Rachunkowość finansowa – część 4 Podstawowe kryteria klasyfikacji kont księgowych i zasady ich funkcjonowania

Podstawowe kryteria klasyfikacji kont księgowych Przedmiot ewidencji składniki bilansu: konta aktywne, konta pasywne, konta aktywno-pasywne konta przychodów, konta kosztów, konta strat i zysków nadzwyczajnych Poziom szczegółowości konta syntetyczne (ogólne) konta analityczne (szczegółowe) Funkcje zapisów konta bilansowe, których salda na koniec okresu przenosi się do bilansu konta wynikowe, ewidencjonujące wyniki procesów gospodarczych związanych z osiąganiem zysku lub ponoszeniem straty konta rozliczeniowe konta korygujące

Konta aktywno-pasywne Konta aktywno-pasywne, to konta o dwoistym charakterze, prowadzone dla połączonych składników aktywów i pasywów. Do grupy kont aktywno-pasywnych należą konta rozrachunkowe, ewidencjonujące należności i zobowiązania wobec tych samych grup składników bilansu. Np. Rozrachunki z pracownikami, Rozrachunki z budżetem, Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami. Funkcjonowanie takiego konta opiera się na zastosowaniu przeciwstawnych zasad prowadzenia kont aktywnych i pasywnych.

Funkcjonowanie konta aktywno-pasywnego Saldo początkowe na koncie A-P może wystąpić po stronie debetowej (Wn) lub kredytowej (Ma) albo po obu stronach równocześnie. Zapisy operacji zależą za każdym razem od jej istoty i charakteru w jakim występuje konto (aktywny, pasywny). Ustalenie sald końcowych konta A-P wymaga odrębnej analizy każdej operacji zapisanej na koncie i ich rozgraniczeniu wpływającym na saldo końcowe debetowe i saldo końcowe kredytowe.

a Funkcjonowanie konta aktywno-pasywnego Dt Konto aktywno-pasywne Ct Sp. Dt ........... obroty Dt + obroty Dt – Sp. Dt + obroty Dt Sk. Ct obroty konta = .......... Sp. Ct. obroty Ct + obroty Ct – Sp. Ct + obroty Ct Sk. Dt obroty konta

a Funkcjonowanie konta aktywno-pasywnego Dt Konto aktywno-pasywne Ct Sp. Dt 3 200 (P) 8 600 (A) 700 (A) 4 900 (P) 9 100 26 500 Sk. Ct 5 500 32 000 9 500 Sp. Ct. 13 700 (Z) 4 100 (A) 1 200 (A) 28 500 3 500 Sk. Dt a

Wn Konto składnika przychodów Ma Konta przychodów Służą do ewidencji efektów działalności gospodarczej w postaci przychodów uzyskiwanych głównie ze sprzedaży własnych produktów (wyrobów, usług) oraz towarów. Funkcjonują według schematu analogicznego do zasady funkcjonowania kont pasywnych: Wn Konto składnika przychodów Ma Zapisy zmniejszające stan przychodu (reklamacje/fa korygująca) Obroty Dt Sk. Ct Zapisy zwiększające stan przychodów Obroty Ct

Wn Konto składnika kosztów Ma Konta kosztów Służą do ewidencji odpowiednio usystematyzowanych składników kosztów ponoszonych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą w danym czasie. Konta kosztów funkcjonują według schematu analogicznego do zasady funkcjonowania kont aktywnych: Wn Konto składnika kosztów Ma Zapisy zwiększające stan kosztu Obroty Dt Zapisy zmniejszające stan kosztu Obroty Ct Sk. Dt

Konta strat nadzwyczajnych Straty nadzwyczajne nie mieszczą się w ramach ogólnego ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej. Powstają głównie w wyniku zdarzeń losowych (pożar, zalanie, powódź, kradzież), w wyniku których utracone zostają środki trwałe, materiały, wyroby gotowe, towary itd. Konta funkcjonują według schematu analogicznego do zasady funkcjonowania kont aktywnych: Straty nadzwyczajne Straty poniesione wskutek zdarzeń losowych Środki trwałe/Materiały, Towary/Wyroby gotowe

Konta zysków nadzwyczajnych Zyski nadzwyczajne powstają w sytuacji, gdy jednostka otrzyma: odszkodowanie od ubezpieczyciela za utracone w wyniku zdarzeń losowych składniki majątku, dotację lub dofinansowanie na pokrycie strat nadzwyczajnych. Zarówno straty, jak i zyski nadzwyczajne charakteryzuje nieprzewidywalność i niepowtarzalność. Konta zysków nadzwyczajnych funkcjonują według schematu analogicznego do zasady funkcjonowania kont pasywnych: Rachunek bankowy Otrzymane odszkodowania lub dotacje za straty nadzwyczajne Zyski nadzwyczajne

Konto wynikowe Na koniec okresu obrachunkowego ustala się wynik finansowy osiągnięty z działalności operacyjnej poprzez przeniesienie sald końcowych z kont przychodów i kont kosztów na konto Wynik finansowy i ustalenie jego salda. Jeżeli suma zapisów kredytowych na tym koncie przewyższa sumę zapisów debetowych, to jednostka w danym okresie obrachunkowym osiągnęła zysk, jeśli relacja jest odwrotna, to poniosła stratę.

Uproszczony schemat konta wynikowego Dt Wynik finansowy Ct Kwota łącznych kosztów Kwota łącznych strat nadzwyczajnych Obroty Dt Sk. Ct (zysk) Kwota łącznych przychodów Kwota łącznych zysków nadzwyczajnych Obroty Ct Sk. Dt (strata)

a Konto wynik finansowy Koszty z podst. działalności operacyjnej Dt Wynik finansowy Ct Koszty z podst. działalności operacyjnej Koszt wytworzenia wyrobów gotowych Wartość sprzedaży wg cen zakupu Koszt wytworzenia usługi Koszty rodzajowe Koszty pozostałej działalności operacyjnej Koszt sprzedaży niefinansowych aktywów trwałych Przekazane nieodpłatnie aktywa, naliczone odszkodowania Koszty prowadzenia działalności socjalnej Koszty finansowe Koszt sprzedaży aktywów finansowych Naliczone odsetki od zobowiązań finansowych Straty nadzwyczajne Obroty Dt Sk. Ct (zysk) Przychody z podst. działalności operacyjnej Przychód ze sprzedaży wyrobów gotowych Przychód ze sprzedaży towarów Przychód ze sprzedaży usług Przychody z pozost. działalności operacyjnej Przychód ze sprzedaży niefinansowych aktywów trwałych Otrzymane dotacje, odszkodowania, grzywny Otrzymane nieodpłatnie aktywa Przychody finansowe Przychód ze sprzedaży aktywów finansowych Naliczone odsetki od aktywów finansowych Zyski nadzwyczajne Obroty Ct Sk. Dt (strata) a

Podzielność kont Podzielność kont polega na zwiększaniu liczby kont w celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji dotyczących zasobów, źródeł ich finansowania oraz procesów zachodzących w przedsiębiorstwie. Wyróżnia się dwa kierunki podziału kont: Podział poziomy, w którym konta po podziale przyjmują wszystkie funkcje konta dzielonego Podział pionowy, w którym konta po podziale przyjmują wyróżnione funkcje konta dzielonego

Konta syntetyczne Służą do księgowej ewidencji operacji gospodarczych w sposób zapewniający zbilansowanie danych zaksięgowanych na wszystkich kontach syntetycznych, prowadzonych w danej jednostce. Jest to możliwe dzięki stosowaniu zasady podwójnego zapisu. Konta syntetyczne charakteryzują się określonym stopniem uogólnienia. Uszczegółowienie zapisów na tych kontach wymaga zastosowania podziału poziomego i przyporządkowania do nich właściwego zbioru kont analitycznych.

Konta analityczne To urządzenia księgowe służące do szczegółowej ewidencji danych ujętych na kontach syntetycznych. Operacje gospodarcze na kontach analitycznych księguje się na zasadzie powtarzanego zapisu tzn.: jeśli dana operacja dotyczy konta syntetycznego z rozwinięciem analitycznym, to należy ustalić zbiór kont analitycznych, na których będzie księgowana, zapis dokonany na koncie syntetycznym należy powtórzyć po tej samej stronie zbioru kont analitycznych, zapisy na kontach analitycznych są zawsze jednostronne (stanowią powtórzenie zapisu) i spełniają warunek równości sumy kwot zaewidencjonowanych na tych kontach z kwotą zaksięgowaną na odpowiednim koncie syntetycznym.

Zależności między kontami syntetycznymi a analitycznymi Debetowe (kredytowe) saldo konta syntetycznego musi być równe sumie debetowych (kredytowych) sald zbioru kont analitycznych danego konta syntetycznego. Obroty debetowa (kredytowe) konta syntetycznego w danym okresie sprawozdawczym muszą być równe sumom obrotów debetowych (kredytowych) określonego zbioru kont analitycznych.

Podział poziomy kont Konta analityczne prowadzi się najczęściej dla: Środków trwałych Wartości niematerialnych i prawnych Rozrachunków (należności i zobowiązań) z kontrahentami Rozrachunków z pracownikami Innych rozrachunków Ewidencji sprzedaży

Podział poziomy kont Polega na wprowadzeniu do ewidencji określonego przedmiotu, w miejsce stosowanego dotychczas jednego konta syntetycznego, dwóch lub więcej kont bardziej szczegółowych (analitycznych). Przykład - Konto syntetyczne (przed podziałem): Konta po podziale: Środki trwałe Sp. 98 300 Środki transportu Sp. 67 100 Wyposażenie Sp.16 800 Maszyny produkc. Sp. 14 400