SOR a aktualizacja KSRR – zmiany w prowadzeniu polityki rozwoju, w tym polityki regionalnej i lokalnej Renata Calak, Zastępca Dyrektora DSR, MR Warsztaty: Terytorializacja rozwoju regionalnego i lokalnego, współzarządzanie procesami rozwojowymi w województwie Kołobrzeg, 25.10.2017 r.

Zasady realizacji SOR istotne dla polityki regionalnej Podejście zintegrowane i zróżnicowane terytorialnie (zarządzanie organizowane wokół celów, koordynacja sektorów i instytucji, wykorzystanie potencjałów terytorialnych) Zintegrowana polityka wykorzystująca potencjał Polskiej przestrzeni Selektywność podejścia (koncentracja tematyczna i geograficzna (OSI), poszukiwanie nisz, kluczowych branż, podejście projektowe) Państwo umiejące wybrać Partnerstwo i współodpowiedzialność podmiotów publicznych, w tym samorządów terytorialnych, biznesu i obywateli przy realizacji przedsięwzięć rozwojowych Polska silna współpracą Zwiększenie aktywności Polski na forum UE oraz w bliskim sąsiedztwie Polska aktywnym graczem o kształt UE Procesy demograficzne punktem odniesienia do planowania i realizacji, na poziomie krajowym i regionalnym, działań rozwojowych Rozwój świadomy demograficznie pogłębiające się dysproporcje w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego podregionów → lepsze dopasowanie zakresu interwencji i instrumentów polityki regionalnej do potencjałów i wyzwań rozwojowych różnych typów obszarów funkcjonalnych, w tym problemowych; wpływ procesów demograficznych (starzenie się społeczeństwa, migracje) niska innowacyjność firm i niski poziom zaawansowania technologicznego produktów (pułapka przeciętnego produktu) → tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości, innowacyjności wymiar terytorialny polityk krajowych; selektywność podejścia i większa koncentracja tematyczna wsparcia, koncentracja geograficzna (OSI) podejście zintegrowane i zróżnicowane terytorialnie → pakiety dostosowane do potrzeb i potencjałów danego terytorium i łączące interwencje z różnych sektorów; zwiększenie efektywności finasowania polityk ukierunkowanych terytorialnie; współpraca, partnerstwo i współodpowiedzialność podmiotów publicznych, biznesu i obywateli przy realizacji polityk publicznych; pułapka słabości instytucjonalnej. Mobilizacja krajowego kapitału (aktywny kapitał krajowy, większe oszczędności, efektywny system finansowania przedsięwzięć rozwojowych ) Polska silna oszczędnościami i inwestycjami swoich obywateli

Odpowiedzialny rozwój to rozwój z myślą o przyszłych pokoleniach Nowy model rozwoju SOR oznacza pełniejsze wykorzystanie potencjałów różnych typów terytoriów dla kreowania wzrostu i lepszych miejsc pracy Trwały wzrost gospodarczy oparty na innowacyjnych firmach Pomnażanie polskiego kapitału kluczem do sukcesu Najlepsza inwestycja to inwestycja w ludzi Państwo bardziej efektywne Odpowiedzialny rozwój to rozwój z myślą o przyszłych pokoleniach Rozwój odpowiedzialny to rozwój włączający a nie wykluczający Solidne finanse publiczne fundamentem rozwoju SOR przedstawia nowy model rozwoju – rozwój odpowiedzialny, czyli taki, który budując siłę konkurencyjną z wykorzystaniem nowych czynników rozwojowych, zapewnia udział i korzyści wszystkim grupom społecznym zamieszkującym różne miejsca naszego kraju. Jednocześnie w nowym modelu potrzeby obecnego pokolenia będą realizowane bez umniejszania szans przyszłych pokoleń. W nowym modelu rozwoju nie chodzi tylko o wielkość PKB, ale przede wszystkim o jego jakość oraz o postrzeganie procesów rozwojowych w kontekście ich znaczenia dla obywateli. Odpowiedzialność oznacza pełniejsze wykorzystanie potencjałów różnych typów terytoriów dla kreowania wzrostu i lepszych miejsc pracy. Rodzaj interwencji zależy bezpośrednio od potrzeb i potencjałów danego obszaru. Wykorzystanie specjalizacji regionalnych, a także rozwój przedsiębiorczości i mobilizacja istniejących zasobów kapitału finansowego, środowiskowego, ludzkiego oraz społecznego, to czynniki kluczowe dla wzmacniania procesów rozwojowych. Odpowiedzialny rozwój to rozwój zrównoważony terytorialnie Nowoczesna infrastruktura służąca potrzebom gospodarczym i jakości życia Podstawą gospodarki silne podmioty gospodarcze

Aktualizacja KSRR musi być spójna z SOR i uwzględniać nowe uwarunkowania rozwoju regionalnego Stabilność makroekonomiczna – fundament trwałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego Cel główny SOR Cel szczegółowy I Trwały wzrost gospodarczy oparty coraz silniej o wiedzę, dane i doskonałość organizacyjną Cel szczegółowy II Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony Cel szczegółowy III Skuteczne państwo i instytucje służące wzrostowi oraz włączeniu społecznemu i gospodarczemu kapitał ludzki i społeczny Obszary wpływające na osiągnięcie celów Strategii Jednym z celów szczegółowych SOR jest rozwój społecznie i terytorialnie zrównoważony. Analizy dotychczasowych efektów realizacji polityki regionalnej wykazują, że zakładane rezultaty nie zostały w pełni osiągnięte. Dysproporcje w poziomie rozwoju między zamożnymi i biedniejszymi terytoriami Polski zwiększyły się m.in. w wyniku niewystarczających impulsów rozwojowych z wysokorozwiniętych obszarów, w szczególności ośrodków wojewódzkich na obszary słabiej rozwinięte. Przy zachowaniu dotychczasowego zdecentralizowanego modelu polityki regionalnej oraz jej głównych założeń, przyjmuje się, że osiągnięcie ambitnych celów SOR wymaga zastosowania znacznie skuteczniejszych niż dotychczas mechanizmów wspierania polityki regionalnej i zwiększenia efektywności interwencji publicznej, w szczególności w słabszych regionach czy miastach, nie rezygnując jednak z wykorzystania potencjałów terytoriów wysoko rozwiniętych i dużych ośrodków miejskich. Proces aktualizacji KSRR musi być spójna z SOR i uwzględniać nowe uwarunkowania rozwoju regionalnego, tj. np. zwiększenie koncentracji polityki regionalnej na obszarach problemowych i potencjałach terytorialnych obszarów miejskich i wiejskich, potrzebę wsparcia realizacji przedsięwzięć rozwojowych i rozwiązywania problemów w obszarach problemowych. środowisko transport energia cyfryzacja bezpieczeństwo narodowe

Rola KSRR w strukturze dokumentów strategicznych Szczególna rola KSRR wśród horyzontalnych strategii polega na: wyznaczaniu celów rozwoju regionalnego oraz definiowaniu ich relacji w odniesieniu do interwencji w innych strategiach horyzontalnych wskazywaniu stronie rządowej i samorządowej zasad, mechanizmów oraz instrumentów realizacji polityki rozwoju (określa zasady funkcjonowania KT i ZPT) pełnieniu roli koordynacyjnej, zapewniającej aktywny udział samorządów wszystkich szczebli w kreowaniu rozwoju

Zakres aktualizacji KSRR Horyzont czasowy strategii (2020 z perspektywą do 2030) Elementy diagnostyczne (wyzwania, pułapki rozwojowe, scenariusze rozwojowe, atuty i bariery rozwojowe) Realizację zasad SOR Cele rozwojowe i wskaźniki realizacji (wskazane w SOR lub inne szczegółowe) Działania (doprecyzowanie sposobu realizacji działań wskazanych w SOR) Podejście zintegrowane (uwzględnienie aspektów terytorialnych przy planowanych działaniach, z jak najdokładniejszym, przestrzennym ich rozmieszczeniem) Projekty strategiczne (wskazane w SOR lub nowe istotne dla realizacji celów SOR) System realizacji i ramy finansowe (m. in. wskazanie zmian w strukturze wydatków oraz potencjalnych źródeł finansowania)

Planowanie przestrzenne Planowanie gospodarcze Rozwój regionalny i lokalny - dychotomia planowania rozwoju (sytuacja obecna) PLANOWANIE ROZWOJU Odrębność, dychotomiczność planowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego. Decyzje o kierunkach rozwoju podejmowane są w oderwaniu od oceny ich potencjalnego wpływu na przestrzeń. Sferze społeczno-gospodarczej brakuje formalnego umocowania w systemie planistycznym. Planowanie społeczne Planowanie przestrzenne Planowanie gospodarcze Generowanie konfliktów przestrzennych Przeszacowanie prognoz demograficznych Brak przenoszenia ustaleń między poszczególnymi poziomami zarządzania Utrata kontroli władz nad procesami zagospodarowania przestrzeni

System zarządzania rozwojem - promocja zintegrowanego podejścia Podejście zintegrowane oznacza koncentrację działań podejmowanych przez poszczególne podmioty: rząd, samorząd, podmioty gospodarcze i partnerów społecznych wokół wyznaczonych dla poszczególnych terytoriów (Państwa, regionu, obszaru funkcjonalnego czy też gminy) celów strategicznych Zintegrowane dokumenty programowe System instytucjonalny System zasad i procedur zapewniających integrację i koordynację działań rozwojowych Akty wykonawcze Ustalenia Zasady urbanistyczne … Kontrakt terytorialny pakt wspólnych przedsięwzięć - jako mechanizm uzgadniania szczegółowych rozwiązań wynikających z ustaleń

Integracja planowania społeczno-gospodarczego z przestrzennym - zalety Wprowadzenie planowania przestrzennego do systemu zarządzania rozwojem Wzmocnienie znaczenia planowania przestrzennego w programowaniu i realizacji polityki rozwoju Lepsze planowanie i koordynacja realizacji najważniejszych inwestycji rozwojowych w przestrzeni Łagodzenie, powstających w toku rozwoju, konfliktów przestrzennych oraz wspieranie i stymulowanie rozwoju Osadzenie procesów rozwojowych w przestrzeni Racjonalne gospodarowanie przestrzenią

Rozwój regionalny i lokalny w systemie zarządzania rozwojem Wzmocnienia roli lokalnych samorządów terytorialnych we współzarządzaniu procesami rozwojowymi w regionie Promocja podejścia funkcjonalnego w planowaniu strategicznym i rozwiązywaniu problemów (tworzenie strategii dla obszarów funkcjonalnych) Zaletą wspólnej dla zespołu gmin strategii jest identyfikacja i priorytetyzacja wspólnych działań, zwiększenie skuteczności i zakresu oddziaływania zainwestowanych środków finansowych, rozwój partnerstwa, współodpowiedzialności i przywództwa , które podnoszą jakość i efektywność polityk publicznych Strategia przygotowana przez lokalne samorządy stanowi podstawę do wypracowania stanowiska negocjacyjnego na potrzeby zawarcia z samorządem województwa ZPT (Zintegrowanego Porozumienia Terytorialnego) Stosowanie konsultacji społecznych i włączania społeczeństwa w procesy planowania i realizacji przedsięwzięć rozwojowych poprawia skuteczność i efektywność działań rozwojowych

Negocjacje i uzgodnienia kluczowych projektów (ustaleń) pomiędzy rządem i samorządem (w tym samorządem lokalnym) w formule KT-ZPT

Główne wyzwania dla administracji samorządowej Wzmocnienie zdolności strategicznego planowania rozwoju (inwestycje, finanse, przestrzeń) Bardziej świadome zarządzanie rozwojem (monitoring, ocena, zarządzanie finansowe) Współpraca z sąsiednimi samorządami Niedostatek partycypacji publicznej /rzeczywistych konsultacji społecznych Innowacyjne rozwiązania Uczenie się od innych, stałe podnoszenie kompetencji

Rozwój zrównoważony terytorialnie – projekty strategiczne Miasta średnie tracące funkcje społeczno -gospodarcze Pakiet dla średnich miast tracących funkcje społeczno- gospodarcze do 2020 r. Obszary zagrożone trwałą marginalizacją i obszary wiejskie Pakiet dla obszarów zagrożonych trwałą marginalizacją do 2020 r. Pakt dla obszarów wiejskich Infrastruktura dla rozwoju obszarów wiejskich Program ponadregionalny skierowany do najsłabszych gospodarczo obszarów 2020+ Śląsk Program dla Śląska PIM: Warunkami niezbędnymi do sprawnego i efektywnego rozwoju wszystkich miast jest wiedza i umiejętności kadr zarządzających obszarami miejskimi oraz współpraca podmiotów tam zlokalizowanych. Odpowiedzią na te wyzwania jest realizacja „Partnerska Inicjatywa Miast – Miasta uczące się”. Ministerstwo Rozwoju uruchamia obecnie trzy pierwsze sieci pilotażowe: mobilność miejska, rewitalizacja i jakość powietrza. W najbliższym czasie zostaną uruchomione kolejne dwie sieci: zrównoważone użytkowanie przestrzeni i rozwiązania oparte na środowisku naturalnym oraz praca w gospodarce lokalnej. Rozwój miast – wsparcie horyzontalne Program wsparcia samorządów w programowaniu rewitalizacji Partnerska Inicjatywa Miast Aglomeracje/miejskie obszary funkcjonalne Zintegrowane Inwestycje Terytorialne PLUS Efektywność finansowania Racjonalny system finasowania (JST)