PRAWO KONSTYTUCYJNE Ćwiczenia 1

mgr Magdalena Abu Gholeh Katedra Prawa Konstytucyjnego p. 509 A Konsultacje: środa 16:45-18:45 Email: magdalena.abugholeh@uwr.edu.pl Ćwiczenia – 24 godziny = 12 spotkań Nieobecności - 1 bez konsekwencji, każda kolejna do zaliczenia na konsultacjach w przeciągu 2 tygodni. Brak zaliczenia lub zaliczenie po upływie 2 tygodni – obniżenie oceny końcowej o 0,5 Zaliczenie – test jednokrotnego wyboru Przedostatnie zajęcia Ewentualna poprawa – ostatnie zajęcia, możliwość poprawy tylko na ocenę dostateczną

Literatura: B. Banaszak, Prawo konstytucyjne, Wrocław 2012. - L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2016. - B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2013. - L. Garlicki (red.), Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. Komentarz, Warszawa 2009. - M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Prawa człowieka i systemy i ich ochrony, Wrocław 2005. - M. Zubik, Konstytucja III RP w tezach orzeczniczych Trybunału Konstytucyjnego i wybranych sądów, Warszawa 2008.

POWTÓRZENIE Konstytucja i jej funkcje Funkcja prawna Funkcja stabilizacyjna (petryfikująca) Funkcja programowa (dynamiczna) Funkcja integracyjna Funkcja organizatorska Funkcja wychowawcza

POWTÓRZENIE Rodzaje konstytucji: Pisane i niepisane Sztywne i elastyczne Jednolite i złożone Stabilne i zmienne

Konstytucja POWTÓRZENIE ratyfikowana umowa międzynarodowa System źródeł prawa powszechne obowiązującego Konstytucja umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ustawa rozporządzenie z mocą ustawy ratyfikowana umowa międzynarodowa rozporządzenie akty prawa miejscowego

Status prawny posła i senatora

DEMOKRACJA PRZEDSTAWICIELSKA System demokracji przedstawicielskiej to sposób sprawowania władzy, w którym decyzje podejmowane są w imieniu suwerena przez organ przedstawicielski (np. parlament) pochodzący z wyborów. Wyborcy udzielają wybranym przez siebie reprezentantom mandat do reprezentowania ich woli. Sprawowanie władzy przez reprezentantów jest zwykle ograniczone czasowo oraz oparte na zasadzie wzajemnego zaufania. Przeciwieństwem demokracji przedstawicielskiej (pośredniej) jest demokracja bezpośrednia

DEMOKRACJA PRZEDSTAWICIELSKA Należy pamiętać, że omawiana tu zasada reprezentacji nie jest związana z przedstawicielstwem w rozumieniu prawa cywilnego! „Reprezentacja jako zasada konstytucyjna to prawnie legitymowane wykonywanie funkcji władzy państwowej w imieniu zbiorowego podmiotu suwerenności (narodu) przez konstytucyjnie określone organy państwa.„ ~ B. Banaszak

MANDAT PRZEDSTAWICIELSKI Mandat przedstawicielski (parlamentarny) jest pojęciem wieloznacznym, które może oznaczać: Pełnomocnictwo udzielone członkowi parlamentu przez wyborcę w drodze wyborów (zwykle powszechnych) Całokształt praw i obowiązków parlamentarzysty Określenie funkcji członka parlamentu

MANDAT PRZEDSTAWICIELSKI Rodzaje mandatów: Mandat wolny – reprezentant jest przedstawicielem całego zbiorowego podmiotu suwerenności. Niezwiązany instrukcjami czy nakazami ze strony wyborców. Mandat związany (imperatywny) – reprezentant (np. poseł lub senator) jest przedstawicielem tylko tych wyborców, którzy go wybrali. Istnienie swoistego węzła prawnego pomiędzy tymi dwoma podmiotami.

MANDAT PRZEDSTAWICIELSKI Koncepcja mandatu przedstawicielskiego przyjęta przez polskiego ustrojodawcę została wyrażona w art. 104 ust. 1 Konstytucji. „ Art. 104. 1. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.”

IMMUNITET PARLAMENTARNY Immunitet -przywilej przysługujący przedstawicielowi (parlamentarzyście), przysługujący mu ze względu na wykonywane przez niego obowiązki. Stanowi ujemną przesłankę procesową. Podstawowe funkcje immunitetu: Ochrona niezależności członków parlamentu oraz zagwarantowanie im swobody wykonywania obowiązków Ochrona niezależności i autonomii parlamentu

IMMUNITET PARLAMENTARNY Immunitety parlamentarne w polskim prawie: Immunitet materialny – inaczej można go rozumieć jako wyłączenie karalności określonych czynów. Obejmuje wyłącznie działania „bezpośrednio i wprost wynikające z funkcji parlamentarzysty” pod warunkiem, że nie dochodzi do naruszenia praw osób trzecich. Immunitet formalny – skutkuje ograniczeniem dopuszczalności ścigania za czyny będące przestępstwem lub innym czynem karalnym w rozumieniu prawa karnego. Obejmuje wszystkie czyny posła, niezależnie od ich związku z wykonywaniem mandatu.

IMMUNITET PARLAMENTARNY MATERIALNY FORMALNY wyłączenie karalności ograniczenie dopuszczalności ścigania charakter częściowy charakter zupełny bezwzględny (nienaruszalny) wzruszalny trwały nietrwały nie obejmuje naruszenia praw osób trzecich obejmuje naruszenia praw osób trzecich

IMMUNITET PARLAMENTARNY Uchylenie immunitetu formalnego: a) Wyrażenie zgody przez zainteresowanego posła – art. 105 ust. 4 Konstytucji b) Przyjęcie uchwały Sejmu lub Senatu - art. 7c ust. 6 ustawy szczególnej. Do podjęcia uchwały wymagana jest bezwzględna większość ustawowej liczby posłów lub senatorów.

ZASADA INCOMPATIBILITAS Zasada incompatibilitas (inaczej zasada niepołączalności) ma na celu umacnianie niezależności parlamentarzystów. Zasadę można rozpatrywać w aspekcie: Formalnym – zakaz łączenia mandatu z innymi stanowiskami państwowymi (Art. 103 Konstytucji) Materialnym – zakaz podejmowania określonych rodzajów działalności zawodowej (art. 107 Konstytucji)

ZASADA INCOMPATIBILITAS Niepołączalność formalna Oznacza wyłączenie możliwości równoczesnego piastowania mandatu posła/senatora i sprawowania innego urzędu lub zajmowania innego stanowiska. Zainteresowany co do zasady powinien dokonać wyboru pomiędzy dwiema konfliktowymi funkcjami. Należy odróżniać ją od niewybieralności, która oznacza wyłączenie zdolności danej osoby do kandydowania w wyborach ze względu na obecnie pełnione stanowisko, urząd. Niepołączalność formalna =/= Niewybieralność

ZASADA INCOMPATIBILITAS Niepołączalność formalna w Konstytucji art. 102 art. 103 ust. 1 art. 103 ust. 2

ZASADA INCOMPATIBILITAS Niepołączalność materialna Oznacza zakaz podejmowania pewnych typów działalności w okresie sprawowania mandatu. Zgodnie z art. 107 są to działalności gospodarcze, w ramach których osiągane są korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego. Katalog ten może być rozszerzony w ustawach szczególnych.

PRAWA POSŁA I SENATORA Udział w posiedzeniach plenarnych Sejmu/Senatu i komisji* Prawo zabierania głosu Prawo kandydowania i zasiadania w organach Sejmu/senatu Prawo organizowania się w kluby, koła i zespoły poselskie Prawo zgłaszania interpelacji i zapytań Prawo uzyskiwania informacji i wyjaśnień od członków Rady Ministrów oraz przedstawicieli właściwych instytucji i organów państwowych Prawo podejmowania interwencji w organach administracji rządowej i samorządowych w celu załatwienia sprawy wniesionej w imieniu własnym lub wyborcy Prawo zorganizowania biura poselskiego Prawo do diety parlamentarnej Prawo do bezpłatnych przejazdów Prawo do bezpłatnego urlopu w miejscu stałej pracy

OBOWIĄZKI POSŁA I SENATORA Udział w posiedzeniach plenarnych Sejmu/Senatu i komisji* Obowiązek informowania wyborców o swej pracy i działalności izby Obowiązek przyjmowania opinii, postulatów oraz wniosków wyborców Obowiązek składania oświadczeń majątkowych