System ochrony prawnej UE opr. Michał Małaszkiewicz Katedra Prawa Międynarodowego i Europejskiego UWr

Rodzaje postępowań sporne i niesporne sporne: skarga przeciwko państwu członkowskiemu skarga na nieważność aktu prawa UE skarga na bezczynność UE skarga odszkodowawcza przeciwko UE niesporne: postępowanie prejudycjalne postępowanie w sprawie opinii o zgodności przewidywanej umowy międzynarodowej z Traktatami funkcje postępowań: kontrola działania (we wszystkich postaciach) instytucji i państw członkowskich przez instytucje (ew. organy), państwa członkowskie lub jednostki zachowanie jednolitości prawa UE

Skarga przeciwko państwu członkowskiemu z tytułu uchybienia zobowiązaniom podmioty legitymowane do zainicjowania: KE, inne państwo członkowskie 3 etapy: nieformalne postępowanie wyjaśniające formalne postępowanie wyjaśniające ( wezwanie do usunięcia uchybienia i opcjonalnie: uzasadniona opinia) postępowanie sądowe wyłączenie odpowiedzialności państwa wyrok skutki niewykonania wyroku: ryczałtowa lub okresowa kara pieniężna

Skarga o stwierdzenie nieważności aktu UE Akty podlegające zaskarżeniu: akty ustawodawcze akty inne niż zalecenia i opinie ( KE, RUE, EBC)= akty nieustawodawcze- rozporządzenia, dyrektywy, decyzje + akty sui generis akty zmierzające do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich nie podlegają zaskarżeniu: co do zasady- akty pośrednie ( przygotowawcze) akty prawa pierwotnego akty państw członkowskich akty wewnętrzne organów UE porozumienia między organami nie wywołujące skutków prawnych

Podmioty legitymowane do złożenia skargi uprzywilejowane: państwa członkowskie, RUE, KE i PE- pełna legitymacja podmioty półuprzywilejowane: EBC, KR, TO- w ramach swoich prerogatyw podmioty nieuprzywilejowane: jednostki ( of, op)- konieczność wskazania locu standi- interes prawny. Są to sytuacje kiedy: 1) jednostka jest adresatem aktu lub 2) akt dotyczy jej w sposób : bezpośredni -bez pośrednictwa aktu wykonawczego, chyba że państwa nie miały swobody działania. Także wtedy, kiedy pomimo swobody nie ma wątpliwości, jak postąpi państwo indywidualny- test Plaumana 3) t.zw. akty regulacyjne dotyczące jednostki bezpośrednio, nie wymagające środków wykonawczych

Przesłanki nieważności aktu UE brak kompetencji: uwzględniany z urzędu, ocena czy akt został podjęty w obszarze należącym do kompetencji UE, czy nie naruszono kompetencji innych Instytucji, czy nie została wybrana zła podstawa prawna naruszenie istotnych wymogów proceduralnych uwzględniany z urzędu, przykładowo: brak spełnienia wymogu konsultacji, wymogu opinii, niewłaściwa procedura, brak uzasadnienia, nieopublikowanie, brak podania podstawy prawnej naruszenie Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z ich stosowaniem badane wyłącznie na wniosek strony nadużycie władzy badane wyłącznie na wniosek strony, wykorzystanie przez Instytucję kompetencji w celu obejścia prawa

Skutki orzeczenia co do zasady zaskarżony akt jest nieważny ex tunc ze skutkiem erga omnes TSUE może orzec o częściowej nieważności oraz orzec jakie skutki aktu będą uważane za ostateczne nieważność może być ograniczona tylko do niektórych podmiotów Instytucje obowiązane są do podjęcia odpowiednich środków w rozsądnym terminie

Zarzut niezgodności z prawem aktu UE zastosowanie: postępowanie o stwierdzenie nieważności dotyczące innego aktu skarga odszkodowawcza skarga na bezczynność tylko akty o zasięgu ogólnym nie jest możliwe powołanie się na zarzut jeżeli strona miała możliwość wystąpienia ze skargą o stwierdzenie nieważności ( 2 miesięczny termin na wniesienie skargi od momentu ogłoszenia aktu) skutek: tylko w konkretnej sprawie

Skarga na bezczynność przeciwko: PE, RE, RUE, EBC, KE, organy i jednostki organizacyjne UE podmioty uprzywilejowane: państwa członkowskie i Instytucje podmioty nieuprzywilejowane: of/op- locus standi co do zasady wiążące i podlegające kontroli w trybie skargi o stwierdzenie nieważności zasada jedności- wyjątkowo: akty przygotowawcze TSUE dopuszcza skargi jednostki na bezczynność jeżeli dopuściłby skargę na nieważność spornego aktu obowiązek wezwania organu do działania skutki: obowiązek wydania aktu, nie może przesądzać formy ani treści aktu

Skarga odszkodowawcza odpowiedzialność umowna/ delitkowa odpowiedzialność umowna: właściwość sądów krajowych- na podstawie prawa właściwego dla danej umowy, TSUE może orzekać na podstawie klauzuli arbitrażowej odpowiedzialność deliktowa: odpowiedzialność UE za działania Instytucji, organów, pracowników UE przesłanki: bezprawność rzeczywisty charakter szkody związek przyczynowy odpowiedzialność za akty administracyjne- wymagany stopień bezprawności jest zależny od stopnia uznania odpowiedzialność w przypadku braku bezprawności teoretycznie możliwa odpowiedzialność za akty prawodawcze odpowiedzialność za pracowników- zachowanie przy wykonywaniu funkcji kwestia rozgraniczenia odpowiedzialności UE i państw członkowskic

Odesłanie prejudycjalne cel- orzeczenie przez TSUE o: wykładni Traktatów ważności i wykładni aktów prawa wtórnego uprawnienie/ obowiązek sądu państwa członkowskiego pojęcie sądu państwa członkowskiego: stosowanie prawa- orzekanie na podstawie ustawy charakter stały obligatoryjny charakter jurysdykcji kontradyktoryjność postępowania niezawisłość, niezależność

Obowiązek sądu i treść pytania prejudycjalnego treść pytania określa sąd państwa członkowskiego, zgodnie z krajowymi przepisami postępowania, TSUE stwierdza, czy wydanie orzeczenia jest dopuszczalne ( orzecznictwo i nota informacyjna) TSUE odmawia jedynie w wyjątkowych sytuacjach co do zasady uprawnienie- obowiązek sądu którego orzeczenie nie podlega zaskarżeniu jeżeli odwołanie się do prawa UE jest konieczne w celu rozstrzygnięcia sporu- rzeczywiście wpłynęłaby na rozstrzygnięcie określone faktyczne i prawne ramy problemu po wysłuchaniu obu stron ograniczenia obowiązku: acte clair/ acte eclaire

Skutki orzeczenia wiąże sąd który zadał pytanie i wszystkie sądy rozpatrujące sprawę w przypadku orzeczenia o nieważności- skutek tylko pomiędzy stronami sporu ( brak skutku erga omnes) znaczenie w kontekście doktryny acte eclair skutek retroaktywny możliwość ograniczenia przez TSUE skutków orzeczenia