PSYCHOLOGIA ZARZĄDZANIA W BIZNESIE Stres Małgorzata Giełda Zakład Nauki Administracji UWr

STRES Zagadnienia wykładu

Pojęcie stresu - badania Hans Selye (1922-2002)

Pojęcie stresu - badania Hans Selye genialny naukowiec, lekarz, fizjopatolog i endokrynolog opublikował ponad 1400 artykułów poświęcił 50 lat życia badaniu zjawiska stresu, wprowadził pojęcie stresu był 10 razy nominowany do Nagrody Nobla, której jednak nie dostał HIPOTEZA NIEWYDOLNOŚCI TZW. SYNDROMU OGÓLNEJ ADAPTACJI choroby są skutkiem niezdolności do radzenia sobie z ciągłym stresem. Hipoteza została udokumentowana w pierwszej książce na temat stresu The Stress of Life (1956).

Pojęcie stresu - definicja Hans Selye „Stres to nieswoista reakcja* organizmu na wymagającą sytuację.” „ Stres to reakcja organizmu w postaci mobilizacji energii do pokonywania różnorodnych przeszkód, barier, wymagań, bez względu na to, czy towarzyszą jej przyjemne czy przykre odczucia. ” „Bez stresu nie byłoby życia.” „Całkowita wolność od stresu to śmierć, gdyż stres obecny jest w każdym ludzkim działaniu.” Stres jest zjawiskiem normalnym i nie musi szkodzić. Pewien poziom stresu sprzyja uczeniu się. *Reakcja niespecyficzna – reakcja, której rodzaj nie zależy od rodzaju czynnika, jaki ją wywołuje.

OGÓLNY ZESPÓŁ ADAPTACYJNY (syndrom ogólnej adaptacji) STRES Pojęcie stresu - definicja Hans Selye OGÓLNY ZESPÓŁ ADAPTACYJNY (syndrom ogólnej adaptacji) szereg reakcji wywołanych działaniem czynnikami stresowymi na organizm FAZY OZA Normalny poziom odporności Upływ czasu FAZA ALARMOWA mobilizacja FAZA ODPORNOŚCI działanie FAZA WYCZERPANIA odprężenie

OGÓLNY ZESPÓŁ ADAPTACYJNY STRES Pojęcie stresu - definicja OGÓLNY ZESPÓŁ ADAPTACYJNY Można także przedstawić w związku z wpływem stresu na efektywność

Pojęcie stresu - definicje szczególna relacja między osobą a środowiskiem (otoczeniem), którą osoba ocenia jako nadwyrężającą lub przekraczającą jej zasoby i zagrażającą jej dobrostanowi Czynnikami wywołującymi stres nie są obiektywne cechy przedmiotów lub sytuacje, ale sposób spostrzegania ich przez podmiot. TEORIA TRANSAKCYJNA CZŁOWIEK OTOCZENIE Richard Lazarus (1922-2002)

strata/krzywda zagrożenie wyzwanie WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE STRES Pojęcie stresu - definicje TEORIA TRANSAKCYJNA RODZAJE TRANSAKCJI: bez znaczenia, sprzyjająco-pozytywna, stresująca. strata/krzywda zagrożenie wyzwanie WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE „TRANSAKCJE” CZŁOWIEK OTOCZENIE

Pojęcie stresu - definicje Dorota Molek-Winiarska Stres jest wynikiem ciągłej interakcji między jednostką a środowiskiem pracy.

Pojęcie stresu zawodowego Barbara Surdykowska Stres zawodowy (occupational stress) to stan psychiczny wynikający z: € fizjologicznych, emocjonalnych, kognitywnych, behawioralnych reakcji na niechętne i szkodliwe aspekty środowiska, organizacji i otoczenia pracy.

Pojęcie stresu – 3 znaczenia Stres w badaniach naukowych ujmowany jest w trzech kategoriach: bodźca wywołującego określone stany emocjonalne (stres sytuacyjny), reakcji organizmu na stawiane mu wymagania (stres fizjologiczny), relacji między jednostką a otoczeniem (stres psychologiczny). Najbardziej użyteczna w wyjaśnianiu zjawiska stresu w sytuacjach zawodowych jest kategoria trzecia.

Pojęcie stresu – 3 znaczenia Bodziec przykry, przeszkadzający i odrywający od aktywności różnorodne, nieprzyjemne sytuacje wywołujące stres, (hałas w miejscu pracy, przykre wydarzenie, wydalenie z pracy, choroba …) BODZIEC REAKCJA

Pojęcie stresu – 3 znaczenia Reakcja organizmu reakcja na przykry bodziec ze środowiska zewnętrznego opis reakcji, które pojawiają się w ciele i umyśle człowieka w odpowiedzi na nieprzyjemne sytuacje, (np. gorsze wykonanie zadania)

Pojęcie stresu – 3 znaczenia Relacja z otoczeniem relacja między umiejętnością obniżania napięcia a presją otoczenia społecznego dotyczącego spełnienia często sprzecznych oczekiwań. Oczekiwania mogą być oceniane przez jednostkę jako: wyzwania wymagająca określonego wysiłku adaptacyjnego zagrożenia lub przeszkody przekraczające możliwości ich pokonania

STRES Przyczyny stresu STRESORY - czynniki powodujące stres

STRES Skutki stresu Skutki stresu – straty organizacji: spadek wydajności, efektywności i jakości pracy, wypadki przy pracy (koszty odszkodowań oraz zniszczonego materiału), absencja pracownika, fluktuacja kadry, wypalenie zawodowe, opór przed zmianami, obniżone morale, spadek atrakcyjności firmy na rynku pracy. Skutki stresu – straty pracownika: skutki emocjonalne, skutki społeczne skutki zdrowotne.

STRES Skutki stresu

STRES Zarządzanie stresem ZARZĄDZANIE STRESEM to zorganizowane działania mające na celu: eliminację lub redukcję stresu zawodowego pomoc i rozwój w zakresie metod radzenia sobie ze stresem Zarządzanie stresem na poziomie organizacji dotyczy usuwania źródeł stresu poprzez: zmiany w rodzaju pracy, sposobie zarządzania, organizacji pracy. Zarządzanie stresem oparte jest na tzw. programach.

Programy zarządzania stresem Klasyfikacja programów Ze względu na kryterium zakresu oddziaływania: programy organizacyjne programy indywidualne Ze względu na cel działania: zapobieganie (odpowiednia organizacja pracy w celu eliminacji źródeł stresu), reagowanie w odpowiednim czasie (oparte na wypracowanych „zdolnościach organizacji” do dostrzegania pojawiających się problemów i ich rozwiązywania), rehabilitacja (wspieranie pracowników w radzeniu sobie ze stresem i w dojściu do siebie po przeżytych doświadczeniach). Pierwsza grupa programów dotyczy działań na szczeblu organizacyjnym, druga i trzecia zaś to oddziaływania skierowane na poprawę funkcjonowania jednostki.

Organizacyjne programy zarządzania stresem (organizational level interventions) dotyczą zmian w zakresie: ergonomii stanowisk pracy, wprowadzania zmian w zakresie organizacji pracy (np. ruchomy czas pracy, rotacja pracy), definiowania ról zawodowych, zwiększania poczucia podmiotowości poprzez zarządzanie partycypacyjne i sprawne systemy komunikacji, stałego i zorganizowanego procesu rozwoju i podnoszenia kwalifikacji pracowników.

Organizacyjne programy zarządzania stresem NAJSKUTECZNIEJSZE PROGRAMY ORGANIZACYJNE wg. R. Graveling: partycypacyjne i podmiotowe zarządzanie, szkolenia menedżerów w przedmiocie zarządzania stresem, wprowadzanie zmian systemu pracy, wspieranie rozwoju i podnoszenie kwalifikacji pracowników. wg. Raymonda Randalla usuwające źródła stresu poprzez zmiany w: rodzaju pracy, sposobie zarządzania i organizacji pracy

Indywidualne programy zarządzania stresem (individual level interventions) skierowane bezpośrednio na pracowników dominują w zakresie redukcji stresu w przedsiębiorstwach. KORZYŚCI Z PROGRAMÓW INDYWIDUALNYCH: można je szybko wprowadzić i ocenić ich skuteczność, są elastyczne i można je dostosować do potrzeb różnych pracowników, można je wykorzystywać w pracy i poza nią, mogą łączyć się z innymi programami wspierania pracowników.

NAJSKUTECZIEJSZE PROGRAMY INDYWIDUALNE STRES Indywidualne programy zarządzania stresem NAJSKUTECZIEJSZE PROGRAMY INDYWIDUALNE wg. J.J.L. van der Klinka podejście poznawczo-behawioralne (zmiana myślenia o stresie jako szansie i wyzwaniu) techniki relaksacyjne uczące fizycznego i umysłowego odpoczynku jako metody radzenia sobie ze skutkami stresu interwencje wieloaspektowe, wspierające nabywanie pasywnych i aktywnych umiejętności pokonywania stresu wg. K. Richardsona i H. Rothsteina szkolenia z rozpoznawania i radzenia sobie ze stresem oraz jego skutkami (np. szkolenia z zarządzania czasem, medytacji). szkolenia dla pracowników wracających do zdrowia po stresujących wydarzeniach. Są to z reguły indywidualne lub grupowe spotkania psychoterapeutyczne.

NAJSKUTECZIEJSZE PROGRAMY INDYWIDUALNE STRES Indywidualne programy zarządzania stresem NAJSKUTECZIEJSZE PROGRAMY INDYWIDUALNE wg. R. Gravelinga szkolenia z zakresu umiejętności radzenia sobie ze stresem, doradztwo psychologiczne i psychoterapia, treningi relaksacji i ćwiczenia fizyczne, promocja zdrowia w zakresie zdrowego trybu życia.

Badanie efektywności programów STRES Badanie efektywności programów BADANIE EFEKTYWNOŚCI WDRAŻANYCH PROGRAMÓW zarządzania stresem opiera się na analizie: skutków krótkofalowych skutków długofalowych. Są to zazwyczaj badania jakościowe typu studium przypadku, co utrudnia proces oceny i porównywania programów między sobą. W nauce zdania co do wyższości programów indywidualnych nad organizacyjnymi i odwrotnie są podzielone.

STRES Źródła Dorota Molek-Winiarska, Organizacyjne i indywidualne programy zarządzania stresem, Współczesne Zarządzanie nr 1/2010 Kwartalnik Środowisk Naukowych i Liderów Biznesu Skrypt pn. Radzenie sobie ze stresem oraz w sytuacjach trudnych https://dsc.kprm.gov.pl/sites/default/files/pliki/15.pdf http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=116 Dorota Molek-Winiarska, Stres w procesach innowacyjnych – źródła, skutki, sposoby redukcji, Zarządzanie Zasobami Ludzkimi 1/2007

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ