a następnie sprowadził go do Belgii. Nie mając świadectwa autentyczności koniecznego do sprzedaży alkoholu sam wystawił dokument. TSUE orzekł, że takie ograniczenie stanowi środek o skutku równoważnym do ograniczenia ilościowego, ogranicza bowiem swobodny przepływ towarów. Prawo belgijskie nakładało de facto obowiązek zakupu alkoholu tylko i wyłącznie w kraju jego pochodzenia. W tym orzeczeniu TSUE po raz pierwszy zdefiniował pojęcie środka o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych. Podlegają tu wszelkie reguły handlowe odnoszące się do etapu dystrybucji i handlu towarem (nie dotyczy samej produkcji). Szerokie rozumienie terminu. Zarówno reguły prawne, reguły handlowe, jak i działanie i zaniechanie państwa.

Formuła Dassonville Są to „wszelkie przepisy państw członkowskich dotyczące obrotu handlowego mogące bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie utrudnić wewnątrzwspólnotową wymianę handlową między państwami członkowskimi.”. Bezpośrednio – środki w oczywisty sposób traktują towary importowane w sposób gorszy niż towary krajowe Pośrednio – środki z pozoru traktują tak samo towary krajowe jak i importowane, jednak de facto stawiają towary importowane w gorszej sytuacji, wymagając od nich spełnienia dodatkowych kryteriów. Rzeczywiście lub potencjalnie – wpływ może być niewielki, dotyczyć tylko części rynku.

Formuła Dassonville Formuła jest niezwykle szeroka – kontrola dotyczy wszelkich środków krajowych natury prawnej i faktycznej, które mogą zagrozić swobodzie przepływu towaru, nawet jeżeli nie mają charakteru dyskryminującego wobec towarów importowanych. Najistotniejsze jest tu kryterium dostępu do rynku. Formuła Dassonville ma zastosowanie do następujących rodzajów ograniczeń: środki krajowe bezpośrednio lub pośrednio dyskryminujące – (i) wprost wprowadzające kryterium pochodzenia towaru jako warunek handlu/importu lub (ii) traktujące bez obiektywnego uzasadnienia towary importowane gorzej niż krajowe = NIERÓWNE TRAKTOWANIE W SENSIE PRAWNYM I FAKTYCZNYM środki krajowe niedyskryminujące – nie powołujące się bezpośrednio na kryterium pochodzenia towaru, ale faktycznie traktujące gorzej towary importowane = RÓWNE TRAKTOWANIE W SENSIE PRAWNYM, ALE NIERÓWNE W SENSIE FAKTYCZNYM

Formuła Dassonville Środki stosowane w sposób niejednakowy – towary importowane traktowane są gorzej niż krajowe (środki dyskryminujące). Np.: nakładanie dodatkowych wymogów na towary importowane, ograniczanie kanałów dystrybucji towarów, reguły promujące lub preferujące towary krajowe. Środki stosowane w sposób jednakowy – reguły traktują tak samo towary krajowe i importowane, lecz de facto nakładają szczególny ciężar na towary importowane. Producent towaru krajowego musi spełnić jedynie wymagania swojego 1 państwa, towar importowany 2 państw członkowskich. Np.: wymogi dotyczące produktu – niemiecka sprawa czystości piwa 178/84 Wymóg transgraniczny Wyłączenie na podstawie Art. 36 TFUE Wyłączenie na podstawie Art. 36 TFUE i formuły Cassis de Dijon

Sprawa Cassis de Dijon Szerokie rozumienie środków o skutku równoważnym do ilościowych spowodowało, że właściwie każda regulacja krajowa handlowa mogła zostać uznana za niezgodną z Traktatem. Dla zapewnienia kompromisu między rozwojem rynku wewnętrznego a specyficznymi warunkami rynków państw członkowskich wprowadzono formułę Cassis de Dijon. Sprawa 120/78 – odmowa wydania Niemieckiej spółce zezwolenia na import z Francji likieru Cassis de Dijon o zawartości alkoholu 16-22%. Niemieckie prawo wymagało wyższej ilości alkoholu w trunku do uznania go za likier (min. 25%). Mimo, że ograniczenie było stosowane równo dla towarów krajowych jak i importowych uznano go za środek o skutku równoważnych do ilościowych. Argument chęci ochrony konsumenta przed nieuczciwymi praktykami handlowymi (wprowadzenie w błąd) nie może usprawiedliwiać ograniczeń. Katalog z art. 36 TFUE jest zamknięty.

Formuła Cassis de Dijon I zasada wymogów imperatywnych/koniecznych/nadrzędnych (Cassis de Dijon I) - państwo członkowskie uprawnione jest do ograniczenia swobodnego przepływu towarów przez wprowadzanie ograniczeń o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych, jeżeli jego podstawą jest ważny i uzasadniony interes publiczny. Formuła ta znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy ograniczając swobodny przepływ towarów nie można się powołać na art. 36 TFUE (pełna harmonizacja swobody przepływu danego towaru przez akt prawa pochodnego). Zastosowanie tej zasady jest poddane kontroli TSUE. Ograniczenie swobody dopuszczalne jeżeli: Brak harmonizacji unijnej Środki krajowe są stosowane w sposób niedyskryminujący – tak samo wobec produktów krajowych jak i importowych Ich wprowadzenie jest konieczne dla ochrony interesu publicznego. Ochrona interesu publicznego nie jest możliwa w inny sposób. Są proporcjonalne, współmierne do założonego celu Uwzględniają interes UE w swobodnym przepływie towarów, Państwo udowadnia, że wprowadzone ograniczenie spełnia powyższe wymogi (ciężar dowodu)

Formuła Cassis de Dijon I zasada wymogów imperatywnych/koniecznych/nadrzędnych dotyczy przykładowo poniższych dóbr chronionych (interes publiczny): Ochrona skutecznego krajowego nadzoru podatkowego Ochrona konsumenta Ochrona rzetelności transakcji handlowych Ochrona środowiska Ochrona warunków pracy Ochrona różnorodności prasy Ochrona praw podstawowych (np.: praw dziecka) Ochrona bezpieczeństwa w ruchu drogowym Zapewnienie skutecznej walki z przestępczością

Formuła Cassis de Dijon I Przykład. Holandia wprowadziła regulacje poddającą w sposób generalny i systematyczny pojazdy starsze niż 3 lata, zarejestrowane uprzednio w innym państwie członkowskim, badaniu ich stanu technicznego. Nie miały przy tym znaczenia ewentualne badania przeprowadzone wcześniej w innych państwach członkowskich. (C-297/05 Holandia). Na jaki interes mogła powołać się Holandia? Czy ograniczenie jest proporcjonalne? Czy wymogi dla zastosowania formuły Cassis de Dijon I zostały spełnione?

Formuła Cassis de Dijon I Przykład. Włochy wprowadziły zakaz holowania przez motocykle przyczep, nawet tych specjalnie dla motocykli przystosowanych. Komisja zarzuciła naruszenie art. 34 TFUE przez Włochy – skoro zabronione jest używanie przyczep dla motocykli to w praktyce spadnie drastycznie zapotrzebowanie na te towary we Włoszech. Czy środek ten może stanowić środek o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych? Na jaki interes mogły powołać się Włochy? Czy ograniczenie jest proporcjonalne? Czy wymogi dla zastosowania formuły Cassis de Dijon I zostały spełnione?

Formuła Cassis de Dijon II TSUE odniósł się do argumentu Niemiec dotyczącego braku harmonizacji między państwami członkowskimi przepisów technicznych dotyczących towaru (różne wymogi minimalne w państwach członkowskich). zasada wzajemnego uznawania standardów (Cassis de Dijon II) - towar legalnie wytwarzany i wprowadzany do obrotu w państwie członkowskim powinien być dopuszczony do swobodnego obrotu we wszystkich pozostałych państwach, nawet jeżeli nie spełnia norm, które w tych państwach obowiązują (zasady produkcji, właściwości, składu, opakowania). „If something is good for the French, then it should also be good for the German”. Konieczność automatycznie dopuszczenia towaru importowanego do sprzedaży w innym państwie członkowskim. Bodziec do harmonizacji przepisów krajowych w UE.

Formuła Keck Francja wprowadziła zakaz stosowania cen poniżej nabycia towaru (cen dumpingowych), obwarowany sankcją karną. Uznano, że menagerowie 2 sklepów, znajdujących się przy granicy naruszyło ten zakaz, co doprowadziło do wszczęcia postępowania przeciwko nim supermarketów (sprawa Keck & Mithouard). TSUE dokonał w tym orzeczeniu podział środków przyjmowanych przez państwa członkowskie: dotyczące towarów bezpośrednio (środki dotyczące kształtu, wymiarów, składu, opisu, wagi, etykiety, opakowania) dotyczące towarów pośrednio - dotyczące sposobów sprzedaży dotyczą sposobu wprowadzania ich na rynek. Formuła Keck wyłącza zastosowanie formuły Dassonvile i definicji środka o skutku równoważnym do środków dotyczących towarów pośrednio, czyli tych dotyczących sposobu sprzedaży. Prawo krajowe dotyczące sposobów sprzedaży, o ile spełnia wymogi formuły Keck, będzie zgodne z art. 34 TFUE.

Formuła Keck Reguły odnoszące się do okoliczności rynkowych sprzedaży towarów Kto sprzedaje towar? (aptekarz, akwizytor) Kiedy następuje sprzedaż? (w nocy, w niedziele) Gdzie dokonuje się sprzedaży? (w sklepie wysyłkowym, bezpośrednio u konsumenta) W jaki sposób dokonuje się sprzedaży? (ze stratą, dodatkowym prezentem, rabatem) O ile mogą one ograniczać wielkość obrotu handlowego, o tyle nie są one wydawane w celu ochrony rynku krajowego ani nie mają takiego skutku (w przeciwieństwie do środków o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych). Najczęściej znajdują one zastosowanie w taki sam sposób do towarów krajowych jak i importowanych.

Formuła Keck Regulacje krajowe dotyczące sposobów sprzedaży nie będą uznane za środek o skutku równoważnym do ograniczenia ilościowego z art. 34 TFUE, jeżeli zachowane zostaną następujące warunki: jednakowe zastosowanie środka do wszystkich przedsiębiorców działających na terenie danego państwa- zarówno krajowych jak i zagranicznych, Taki sam wpływ środka (pod względem prawnym i faktycznym) na produkty krajowe jak i zagraniczne – brak dyskryminacji, Takie samoograniczenie dostępu do rynku dla towarów krajowych i zagranicznych. Regulacje te nie uniemożliwiają/ograniczają dostępu towarów zagranicznych do rynku bardziej niż ma to miejsce w przypadku towarów krajowych Formuła Keck rzadko znajduje zastosowanie w orzeczeniach TSUE.

Formuła Keck Przykład 1. Przepisy regulujące godziny otwarcia stacji benzynowych w Holandii. Stacje zlokalizowane poza terenem zabudowanym wzdłuż autostrad mogą sprzedawać całą dobę jedynie towary, które były związane z podróżowaniem (np.: paliwo, narzędzia, etc.). Wszystkie inne towary mogą być sprzedawane jedynie w normalnych dziennych godzinach otwarcia stacji. (C- 401-402/92 Tankstation) Przykład 2. Grecja wprowadziła przepisy zakazujące sprzedaży poza aptekami pasteryzowanego mleka dla niemowląt. Mleko nie może być sprzedawane w zwykłych sklepach, przez co jego popyt i import jest ograniczony. Nie ma greckich producentów mleka dla niemowląt, w związku z czym Komisja uznaje środek za dyskryminujący. (C-391/92 Grecja).

Formuła Keck Przykład 3. Przedsiębiorstwo Mars w całej Europie rozpoczęło promocyjną sprzedaż batoników o zwiększonej wielkości o 10%. Na opakowaniu widniało oznaczenie o zwiększonej wielkości batonika, jednak zajmowało więcej niż deklarowane 10% wielkości. Niemieckie stowarzyszenie zwalczania nieuczciwej konkurencji uznało, że takie opakowanie wprowadza konsumenta w błąd (sądzi, że batonik jest powiększony o znacznie więcej niż 10%). Czy w Niemczech można było zakazać takiej reklamy zgodnie z prawem UE? Czy możliwe jest tu zastosowanie formuły Keck? Czy ograniczenie dotyczy sposobów sprzedaży?

Na kolejnych zajęciach: Swoboda przepływu: osób, usług, przedsiębiorczości kapitału Ograniczenia swobód rynku wewnętrznego Test wraz z omówieniem odpowiedzi

Swoboda świadczenia usług Usługą jest świadczenie wykonywane zwykle za wynagrodzeniem, w zakresie, w jakim nie jest objęte postanowieniami o swobodnym przepływie osób, towarów i kapitału (subsydiarna funkcja swobody świadczenia usług) – art. 57 TFUE. Usługi obejmują zwłaszcza: działalność o charakterze przemysłowym; działalność o charakterze handlowym; działalność rzemieślniczą; wykonywanie wolnych zawodów Art. 4 dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym charakter czasowy, wykonywana odpłatnie* charakter transgraniczny charakter niematerialny świadczenia

Swoboda przepływu usług Charakter transgraniczny usługi: czynna swoboda świadczenia usług -jedyna forma bezpośrednio wskazana w TFUE, bierna swobodą świadczenia usług, przekroczenie granicy przez samą usługę – np: przesłanie opinii prawnej e- mailem, usługodawca i usługobiorca pochodzą z innego państwa członkowskiego, a usługa wykonywana jest w innym państwie członkowskim – np.: usługi turystyczne

Swoboda przepływu usług– podmiot Beneficjentami tej swobody są osoby fizyczne oraz podmioty gospodarcze. Osoby fizyczne jako usługodawcy muszą posiadać obywatelstwo państwa członkowskiego. Muszą też prowadzić w jednym z państw UE działalność gospodarczą. Podmioty gospodarcze, mogące świadczyć usługi w ramach swobody: spółki założone zgodnie z prawodawstwem państwa członkowskiego, których statutowa siedziba, zarząd lub główne przedsiębiorstwo znajduje się wewnątrz UE. beneficjentami swobody świadczenia usług są również członkowie rodziny obywatela UE. Wymóg obywatelstwa państwa członkowskiego nie występuje w przypadku usługobiorcy.

Swoboda przepływu usług–przedmiot Państwa członkowskie uznają prawo usługodawców do świadczenia usług w państwie członkowskim innym niż to, w którym prowadzi się przedsiębiorstwo. Państwo członkowskie, w którym świadczona jest usługa, zapewnia możliwość swobodnego podjęcia i prowadzenia działalności usługowej na swoim terytorium. Zasada traktowania narodowego - usługodawca może w celu spełnienia usługi przejściowo wykonywać działalność w państwie świadczenia na takich samych warunkach, jakie państwo nakłada na własnych obywateli. zakaz wprowadzania ograniczeń, które utrudniałyby, czyniłyby mniej korzystnym lub prowadziłyby do wykluczenia działalności usługodawcy z innego państwa członkowskiego Zasada niedyskryminacji - każdy wymóg wprowadzany przez państwo członkowskie wobec usługodawcy nie może dyskryminować go (ani bezpośrednio, ani pośrednio) ze względu na przynależność państwową. Zasada konieczności - obowiązek uzasadnienia danego wymogu względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, zdrowia publicznego lub ochrony środowiska naturalnego. Proporcjonalność - konieczność uzasadnienia danego wymogu, iż jest on odpowiedni dla osiągnięcia wyznaczonego celu i nie wykracza poza niezbędność.

Ograniczenia swobody przepływu usług Ograniczenie działalności usługodawców, jeżeli dana usługa wiąże się z wykonywaniem władzy publicznej. Wyłączenia związane z porządkiem publicznym, bezpieczeństwem publicznym, zdrowiem publicznym. Możliwe jest również zastosowanie środków ograniczających. Środki krajowe mogą ograniczać świadczenie usług przez usługodawców z innego państwa członkowskiego o ile: Ma to na celu ochronę interesu ogólnego Jest proporcjonalne do zamierzonego celu Respektuje się kontrolę sprawowaną nad usługodawcą w kraju pochodzenia.

Odróżnienie swobód Swoboda świadczenia usług a swoboda przedsiębiorczości zakres podmiotowy obu swobód jest taki sam. swobodę świadczenia usług różni od swobody przedsiębiorczości przejściowy charakter wykonywanego świadczenia (działalność gospodarcza prowadzona w czasie nieokreślonym, a działalność usługowa w czasie określonym) istnienie infrastruktury niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej, a niekonieczne podczas świadczenia usług Swoboda świadczenia usług a swoboda przepływu pracowników (kiedy mamy do czynienia z samozatrudnieniem a nie pracownikiem): działalność wykonywana poza stosunkiem podporządkowania, wykonywanie czynności na własną odpowiedzialność, pobieranie bezpośrednio wynagrodzenia w pełnej wysokości Problem pracowników delegowanych

Swoboda przepływu osób Swoboda przepływu osób obejmuje zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Łączy w sobie swobodę przepływu pracowników (art. 39) i swobodę przedsiębiorczości (art. 43) oraz swobodę przemieszczania się obywateli unijnych niekorzystających z wolności gospodarczych. Grupy podmiotów: pracownicy najemni, pracownicy samodzielni (samozatrudnieni) oraz inne osoby (np. studenci, emeryci/renciści), członkowie rodziny obywatela/pracownika migrującego. Prawo obywateli do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich: wyjazd z państwa ojczystego, wjazd na terytorium innego państwa członkowskiego, prawo do krótkookresowego przebywania lub zamieszkania w nim na stałe, prawo do swobodnego przemieszczania się po terytorium danego państwa.

Swoboda przepływu osób Obywatelom Unii i członkom ich rodzin przysługuje prawo pobytu do 3 miesięcy na terytorium innego państwa członkowskiego bez spełniania jakichkolwiek formalności poza obowiązkiem posiadania ważnego dokumentu podróży (dowód osobisty, paszport). Powyżej 3 miesięcy: zatrudnienie lub samozatrudnienie na terytorium państwa członkowskiego, posiadanie przez obywatela Unii i członków jego rodziny wystarczających środków (aby nie stać się ciężarem dla systemu pomocy społecznej państwa przyjmującego) oraz posiadanie ubezpieczenia chorobowego, podjęcie studiów pod warunkiem posiadania środków na studia i ubezpieczenia chorobowego. Prawo bezpośrednio skuteczne art. 3 ust. 2 TUE - zagwarantowanie swobody przepływu osób uznano za jeden z fundamentalnych celów Unii Europejskiej. art. 20 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i art. 45 KPP każdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się po terytorium państw członkowskich.

Swoboda przepływu osób Dyrektywa 2004/38/WE – definicja członka rodziny: współmałżonek; partner, z którym obywatel Unii zawarł zarejestrowany związek partnerski, jeżeli ustawodawstwo przyjmującego państwa członkowskiego uznaje równoważność między zarejestrowanym związkiem partnerskim a małżeństwem; bezpośrednich zstępnych, którzy nie ukończyli 21 roku życia lub pozostają na utrzymaniu, oraz tych współmałżonka lub partnera, bezpośrednich wstępnych pozostających na utrzymaniu oraz tych współmałżonka lub partnera. Członkowie rodzin migrujących mają prawo korzystania z tych samych uprawnień dot. swobód.

Swoboda przepływu osób Swoboda ta ma zastosowanie do obywateli UE. Obywatelstwo UE stanowi odrębną intytucje prawną, która została wprowadzona przez Traktat z Maastricht z dniem 1 listopada 1993 r. Traktat ten określił też zakres podmiotowy obywatelstwa unijnego. art. 9 TUE wskazuje, że: obywatelem Unii jest każda osoba posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego, obywatelstwo to ma charakter dodatkowy i nie zastępuje obywatelstwa państwowego. W konsekwencji nie Unia Europejska, a państwa członkowskie decydują, w ramach własnego prawa wewnętrznego, o tym kto jest obywatelem unijnym. Wyrok TSUE w sprawie C-192/99 The Queen versus Secretary of State for the Home Department - prawo nadawania własnego obywatelstwa przez państwo członkowskie wynika z jego suwerenności i Unia Europejska nie ma kompetencji do ingerowania w takich przypadkach.

Ograniczenia swobody przepływu osób Państwa członkowskie mogą wyłączyć lub ograniczyć możliwość korzystania przez obywateli UE z prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu, gdy jest to uzasadnione względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego (art. 45 ust. 3 TFUE, art. 52 ust. 1 TFUE). Brak definicji legalnej w aktach prawnych UE. Według TSUE jest to rzeczywiste, aktualne, realne i poważne zagrożenie dla istotnych wymogów porządku i bezpieczeństwa publicznego. Klauzula porządku i bezpieczeństwa publicznego - zachowanie naruszające porządek i bezpieczeństwo publiczne nie może być tolerowane w stosunku do własnych obywateli państwa przyjmującego, a ponadto nie może dotyczyć sytuacji, w której państwo członkowskie zarzuca danej osobie tego rodzaju zachowanie w ramach prewencji ogólnej. Wszelkie wyjątki od swobody powinny być interpretowane ściśle.

Ograniczenia swobody przepływu osób Naruszenie porządku publicznego to naruszenie podstawowych interesów społecznych – przykłady: przynależność do ugrupowania lub organizacji, której działalność traktowana jest przez państwo przyjmujące jako zagrożenie dla społeczeństwa (np.: sekta) nielegalne posiadanie narkotyków Naruszenie bezpieczeństwa publicznego – zachowania mającego na celu destabilizowanie podstawowych interesów państwa, w zakresie jego egzystencji, gospodarki i instytucji – przykłady: działalność terrorystyczna szpiegostwo działalność wywrotowa Przygotowano na podstawie: https://sp.ka.edu.pl/numery/2016-2/studia-prawnicze- rim-2016-2-szewczyk.pdf

Ograniczenia swobody przepływu osób Zdrowie publiczne – umożliwia władzom krajowym minimalizowanie zagrożenia epidemii i rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych w państwach. Ograniczenia nie mogą być stosowane dla celów gospodarczych państwa – np. ochrony własnego rynku pracy. Sankcją w przypadku spełnienia się jednego z ograniczeń może być odmowa lub ograniczenie wjazdu do państwa bądź deportacja. Niedopuszczalne jest wydanie dożywotniego zakazu wjazdu na teren państwa ze względu na złamanie porządku publicznego. Prawo UE gwarantuje możliwość odwołania się od decyzji państwa przyjmującego do sądy lub organu administracji.

Swoboda przepływu pracowników Pracownik - założenia: w określonym czasie wykonuje określone czynności o wartości ekonomicznej, dla i pod kierownictwem innej osoby, w zamian za wynagrodzenie. Wyjątki - praca ma charakter rzeczywisty i efektywny: Również zatrudnienie „okazyjne” polegające na pozostawaniu przez pracownika w gotowości, o ile działania takie nie są marginalne i dodatkowe. Również bez lub za symboliczne wynagrodzenie. Swoboda obowiązuje także gdy pracownik nie wykonuje żadnej pracy, o ile kontynuuje poszukiwanie pracy i ma rzeczywistą szansę bycia zatrudnionym.

Dostęp do zatrudnienia Zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami państw członkowskich w zakresie dostępu do zatrudnienia. Obejmuje: prawo do ubiegania się o rzeczywiście oferowane miejsca pracy prawo do przemieszczania się w tym celu po terytorium państw członkowskich prawo do przebywania w jednym z państw członkowskich w celu podjęcia tam pracy zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi dot. zatrudnienia pracowników tego państwa zakaz stosowania dyskryminacji bezpośredniej (np. ograniczenia liczbowo lub procentowo zatrudnienie obywateli innych państw członkowskich) Zakaz stosowania dyskryminacji pośredniej (spełnienie dodatkowych warunków nakładanych na obywateli przy przyjmowaniu wniosków, celowe niedopuszczenia obywateli do oferowanego miejsca pracy) Równe traktowanie w zatrudnieniu - pracownik migrujący nie może być traktowany gorzej niż pracownik państwa przyjmującego (warunki zatrudnienia i pracy- wynagrodzenia, zwolnienia, powrotu do pracy lub ponownego zatrudnienia).

Swoboda przepływu przedsiębiorczości Swoboda ta obejmuje prawo do podjęcia i wykonywania działalność na zasadach samozatrudnienia oraz zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw. prawo każdego obywatela państwa członkowskiego do wjazdu i pobytu na terytorium innego państwa członkowskiego w celu prowadzenia tam działalności gospodarczej, do założenia i prowadzenia przedsiębiorstwa na terytorium innego państwa, do tworzenia w innym państwie członkowskim przedstawicielstwa, spółek-córek, filii, agencji, w sytuacji gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą ma miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim (wtórna swoboda przedsiębiorczości), do zakładania przedsiębiorstw w innych państwach UE umożliwia świadczenie usług w sposób ciągły i stały, do stosowania przez państwa członkowskie wobec obywateli innych państw takich samych uregulowań w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, jakie stosuje wobec swoich własnych obywateli (zasada traktowania narodowego)

Ograniczenia dostępu do zatrudnienia Państwa członkowskie mogą uniemożliwić zatrudnienia w administracji państwowej osób bez obywatelstwa danego kraju. Chodzi tu o zawody związane z wykonywaniem władzy państwowej (np.: zawody w obronności, sądownictwie, dyplomacji). Nie oznacza to, że zawsze przy zatrudnieniu w administracji będzie obowiązywał ten zakaz. Konieczne jest spełnienie poniższych przesłanek: Bezpośredni lub pośredni udział w wykonywaniu zadań administracji publicznej Ochrona interesów ogólnych państwa bądź władzy Ograniczenie to może stanowić również przeszkodę do awansu, w przypadku gdyby wyższe stanowisko wiązało się z wykonywaniem władzy państwa (np.: dziekan uczelni). Pracownik może również być wyłączony z wykonywania pewnych czynności służbowych (np.: wystawiania aktów zgonu).

Swoboda przedsiębiorczości „samodzielne i rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej przy pomocy trwałego urządzenia w innym państwie członkowskim na czas nieokreślony” – sprawa Factortame Założenie i prowadzenie przedsiębiorstwa– rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej (o charakterze zarobkowym) za pomocą stałej infrastruktury w innym państwie członkowskim w nieokreślonym czasie (forma: pierwotna – w założonym przedsiębiorstwie koncentruje się większość działalności gospodarczej podmiotu zakładającego, wtórna - działalność jest wykonywana równolegle w dwóch państwach członkowskich). element transgraniczności – na ochronę z art.49 TFUE może powołać się obywatel państwa członkowskiego, który zamierza rozpocząć działalność gospodarczą w innym państwie członkowskim UE. Dla przykładu taka sytuacja nie wystąpi jeżeli obywatel, w celu ominięcia prawa krajowego, zakłada w innym państwie działalność gospodarczą a w swoim kraju zakłada spółki zależne.

Ograniczenia swobody przedsiębiorczości Art. 52 TFUE wprowadza możliwość ograniczenia swobody ze względu na konieczność ochrony porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego (katalog zamknięty). Przepisy ograniczające swobodę przedsiębiorczości muszą spełniać poniższe warunki: Musza być stosowane w sposób niedyskryminujący Muszą być usprawiedliwione interesem ogólnym Myszą być odpowiednie do zapewnienia realizacji zamierzonego celu Nine mogą wykraczać poza to co jest konieczne do jego osiągnięcia

Swoboda przepływu kapitału i płatności Dotyczy samodzielnych transakcji finansowych, które nie mają bezpośredniego związku z przemieszczaniem się ludzi, towarów czy usług. Swoboda przepływu kapitału finansowego odnosi się do wszystkich jego form, takich jak (otwarty katalog czynności): nabywanie nieruchomości w innych państwach członkowskich operacje w zakresie papierów wartościowych, rachunków bieżących, depozytów bankowych, transakcje kredytowe, pożyczkowe inwestowanie w zagraniczne fundusze inwestycyjne dziedziczenie po krewnych obywateli innych państw członkowskich Zakładanie i nabywanie przedsiębiorstw z innych państw członkowskich zakres zastosowania wewnątrz UE - ochrona przepływu aktywów finansowych między państwami zakres zastosowania na zewnątrz - utrzymanie swobodnego przepływu kapitału między państwami członkowskimi a państwami trzecimi

Swoboda przepływu kapitału i płatności przepływ kapitału - brak powiązania z jakimkolwiek świadczeniem wzajemnym - operacja finansowa, mająca na celu lokatę lub inwestycję kapitałową (celem jest dokonanie inwestycji) przepływ płatności - charakter akcesoryjny, jest związany z fizycznym transferem środków pieniężnych związanych z realizacją świadczenia wzajemnego (swoboda przepływu miała służyć urzeczywistnieniu swobody przepływu towarów, osób i usług - liberalizowana wg standardów i razem z nimi) - przeniesienie środków płatniczych w celu wykonania świadczenia wzajemnego, którego źródłem jest czynność prawna powiązana z inną swobodą. BRAK DEFINICJI W TRAKTATACH

Rozróżnienie swobody przepływu kapitału od innych swobód Charakter akcesoryjny, stanowi warunek efektywnego wykonywania innych swobód Swoboda przepływu towarów – zakresy rozłączne (stare monety, metale, kamienie szlachetne nie stanowią transferu środków płatniczych – są towarami) Swoboda przepływu usług – zakresy mogą się nakładać (sprzedaż ubezpieczeń, pożyczki, kredyty, sprzedaż papierów wartościowych - mogą odnosić się jednocześnie do obu swobód, wtedy sąd bada pod kątem obu swobód łącznie) Swoboda przepływu osób – zakresy rzadko mogą się nakładać (transfer wynagrodzeń pracowniczych do innego państwa, podatek od dziedziczenia spadku)

Ograniczenia swobody przepływu kapitału Art.. 65 TFUE - Wprowadzanie przez państwa członkowskie ograniczeń jest możliwe jeżeli: Ich użycie jest podyktowane względami nadrzędnych wymogów interesu publicznego Są stosowane w sposób niedyskryminujący Są właściwe ze względu na cel jaki mają osiągnąć (wymóg adekwatności) Nie wykraczają poza to co jest konieczne do osiągniecia tego celu (proporcjonalność) Autonomia podatkowa państw członkowskich. Państwa członkowskie mogą traktować odmiennie podatników odmiennie co do miejsc inwestowania i zamieszkania. Państwo sprawuje nadzór ostrożnościowy nad instytucjami finansowymi (banki, zakładu ubezpieczeń społecznych). Może wprowadzać ograniczenia ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa wkładów zgormadzonych na kontach bankowych, etc. Obowiązki informacyjne

Ograniczenia swobody przepływu kapitału Podobnie jak we wcześniej omawianych swobodach – ochrona porządku, bezpieczeństwa publicznego. Na przesłanki te można powołać się jedynie w przypadku realnego i wystarczająco poważnego zagrożenia podstawowym interesom społecznym (np.: brak dostaw energii elektrycznej). Inną kategorią są np.: usługi leżące w interesie ogólnym (np.: usługi pocztowe).

Złota akcja Pojęcie pojawiło się w latach 80, ze względu na prywatyzację przedsiębiorstw państwowych, zajmujących się działalnością o istotnym znaczeniu dla funkcjonowania państwa. Złota akcja to akcja spółki prywatyzowanej zachowywana przez państwo w celu posiadania kontroli nad spółką i ochrony interesu publicznego w spółce o znaczeniu strategicznym dla panstwa. Podstawową cechą wyróżniającą „złotą akcję” jest to, że nie pozwala ona nowemu inwestorowi na objęcie pełnej kontroli nad spółką, w której jest ustanowiona. W konsekwencji, w zależności od przyznanych uprawnień, „złota akcja” może albo całkowicie uniemożliwiać nabywanie akcji albo zniechęcać inwestorów do dokonywania inwestycji w spółki, w których zachwiana jest relacja pomiędzy uprawnieniami poszczególnych akcjonariuszy a ich zaangażowaniem kapitałowym w spółkę. Pojęcie nie ma charakteru normatywnego!

Złota akcja Państwa nie mogą sobie pozwolić na przejęcia np. sektora energetycznego, transportowego, telekomunikacyjnego przez kapitał obcy, gdyż utracą wpływ na ważną dziedzinę gospodarki (np.: w przypadku kryzysu, wojny, etc.). Unia nie zabrania posiadania złotych akcji, jednak TSUE określił przypadki kiedy nie stanowi to niedozwolonego ograniczenia swobody rynku wewnętrznego. Rząd musi jednak udowodnić, że krajowe środki ograniczające swobodny przepływ kapitału mogą być uzasadnione względami przewidzianymi w traktacie Wspólnot Europejskich, do których zalicza się bezpieczeństwo publiczne. W celu zachowania szczególnych praw w prywatyzowanych przedsiębiorstwach, państwa członkowskie powinny uznać, że ich złote akcje muszą spełniać kryteria zgodności z prawem ustanowionym przez Trybunał. ETS dopuszcza więc istnienie złotych akcji przy spełnieniu następujących warunków: gdy uprzywilejowanie danego państwa w spółce nie dyskryminuje inwestorów z innych państw członkowskich UE, gdy zachowana jest ochrona interesu publicznego (poprzez np. wskazanie sektorów strategicznych), gdy przestrzegana jest zasada proporcjonalności gdy zachowana jest zasada gwarancji proceduralnych czyli możliwość sądowej kontroli decyzji.

Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Tytuł V TFUE (art. 67-89) „Unia stanowi przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w poszanowaniu praw podstawowych oraz różnych systemów i tradycji prawnych państw członkowskich” Traktat z Lizbony zlikwidował trzeci filar, który opierał się na współpracy międzyrządowej, upowszechniając tym samym metodę wspólnotową w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Oznacza to, że: przyjmowanie aktów prawnych odbywa się obecnie z reguły zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą określoną w art. 294 TFUE, z pewnymi różnicami: Parlamenty narodowe mają osiem tygodni na zbadanie każdego projektu aktu pod względem poszanowania zasady pomocniczości, zanim na szczeblu UE możliwe będzie przyjęcie aktu. Jeśli chodzi o przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, na wniosek jednej czwartej parlamentów narodowych projekt musi zostać ponownie rozpatrzony

Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Do Trybunału Sprawiedliwości można obecnie występować bez ograniczeń o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie wszelkich kwestii związanych z przestrzenią wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Utworzenie specjalistycznych podmiotów odpowiedzialnych za zarządzanie przestrzenią wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości: agencje Istotna rola Rady Europejskiej, która „określa strategiczne wytyczne planowania prawodawczego i operacyjnego w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości” (art. 68 TFUE). Do zadań w tej kategorii należą m.in.: Polityka azylowa Polityka imigracyjna Zarządzanie granicami zewnętrznymi Współpraca sądowa w sprawach cywilnych i karnych Współpraca policyjna Ochrona danych osobowych

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa UE Traktat z Lizbony zniósł strukturę filarową, ale kategoria ta dalej zachowała odrębność regulacji (art. 24 TUE i nast.) obejmuje wszelkie dziedziny polityki zagranicznej i ogół kwestii dotyczących bezpieczeństwa Unii, w tym stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej, która może prowadzić do wspólnej obrony obowiązał wszystkie państwa do konsultowania się z pozostałymi w ramach Rady Europejskiej lub Rady UE przed podjęciem jakichkolwiek działań na arenie międzynarodowej lub zaciągnięciem wszelkich zobowiązań, które mogłyby wpłynąć na interesy Unii ustanowił zbiorową samoobronę: w przypadku zbrojnej napaści na którekolwiek z państw UE, pozostałe mają obowiązek udzielenia pomocy i wsparcia przy zastosowaniu wszelkich dostępnych im środków Umocnienie pozycji wysokiego przedstawiciela ds. WPZiB - przewodniczy on unijnej polityce zagranicznej, dowodzenie unijną dyplomacją

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa UE Instrumenty prowadzenia WPZiB (art. 25 TUE): ogólne wytyczne działania prowadzone przez Unię stanowiska podjęte przez Unię zasady wykonania decyzji odnośnie działań I stanowisk umacnianie systematycznej współpracy WPZiB jest określana i realizowana przez Radę Europejską i Radę stanowiące jednomyślnie, chyba że Traktaty przewidują inaczej. Wykluczono możliwość przyjmowania aktów prawodawczych. Nadanie przewodniczącemu Rady Europejskiej możliwości zwołania nadzwyczajnego posiedzenia Rady Europejskiej w celu określenia strategicznych kierunków polityki Unii. Nadanie Radzie możliwości szybkiego dostępu do środków budżetowych Unii przeznaczonych na natychmiastowe finansowanie inicjatyw w ramach WPZiB, a zwłaszcza działań przygotowawczych do misji WPBiO.

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa UE wydatki związane z administracją są pokrywane z budżetu Unii, natomiast wydatki na cele operacyjne są pokrywane albo również z budżetu Unii, albo, w przypadku jednomyślnej decyzji Rady UE, z budżetu państw członkowskich według kryterium produktu krajowego brutto, chyba że Rada, stanowiąc jednomyślnie, postanowi inaczej. ustalono, że wydatki na cele operacyjne także będą pokrywane z budżetu Unii, z wyjątkiem tych operacji, które mają implikacje wojskowe lub obronne. Państwa członkowskie mogą ponieść koszty działań także w przypadku jednomyślnej decyzji Rady Agencje wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa – np.: Europejska Agencja Obrony, Instytut Unii Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem

Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony Stanowi integralną część WPZiB. Obejmuje stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej Unii. Może ona doprowadzić do stworzenia wspólnej obrony, jeżeli Rada Europejska tak zadecyduje. Artykuł 42 ustęp 7 TUE WPBiO zapewnia Unii zdolność operacyjną opartą na środkach cywilnych i wojskowych. Unia może z nich korzystać w przeprowadzanych poza swoimi granicami misjach utrzymania pokoju, zapobiegania konfliktom i wzmacniania międzynarodowego bezpieczeństwa.