Diagnoza otoczenia związków zawodowych i płynące z niej uwarunkowania Projekt „Postawmy na komunikację”

Otoczenie związków zawodowych polityczne ekonomiczne (gospodarcze) rynek pracy społeczne kulturowe Wzajemne przenikanie się powyższych sfer Różny wpływ na różnym etapie

Polityczne otoczenie związków zawodowych i jego wpływ Znaczenie historii: związki zawodowe jako pas transmisyjny przez 1980 rokiem; rola Solidarności jako ruchu społecznego  od niewielkiej roli do „przewodnika narodu” Rola „Okrągłego Stołu”  pojawienie się pluralizmu związkowego Po 1989 r. związki zawodowe wchodzą na scenę polityczną („S” ma własną reprezentację w Sejmie do 1993 r.; OPZZ jest częścią SLD); Solidarność i jego „parasol ochronny” oraz AWS Prawodawstwo dotyczące związków zawodowych i sfery pracy jako główny efekt działania politycznego

Polityczne otoczenie związków zawodowych i jego wpływ Pojawienie się partii politycznych wyraźnie antyzwiązkowych (Kongres Liberalno-Demokratyczny, Unia Wolności, Platforma Obywatelska; Unia Polityki Realnej) postulujących ideę „państwa minimum”; wzrastające poparcie społeczne dla tego typu ugrupowań Mariaż związków zawodowych z partiami politycznymi jako jedna z przyczyn ich marginalizacji (AWS, SLD w latach 2001-2005); „przypominanie sobie o związkach zawodowych przed wyborami”

Polityczne otoczenie związków zawodowych i jego wpływ Możliwość artykulacji interesów w miejscu podejmowania kluczowych decyzji: związkowcy ministrami, posłami, radnymi (Labour Party jako partia związków zawodowych) Zwracanie uwagi na postulaty związkowe ze strony partii politycznych (PiS, SLD) Znaczenie ciał dialogu społecznego (Trójstronna Komisja, zespoły branżowe, WKDSy) Wpływ międzynarodowy (EKES, Parlament Europejski, europejski dialog społeczny)

Ekonomiczne otoczenie związków zawodowych i jego wpływ Procesy globalizacyjne: przejście do gospodarki opartej o usługi (epoka post-przemysłowa) Prywatyzacja Przejście od dużych zakładów pracy na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw Praktyki outsourcingu i downsizingu

Wpływ zmian na rynku pracy na związki zawodowe Przejście od społeczeństwa przemysłowego do społeczeństwa usług; zmiana typu przedsiębiorstwa, zmiana relacji pracownika do otoczenia Wymogi nieustannej elastyczności, czyli nowe formy zatrudnienia: umowy na czas określony, umowy cywilno-prawne, (fałszywe) samozatrudnienie, telepraca, elastyczne formy czasu pracy, itd. Bezrobocie dochodzące do 20% Niski poziom aktywności zawodowej

Społeczne otoczenie związków zawodowych i jego wpływ Procesy demograficzne: starzenie się społeczeństwa Zmiany struktury społecznej: pojawienie się klasy przedsiębiorców, specjalistów; zmniejszenie roli robotników Masowe migracje zarobkowe: głównie osoby młode (bardziej tolerancyjne dla niestandardowych form zatrudnienia) Słabość tzw. społeczeństwa obywatelskiego (niski kapitał społeczny) Źródło: Polacy o swojej aktywności społecznej, CBOS, Komunikat z badań (BS/20/2008), Warszawa, luty 2008

Kulturowe otoczenie związków zawodowych i jego wpływ Negatywne stereotypy związane ze związkami zawodowymi Negatywny obraz w mediach (badania prof. W. Kozek z Instytutu Socjologii UW nad wizerunkiem związków zawodowych w tygodnikach opinii w 2000 i 2001 roku) Przewaga postaw indywidualistycznych Instrumentalizm

Konkluzje Różne sfery mające wpływ na związki zawodowe wzajemnie się przenikają i niejednokrotnie wzmacniają Ich uwarunkowania nie są jednoznaczne, lecz z pewnością można stwierdzić, iż większość z nich negatywnie wpływa na kondycję współczesnych związków zawodowych Część z czynników jest niezależnych od związków zawodowych, do części związki zawodowe „przyłożyły rękę”

Dziękuję za uwagę Projekt „Postawmy na komunikację” dr Piotr Ostrowski Warszawa, 12 października 2010 r.