Giełda Papierów Wartościowych i jej mechanizmy wiadomości wprowadzające

GPW - giełda od początku otwarta na nowe procesy: tradycje rynku kapitałowego w Polsce - pierwsza giełda w Warszawie 1817 r. kwiecień 1991 - powstanie GPW (rynek kapitałowy wznawia działalność po 50 latach) GPW - giełda od początku otwarta na nowe procesy: zdematerializowany obrót papierami wartościowymi elektroniczny system obrotu

Giełda Warszawska - historia w obrazach (I) Pałac Saski, 1817 r. pierwsza siedziba Giełdy Kupieckiej Bank Polski siedziba Giełdy w latach 1828-1877

Giełda Warszawska - historia w obrazach (II) Ul. Królewska 12/14 siedziba Giełdy w latach 1877-1939 Ul. Książęca 4 siedziba Giełdy od 2000 r. Ul. Nowy Świat 6/12 siedziba Giełdy w latach 1991-2000

Instytucje polskiego rynku kapitałowego Inwestorzy indywidualni Inwestorzy instytucjonalni Inwestorzy zagraniczni Emitenci Instytucje finansowe i pośrednicy

Infrastruktura rynku NBP GPW BondSpot OTC KDPW_CCP Rozrachunek Zawarcie transakcji Rozrachunek transakcji KDPW_CCP Rozrachunek Rozliczenie Centralny Depozyt System Zarządzania Ryzykiem NBP Rozliczenie transakcji KDPW Repozytorium transakcji

Podział funkcji między KDPW_CCP i KDPW Zarządzanie ryzykiem rozliczeniowym Administracja zabezpieczeniami KDPW Prowadzenie depozytu papierów wartościowych Prowadzenie systemu ewidencji papierów wartościowych Rozrachunek transakcji Obsługa zobowiązań emitentów Prowadzenie baz danych Rozliczenia transakcji

Rozliczenia rynków finansowych w Polsce 2018-09-17 Rozliczenia rynków finansowych w Polsce RYNEK KASOWY RYNEK TERMINOWY Rynek regulowany ASO OTC - Giełda Papierów Wartościowych (GPW) - BondSpot Akcje, prawa do akcji, prawa poboru, obligacje, produkty strukturyzowane, jednostki indeksowe, listy zastawne, warranty, ETFy - NewConnect - Catalyst Akcje, prawa do akcji, obligacje, listy zastawne Kontrakty terminowe, opcje, jednostki indeksowe OTC (MarkitWire, SwiftAccord) Platforma konfirmacji dla REPO Obligacje skarbowe Forward na stopę procentową (Forward Rate Agreement), Swap stopy procentowej (Interest Rate Swap) , Overnight Index Swap Basis Swap

Obsługa post-transakcyjna rynku kapitałowego Sprzedający Kupujący Rynki Transakcja Transakcja Wykonanie transakcji Wykonanie transakcji Transakcje po zestawieniu na rynku gotowe do rozliczenia i rozrachunku Rachunki pieniężne sprzedającego lub depozytariusza-sprzedającego rozrachunek pieniężny w NBP Rachunki pieniężne kupującego lub depozytariusza –kupującego rozrachunek pieniężny w NBP Konta depozytowe pap. wart. sprzedającego Konta depozytowe pap. wart. kupującego

Akcje uprzywilejowane 2018-09-17 Instrumenty - Akcja (2) Akcje – instrument o charakterze udziałowym (stwierdzający udział w spółce akcyjnej, która jest własnością akcjonariuszy), akcje są przedmiotem obrotu na rynku regulowanym (Główny Rynek GPW) oraz w alternatywnym systemie obrotu (NewConnect). Akcje na okaziciela Akcje imienne (nie mogą być przedmiotem obrotu giełdowego) Akcje uprzywilejowane Co do dywidendy Co do głosów na WZA Co do szczególnych uprawnień w przypadku postępowania likwidacyjnego spółki Akcje zwykłe Korzyści dla inwestorów: Możliwość inwestowania nadwyżek finansowych na rynku kapitałowym. Wzrost wartości rynkowej posiadanych akcji. Udział w zyskach spółek (dywidenda). Akcje są instrumentem finansowym, stwierdzającym udział w spółce akcyjnej, która jest własnością akcjonariuszy. W obrocie giełdowym znajdują się wyłącznie zdematerializowane akcje na okaziciela. Inny podział akcji wynika z zakresu związanych z nimi uprawnień – akcje mogą być zwykłe lub uprzywilejowane. Uprzywilejowanie może dotyczyć: dywidendy, głosów na WZA, szczegółowych uprawnień w przypadku postępowania likwidacyjnego spółki. Rodzaje uprzywilejowania zapisane są w Statucie spółki akcyjnej.

2018-09-17 Instrumenty - Akcja (3) Jako współwłaściciel spółki, każdy akcjonariusz ma wynikające z tego prawa, tzw. prawa majątkowe, które nie mają żadnego czasowego ograniczenia, bowiem akcje emitowane są na czas nieokreślony. Podstawowe prawa akcjonariuszy: Prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy - oznacza prawo głosu, a więc możliwość wpływania na najważniejsze decyzje spółki dotyczące kierunków jej rozwoju, wyboru władz, sposobu zagospodarowania wypracowanego zysku itp. Prawo do udziału w zyskach (dywidendy) - jest to najważniejsze prawo majątkowe akcjonariusza, wynikające z naturalnej potrzeby osiągnięcia korzyści z zainwestowania pieniędzy w akcje przedsiębiorstwa. Wysokość dywidendy przypadającej na każdą akcją zależy od wielkości wypracowanego zysku i od tego, jaką jego część walne zgromadzenie akcjonariuszy przeznaczy na dywidendę. Prawo poboru nowych akcji - przywilej pierwszeństwa przy zakupie nowych akcji przez dotychczasowych akcjonariuszy. Prawo to jest o tyle istotne, że w przypadku objęcia takiej emisji przez nowy krąg akcjonariuszy nastąpiłoby tzw. rozwodnienie kapitału, czyli procentowe zmniejszenie udziału dotychczasowych akcjonariuszy w stosunku do całkowitej sumy kapitału akcyjnego. Prawa do akcji - mogą one być przedmiotem obrotu już w kilka dni po przydziale akcji, a jeszcze przed ich zarejestrowaniem w sądzie.

Instrumenty - Obligacja (2) 2018-09-17 Instrumenty - Obligacja (2) Obligacje – instrument dłużny, stanowiący zobowiązanie emitenta do jego wykupienia z odsetkami w ustalonym terminie. Obligacje są przedmiotem obrotu na rynku Catalyst, zarówno na rynku regulowanym, jak i w alternatywnym systemie obrotu. Krajowe Zagraniczne Euroobligacje Krótkoterminowe Średnioterminowe Długoterminowe O stałym oprocentowaniu O zmiennym oprocentowaniu Korporacyjne Komunalne (Samorządowe) MSP Podmiot emitujący % Miejsce emisji Terminu wykupu Z uwagi na termin wykupu obligacje można podzielić na krótko-, średnio- i długoterminowe. Obligacje, które zostały wyemitowane na okres do jednego roku określane są mianem krótkoterminowych, o terminie wykupu powyżej 1 roku i krótszym od 5 lat – obligacje średnioterminowe, natomiast powyżej 5 lat – obligacje długoterminowe. Pod względem miejsca emisji obligacje dzielimy na: krajowe - emitowane na rynku krajowym, denominowane w walucie krajowej, zagraniczne - emitowane przez zagraniczny podmiot lub denominowane w walucie kraju, w którym są sprzedawane, np. emisja obligacji polskiej spółki, denominowanych w jenach, sprzedawana w Japonii lub emisja obligacji amerykańskiej spółki denominowanych w złotych, sprzedawana na polskim rynku, euroobligacje - sprzedawane na rynku międzynarodowym w dowolnej walucie, np. emisja obligacji polskiej spółki, denominowanych w dolarach amerykańskich, sprzedawana w Japonii, lub emisja obligacji brytyjskiej spółki, denominowanych w dolarach amerykańskich sprzedawana w Polsce. Ze względu na podmiot emitujący, obligacje dzielimy na korporacyjne - emitowane przez przedsiębiorstwa, komunalne – emitowane przez samorządy oraz obligacje Skarbu Państwa. Obligacje mogą też być o stałej lub zmiennej stopie procentowej.

instrument, którego cena zależy od ceny instrumentu bazowego 2018-09-17 Instrument pochodny – instrument, którego cena zależy od ceny instrumentu bazowego Kontrakt terminowy - umowa między 2 stronami. Nabywca/sprzedawca zobowiązuje się do kupna/sprzedaży w określonym momencie w przyszłości danego instrumentu bazowego po z góry określonej cenie. Depozyt zabezpieczający – wpłacany przez kupującego i sprzedającego, stanowi finansową gwarancję, że strona transakcji wywiąże się ze swoich zobowiązań. Wysokość depozytu wyznacza izba rozliczeniowa KDPW_CCP. Grupa kontraktów Instrument bazowy Kontrakty na indeksy WIG20, mWIG40 Kontrakty na akcje Akcje wybranych spółek Kontrakty na kursy walut USD/PLN, EUR/PLN, CHF/PLN Kontrakty na WIBOR 1,3,6 m WIBOR Kontrakty na obligacje Krótko, średnio i długoterminowe obligacje SP Strony transakcji, aby zawrzeć kontrakt, muszą wnieść jedynie depozyt zabezpieczający. Zyski i straty z inwestycji są natomiast wyznaczane w oparciu o pełną wartość kontraktu terminowego. Kontrakty futures wykorzystywane są jako: Zabezpieczanie (hedging) ryzyka zmiany ceny instrumentu bazowego, Spekulacja na wzrost/spadek instrumentu bazowego, Arbitraż wykorzystanie dysproporcji cenowej kontraktu na różnych rynkach, Alternatywa dla krótkiej sprzedaży (akcje, indeksy) Inwestycja w kontrakty terminowe wiąże się z ryzykiem: rynkowym (zmiany kursu kontraktu futures wynikają ze zmian ceny instrumentu bazowego i potęgowane są przez efekt dźwigni finansowej), płynności (na różnych kontraktach różna płynność). Źródło: GPW

2018-09-17 Opcje - podobnie jak kontrakty terminowe - są umową pomiędzy 2 stronami. W przeciwieństwie do kontraktów terminowych podział praw i obowiązków wynikających z tego instrumentu nie jest dla stron transakcji identyczny. Nabywca opcji kupna/sprzedaży (ma prawo zawrzeć transakcję) a Wystawca opcji kupna/sprzedaży (jest zobowiązany na żądanie Nabywcy zawrzeć transakcję). Premia opcyjna – przysługuje Wystawcy opcji za udzielenie Nabywcy praw wynikających z opcji. Stanowi koszt po stronie Nabywcy opcji. Dwa rodzaje opcji: Opcje kupna (ang. call options), stanowią dla nabywcy prawo do kupna instrumentu bazowego po z góry określonej cenie oraz na warunkach z góry określonych. Opcje sprzedaży (ang. put options), stanowią dla nabywcy prawo do sprzedaży instrumentu bazowego po z góry określonej cenie oraz na warunkach z góry określonych. W obrocie na GPW znajdują się Opcje na indeks WIG20. Opcje, podobnie jak kontrakty terminowe są umową pomiędzy 2 stronami. W przypadku opcji umowa zawarta jest pomiędzy Nabywcą opcji (kupna lub sprzedaży) a Wystawcą opcji. Podział praw i obowiązków wynikający z opcji nie jest identyczny dla obu stron transakcji. Nabywca opcji ma prawo zawrzeć transakcję po określonej cenie i w określonym czasie, Wystawca opcji zobowiązany jest na żądanie Nabywcy zawrzeć transakcję. Za udzielenie Nabywcy praw wynikających z opcji Wystawca otrzymuje wynagrodzenie zwane premią opcyjną.

2018-09-17 Indeksy giełdowe Indeks to wskaźnik określający wzrost lub spadek wartości pewnej grupy spółek, podobnych do siebie, pod względem kapitalizacji, prowadzonej działalności, kraju pochodzenia itp. GPW publikuje 28 indeksów Głównego Rynku i 2 indeksy NewConnect. WIG20 jest indeksem blue-chip, największych i najbardziej płynnych spółek notowanych na Głównym Rynku GPW, kryteria bazowe stanowią, że liczba akcji w wolnym obrocie musi być większa od 10%, a wartość akcji w wolnym obrocie większa od 1 mln EUR. WIG20 jest indeksem cenowym i przy jego obliczaniu nie uwzględnia się dochodów z tytułu dywidend. Liczony od 1994 roku. Indeks WIG to pierwszy indeks giełdowy i jest obliczany od 16 kwietnia 1991 roku. Uczestnikami indeksu WIG są wszystkie spółki z Głównego Rynku GPW spełniające kryteria bazowe. WIG jest indeksem dochodowym i przy jego obliczaniu uwzględnia się ceny zawartych w nim akcji oraz dochody z tytułu dywidend i praw poboru. RESPECT INDEX - Indeks RESPECT giełda oblicza od 19 listopada 2009 r. Indeks obejmuje firmy odpowiedzialne społecznie notowane na Głównym Rynku GPW. RESPECT jest indeksem dochodowym. Indeksy sektorowe: WIG banki, WIG budownictwo, WIG media, WIG surowce, WIG telekomunikacja; łącznie 11 indeksów sektorowych. Indeksy narodowe: WIG CEE, WIG Poland, WIG Ukraine; łącznie 3 indeksy narodowe. NCIndex to pierwszy indeks dedykowany rynkowi akcji NewConnect. Obejmuje wszystkie spółki notowane na rynku New Connect, których wartość akcji w wolnym obrocie jest większa niż 1mln zł. Jest indeksem dochodowym.  

Rynek finansowy - miejsce zawierania transakcji mających za przedmiot transakcji szeroko rozumiany kapitał finansowy. SEGMENTY (1/2): Rynek pieniężny - finansowanie bieżącej działalności. Lokaty międzybankowe, bony skarbowe, bony komercyjne, certyfikaty depozytowe, weksle. Rynek kapitałowy - transakcje instrumentami finansowymi o terminie wykupu powyżej jednego roku z przeznaczeniem uzyskanych środków na cele rozwojowe. Akcje, obligacje (skarbowe, komunalne, przedsiębiorstw), certyfikaty inwestycyjne.

Rynek finansowy SEGMENTY (2/2): Rynek depozytowo - kredytowy - lokowanie w bankach zasobów pieniężnych, udostępnianie kapitału w działalności kredytowej. Lokaty bankowe, kredyty bankowe, pożyczki. Rynek walutowy- całokształt transakcji wymiany walut wraz z instytucjami pomagającymi je przeprowadzać. Waluty. Rynek instrumentów pochodnych - rynek transakcji terminowych bezwarunkowych oraz transakcji terminowych warunkowych. Forwards, futures, opcje, swapy.

Rynek kapitałowy Ogół transakcji kupna - sprzedaży, których przedmiotem są instrumenty finansowe o okresie wykupu powyżej jednego roku. Środki uzyskane z emisji tych instrumentów mogą być przeznaczone na działalność rozwojową emitenta. Miejsce mobilizacji wolnych funduszy w okresie średnio- i długoterminowym na cele modernizacyjno - inwestycyjne. Przedmiot obrotu - papiery wartościowe tj. określone dokumenty stwierdzające istnienie pewnego prawa własności (akcje) lub potwierdzające powstanie wierzytelności (obligacje).

W obrocie kapitałem uczestniczą następujące podmioty: Rynek kapitałowy aktywnie uczestniczy w finansowaniu potrzeb inwestycyjnych W obrocie kapitałem uczestniczą następujące podmioty: gospodarstwa domowe przedsiębiorstwa instytucje finansowe państwo podmioty zagraniczne

prawo głosu na walnym zgromadzeniu prawo do dywidendy AKCJA - udziałowy papier wartościowy Prawa uzyskiwane poprzez zakup akcji zwykłych: prawo własności prawo głosu na walnym zgromadzeniu prawo do dywidendy prawo poboru, czyli prawo do zakupu akcji nowej emisji prawo do udziału w masie likwidacyjnej prawo do kontroli zarządzania spółką

AKCJA prawo do głosu 1000 akcji zwykłych: 200 akcjonariusz A, 100 akcjonariusz B, 700 akcjonariusze rozproszeni (po nie więcej niż 5 akcji) Na WZA: akcjonariusz A, B oraz czterech spośród pozostałych. Wówczas: decydujący głos ma A (posiada 20%), gdyż dysponuje on 200 głosami spośród 320 głosów obecnych na WZA, co stanowi 62,5% głosów. Wymagana jest zwykła większość głosów.

AKCJA prawo do dywidendy Zysk zatrzymany - pozostaje w spółce, zwiększa jej kapitał i stanowi jedno ze źródeł finansowania inwestycji Zysk do podziału - dywidenda na 1 akcję AKCJA prawo do udziału w masie likwidacyjnej upadłość spółki udział w masie likwidacyjnej zgodnie ze strukturą akcjonariuszy AKCJA prawo do kontroli zarządzania spółką możliwość nadzoru i zarządzania spółką wgląd w sprawozdanie finansowe spółki reprezentacja w radzie nadzorczej

AKCJA prawo poboru Jest prawem przysługującym akcjonariuszowi, ale z drugiej strony jest papierem wartościowym i może być notowane na giełdzie. W przypadku nowej emisji, dotychczasowi akcjonariusze mają prawo do zakupu akcji nowej emisji - jeśli nie skorzystają ich udział we własności spółki zmniejsza się. Jest to papier wartościowy, który oznacza prawo posiadacza akcji spółki do zakupu akcji nowej emisji po ustalonej cenie emisyjnej. Każdej akcji starej emisji odpowiada jedno prawo poboru. Liczba praw poboru niezbędnych do zakupu akcji nowej emisji zależy od relacji liczby starej emisji do liczby akcji nowej emisji. Posiadacz prawa poboru może zatem: wykonać prawo poboru i kupić akcje nowej emisji, sprzedać prawo poboru innemu inwestorowi, zatrzymać prawo poboru aż do dnia jego ustania i nie wykonać go.

AKCJA prawo poboru - PRZYKŁADY Na rynku jest 1 mln akcji A posiada 30% (300 tys) akcji, B posiada 20% (200 tys) Nowa emisja 500 tys akcji A nie kupuje, B kupuje 200 tys akcji Po nowej emisji: 1,5 mln akcji, w tym A 20% akcji, B 26,67% akcji II. Cena 50 zł, 1 mln akcji, spółka potrzebuje 10 mln zł na inwestycje emituje nowe akcje po cenie 40 zł 10 mln : 40 zł = 250 akcji nowej emisji, czyli na jedną akcję nowej emisji przypadają 4 akcje będące na rynku W tej sytuacji spółka emituje 1 mln. Praw poboru. Do zakupu jednej akcji nowej emisji potrzebne są 4 prawa poboru.

AKCJA prawo poboru - PRZYKŁADY cd Teoretyczna wartość prawa poboru: P = (Ps - Pe):(N+1) Ps - cena akcji Pe - cena emisyjna akcji nowej emisji N liczba praw poboru niezbędnych do zakupu jednej akcji nowej emisji w przykładzie P=(50-40):(4+1)= 2 zł Akcjonariusz otrzymuje dodatkową wartość równą 2 zł za każde prawo poboru. Czyli akcjonariusz posiadający 4 akcje starej emisji może nabyć 1 akcję nowej emisji - w sumie kosztuje go to 4 x 50 zł + 1 x 40 zł = 240 zł. Bez prawa poboru zapłaciłby 5 x 50 zł = 250 zł.

Prawo do akcji Można nimi obracać na giełdzie w okresie zanim nastąpi rejestracja podwyższenia kapitału Wynika z dłuższego czasu - od dnia zapisania się inwestora na akcje nowej emisji do pierwszego notowania tych akcji na giełdzie (podwyższenie kapitału akcyjnego musi zarejestrować sąd). Inwestor otrzymuje tyle praw do akcji, ile zostało mu przydzielonych.

Wartość akcji i różne wskaźniki Kapitał akcyjny - stanowi część kapitału własnego spółki Wartość nominalna - wielkość kapitału akcyjnego przypadająca na 1 akcję Wartość emisyjna - cena akcji na rynku pierwotnym Wartość księgowa - wartość aktywów netto spółki na akcję Wartość rynkowa - cena akcji na rynku wtórnym Zysk na akcję (EPS) - iloraz zysku netto spółki oraz liczby akcji Dywidenda na akcję (DPS) - iloraz zysku do podziału i liczby akcji Wskaźnik cena -zysk (P/E) - iloraz ceny rynkowej akcji i zysku netto na akcję. Wskazuje jaka jest cena na giełdzie jednostki zysku netto spółki. Stopa dywidendy - iloraz dywidendy na akcję i ceny rynkowej akcji. Wskaźnik cena - wartość księgowa - iloraz ceny rynkowej akcji i wartości księgowej.