otwarty dostęp do publikacji naukowych rekomendacje mnisw Piotr Kępski Departament Innowacji i Rozwoju MNiSW Wrocław, 6 listopada 2017 r. ul. Hoża 20 \ ul. Wspólna 1/3 \ 00-529 Warszawa \ tel. +48 (22) 529 27 18 \ fax +48 (22) 628 09 22 www.nauka.gov.pl

Plan prezentacji Otwarty dostęp i otwarta nauka Definicje Korzyści z OD Polityka UE w zakresie OD Rekomendacje MNiSW Wyniki ankiety MNiSW nt. otwartego dostępu

Otwarty dostęp - definicja Wielość definicji Otwartego Dostępu (OD, Open Access) w nauce Dostęp do pełnych treści recenzowanych publikacji naukowych BEZ BARIER TECHNICZNYCH, PRAWNYCH I FINANSOWYCH Dlaczego? Publikacje powstające w wyniku badań finansowanych ze środków publicznych powinny być dostępne dla społeczeństwa OD zakłada poszanowanie licencji / praw autorskich! OD ≠

Definicje – ciąg dalszy Otwarty dostęp Gratis - udostępnienie bez opłat i barier technicznych, ale bez informacji o licencji Otwarty dostęp Libre / OD w oparciu o wolne licencje - określa licencję Creative Commons – Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach Na tych samych warunkach — Remiksując utwór / tworząc utwory zależne, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji, co oryginał. Droga złota - publikowanie w otwartych czasopismach Droga zielona - deponowanie publikacji w otwartych repozytoriach

Otwarty dostęp – korzyści Korzyści indywidualne Poszerzanie grona odbiorców - otwarty artykuł przeczyta więcej osób niż pracę zamkniętą Szansa na zwiększenie cytowalności Budowanie własnego wizerunku naukowca otwartego, nowoczesnego Repozytoria i otwarte platformy stają się naszym zewnętrznym archiwum (back up poza moim komputerem) Korzyści instytucjonalne Instytucja dzięki pracom w OD buduje swój wizerunek (artykuły mogą przeczytać maturzyści, dziennikarze, eksperci, ludzie biznesu) Tworzenie bazy wiedzy / publikacji dzięki uczelnianemu repozytorium Poszerzanie ogólnie dostępnych zasobów wiedzy: OD sprzyja tworzeniu otwartych treści edukacyjnych, z których korzystają wszyscy (studenci, doktoranci, nauczyciele, naukowcy, dziennikarze…)

Otwarta Nauka - nowy paradygmat Open Science Umbrella. Image credit: Flickr user 지우 황 CC BY 2.0

Polityka Komisji Europejskiej Zalecenie KE z dn. 17 lipca 2012 r. ws. dostępu do informacji naukowej oraz jej ochrony (2012/417/UE): OD do wyników badań naukowych finansowanych ze środków publicznych. Umożliwienie ponownego wykorzystania wyników badań (np. dane). Poszanowanie praw autorskich. Komisja Europejska wyraźnie wspiera ON

Polityki OD na świecie Nie ma odwrotu od Otwartego Dostępu (OD) i Otwartej Nauki (ON) Wiodące instytucje na świecie opowiedziały się za otwartością nauki Czy otwartość będzie elementem oceny naukowców / instytucji naukowych? Decyzje o otwartości są coraz częściej przyjmowane jako WYMÓG Wymóg w Programie H2020 Otwarte Dane stają się wymogiem w niektórych czasopismach European Open Science Cloud

Polityka MNiSW – Rekomendacje „Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce” zawierają rekomendacje dla głównych interesariuszy: jednostek naukowych i uczelni naukowców MNiSW krajowych podmiotów finansujących badania wydawców czasopism naukowych

Rekomendacje dla uczelni i jednostek naukowych Stworzyć politykę instytucjonalną OD, wyznaczyć pełnomocników ds. OD Zapewnić OD do recenzowanych publikacji finansowanych ze środków publicznych Otwierać, na ile to możliwe, dane badawcze Upowszechniać doktoraty w otwartym repozytorium instytucjonalnym Wprowadzić zapisy o OD do regulaminów własności intelektualnej Budować repozytoria i transformować czasopisma do postaci otwartej Monitorować liczbę otwartych publikacji w każdej instytucji Stosować międzynarodowe standardy metadanych

Rekomendacje dla naukowców Upowszechniać swoje publikacje naukowe w modelu otwartym Otwierać dane naukowe, o ile to możliwe (tworzyć plany zarządzania danymi) Opatrywać otwarte publikacje licencją (np. CC-BY – Uznanie Autorstwa) Deponować publikacje w repozytorium instytucjonalnym, także te zagraniczne (tzw. autoarchiwizacja) Korzystać z opcji oferowanych przez wydawców nt. możliwości otwierania publikacji po upływie embargo (wielu wydawców ma takie opcje) lub np. Springer Open Choice Korzystać z porad i pomocy bibliotek akademickich

Rekomendacje dla MNiSW Koordynacja strategiczna działań na rzecz OD, współpraca z KE Promocja OD, działania informacyjne Rozważyć zmiany w przepisach, np. parametryzacja Monitorować wdrażanie OD w skali kraju Stworzyć repozytorium sieroce dla tych jednostek, które nie mają swojego repozytorium oraz wspierać rozwój infrastruktury dla OD

List Ministra NiSW i ankieta nt. otwartego dostępu W lutym 2017 r. Minister NiSW wystosował list do jednostek naukowych i uczelni ws. Open Access i Otwartej Nauki OA i Otwarta Nauka pełnią ważną rolę w upowszechnianiu wiedzy w społeczeństwie Działania te służą realizacji misji społecznej odpowiedzialności nauki MNiSW popiera otwartość w nauce W ślad za pismem Ministra przeprowadzono badanie ankietowe nt. OA 22 pytania 249 jednostek naukowych i uczelni Była dostępna na stronie internetowej MNiSW 168 wypełnionych ankiet (nie każda ma odpowiedzi na wszystkie pytania)

Polityki Open Access Czy instytucja posiada politykę OA?

Wydarzenia nt. Open Access Czy instytucja organizowała w 2016 r. wydarzenia nt. OA?

Repozytoria Czy instytucja posiada repozytorium?

Procent publikacji w OA Ile publikacji danej instytucji jest dostępnych w OA (szacunkowo)?

Główne bariery Główne bariery w realizacji zaleceń MNiSW

Działania jednostek naukowych Jakie działania powinny podjąć jednostki naukowe/uczelnie?

Podsumowanie ankiety PL jednostki naukowe są przeważnie na początku drogi związanej z OA procentowa liczba publikacji w OA jest zwykle niska lub nieznana Wg danych OPI w PBN zadeklarowano 18% publikacji OA > 50% instytucji nie ma repozytoriów (nawet zamkniętych lub wspólnych) tylko 20% respondentów posiada instytucjonalne polityki OA Główne bariery: finanse, czynnik ludzki (brak wiedzy, niechęć), prawa autorskie, brak infrastruktury. Zadania dla uczelni i jednostek naukowych: szkolić i dzielić się wiedzą, przyjąć polityki OA, tworzyć repozytoria, otwierać czasopisma.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Departament Innowacji i Rozwoju Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego e-mail: piotr.kepski@nauka.gov.pl ul. Hoża 20 \ ul. Wspólna 1/3 \ 00-529 Warszawa \ tel. +48 (22) 529 27 18 \ fax +48 (22) 628 09 22 www.nauka.gov.pl