Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW POLITYKA SPOŁECZNA (1) Doc. dr Zofia Skrzypczak Wydział Zarządzania UW

Polityka społeczna - definicja Polityka społeczna – naukowa teoria oraz określenie metodologii i metod badawczych, zajmujących się zagadnieniem potrzeb materialnych i duchowych człowieka oraz grup społecznych na określonym etapie rozwojowym państw, z uwzględnieniem także geofizycznych i kulturowych uwarunkowań Polityka społeczna stanowi jedną z nauk społecznych – ma ścisły związek z ekonomią, socjologią, psychologia, demografią, filozofią, prawem….. doc. dr Zofia Skrzypczak

Przedmiot polityki społecznej „...system idei oraz działań zmierzających do polepszenia całokształtu warunków życiowych ludności...” (wg E. Rosset) “…część polityki społeczno-gospodarczej (...) w dziedzinie kształtowania warunków życia społeczeństwa, stosunków międzyludzkich oraz przemian struktury społecznej. Działalność ta zmierza do optymalnego zaspokajania potrzeb ludności (...) uwzględniającego współzależność między postępem społecznym a wzrostem gospodarczym” (wg A. Rajkiewicza) doc. dr Zofia Skrzypczak

Cele polityki społecznej */ wg T. Marshalla: a) eliminacja ubóstwa b) maksymalizacja dobrobytu c) osiąganie równości */ wg J. Szczepańskiego: a) przezwyciężanie niedostatku b) szukanie sprawiedliwości w społeczeństwie c) zapewnienie warunków życia we względnym dobrobycie wszystkim obywatelom doc. dr Zofia Skrzypczak

Zakres przedmiotowy polityki społecznej potrzeby związane ze sferą bytu – wyżywienie, mieszkanie, pomoc materialna w wypadku zdarzeń losowych, niezdolność do pracy potrzeby sfery pozamaterialnej – ochrona zdrowia, edukacja, usługi i działalność kulturalna potrzeby psychospołeczne – aktywność społeczna, satysfakcja z pracy, uznanie, poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego i społecznego. doc. dr Zofia Skrzypczak

Podstawowe dziedziny polityki społecznej – polityka: ludnościowa i rodzinna w dziedzinie zatrudnienia, płac, warunków i ochrony pracy mieszkaniowa ochrony zdrowia oświatowa kulturalna zabezpieczenia społecznego i opieki społecznej ochrony środowiska naturalnego prewencji i zwalczania zjawisk patologii społecznych doc. dr Zofia Skrzypczak

Podmioty polityki społecznej państwo samorząd organizacje pozarządowe doc. dr Zofia Skrzypczak

Historia polityki społecznej doc. dr Zofia Skrzypczak

Historia polityki społecznej (1) Średniowiecze: działania z zakresu pomocy społecznej, realizowane przez Kościół Katolicki i przez gminy w państwach protestanckich, a wyrażające się udzielaniem pomocy ubogim i organizowaniu szpitali Wiek XIX: gospodarka kapitalistyczna – wykorzystywanie robotników; polityka społeczna państwa – m.in. łagodzenie skutków rewolucji przemysłowej, przeciwdziałanie szerzeniu się epidemii, przestępczości; robotnicy – organizacja związków zawodowych, powstanie międzynarodowych organizacji robotników; państwo – akty prawne: skracanie czasu pracy, ochrona pracy kobiet i młodocianych, rozwój służby zdrowia i ubezpieczeń społecznych, organizacja robót publicznych doc. dr Zofia Skrzypczak

Historia polityki społecznej (2) Po I wojnie światowej: dalszy postęp zwłaszcza w dziedzinie ochrony pracy, ubezpieczeń i walki z bezrobociem (rola Międzynarodowej Organizacji Pracy) powstanie systemu polityki społecznej – tworzą się wzory ustaw i instytucji, uznawane i naśladowane w wielu krajach, podejmuje się prace harmonizujące politykę społeczną i politykę gospodarczą poszerzanie się wpływu państwa na sferę socjalną – koncepcje „państwa dobrobytu” (np. Szwecja), „społecznej gospodarki rynkowej” (np. Republika Federalna Niemiec), państwa socjalistyczne (nadopiekuńczość państwa); doc. dr Zofia Skrzypczak

Historia polityki społecznej (3) Po II wojnie światowej - wyraźna intensyfikacja działań z zakresu polityki społecznej: dążenie do objęcia świadczeniami wszystkich warstw ludności, zwłaszcza warstw średnich, a nie tylko robotników czy najbardziej potrzebujących pomocy dostosowanie wysokości emerytur, rent i innych świadczeń socjalnych, a także płac do wzrostu kosztów utrzymania lub wzrostu płac realnych rozbudowa służb socjalnych dążenie do harmonizacji i ujednolicenia zasad polityki społecznej w skali regionalnej i globalnej wzrost roli związków zawodowych w kształtowaniu polityki społecznej wzrost udziału wydatków na cele socjalne w budżetach państw rozszerzenie form pomocy materialnej dla bezrobotnych (przy braku skutecznych środków zwalczania bezrobocia) doc. dr Zofia Skrzypczak

Historia polityki społecznej (4) Lata 70-te i 80-te XX wieku – zahamowanie rozwoju polityki społecznej: konieczność ograniczania rosnących wydatków społecznych, bowiem świadczenia społeczne w wielu przypadkach przekroczyły realne możliwości poszczególnych państw doc. dr Zofia Skrzypczak

Instrumenty polityki społecznej regulacje (zakazy całkowite i warunkowe np. koncesje, licencje oraz nakazy) ekonomiczne (subsydia, dotacje, zasiłki, preferencje kredytowe, zwolnienia i ulgi podatkowe oraz podatki, opłaty, cła i kary finansowe) informacje (zachęty oraz ostrzeżenia) doc. dr Zofia Skrzypczak

Zasady polityki społecznej doc. dr Zofia Skrzypczak

Zasady polityki społecznej (1) 1) zasada przezorności – bezpieczeństwo socjalne jednostki nie może być tylko efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale wynikać powinno także z odpowiedzialności człowieka za przyszłość własną i rodziny doc. dr Zofia Skrzypczak

Zasady polityki społecznej (2) 2) zasada samopomocy – przejawia się w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi doc. dr Zofia Skrzypczak

Zasady polityki społecznej (3) 3) zasada solidarności społecznej – przenoszenie konsekwencji ryzyk socjalnych z jednostek na społeczeństwo, wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad interesami poszczególnych klas lub warstw doc. dr Zofia Skrzypczak

Zasady polityki społecznej (4) 4) zasada pomocniczości (subsydiarności) – przyjęcie określonego porządku, w jakim różne instytucje społeczne dostarczają jednostce wsparcia doc. dr Zofia Skrzypczak

Zasady polityki społecznej (5) 5) zasada partycypacji (uczestnictwa) – wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, by poszczególni ludzie mieli możliwość pełnej realizacji swoich ról społecznych, by mieli prawo do bycia członkiem grup społecznych i zbiorowości oraz do aktywnego w nich działania doc. dr Zofia Skrzypczak

Zasady polityki społecznej (6) 6) zasada samorządności – stanowi realizację takich wartości, jak wolność i podmiotowość człowieka doc. dr Zofia Skrzypczak

Zasady polityki społecznej (7) 7) zasada dobra wspólnego - przejawia się w takich działaniach władz publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli doc. dr Zofia Skrzypczak

Zasady polityki społecznej (8) 8) zasada wielosektorowości – polega na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych i instytucji rynkowych, które dostarczają środków i usług służących zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa doc. dr Zofia Skrzypczak

Modele polityki społecznej doc. dr Zofia Skrzypczak

Modele kształtujące politykę społeczną (3) 3. Model instytucjonalny – polega na zintegrowanej działalności polityki społecznej w ramach danego społeczeństwa; państwo nie wyznacza granic swojego zaangażowania w działalność socjalną; odpowiedzialność za zagwarantowanie dobrobytu i bezpieczeństwa każdej jednostki ponosi społeczeństwo; rodzina, wolny rynek nie są w stanie zapewnić każdemu zaspokojenia potrzeb na wymaganym poziomie – stąd planowa działalność państwa zastępuje mechanizmy rynkowe doc. dr Zofia Skrzypczak

Modele kształtujące politykę społeczną (1) 1. Model marginalny – opiera się na założeniu, że rynek prywatny i rodzina stanowią naturalne kanały, za pomocą których potrzeby ludzkie powinny być zaspokajane; dopiero jeśli tak się nie dzieje - dopuszcza się wkroczenie polityki społecznej, ale traktowanej jako rozwiązanie doraźne; państwo powinno interweniować tylko w ostateczności i jedynie w stosunku do tych grup społeczno-zawodowych, które nie są w stanie same sobie poradzić doc. dr Zofia Skrzypczak

Modele kształtujące politykę społeczną (2) 2. Model służebny – traktuje politykę społeczną jako dodatek do ekonomii; potrzeby społeczne mają być zaspokajane na podstawie kryterium zasług i wydajności; opiera się na wzorach ubezpieczeń prywatnych – jednostki, a również grupy społeczno-zawodowe są zachęcane do samodzielnego zapewnienia sobie ochrony przed różnymi zdarzeniami losowymi; formą postulowaną są dobrowolne ubezpieczenia. doc. dr Zofia Skrzypczak

Modele kształtujące politykę społeczną (4) 4. Model motywacyjny (korporacyjny, socliberalny) jest rozwiązaniem charakterystycznym dla rozwiniętej społecznej gospodarki rynkowej – uwzględnia możliwości szerszej ingerencji państwa w sprawy socjalne, w wyraźnym zachowaniem priorytetu gospodarki rynkowej; państwo gwarantuje podstawowe bezpieczeństwo socjalne, ale dużą część zadań z tego zakresu realizują organizacje pozarządowe (związki zawodowe, organizacje samorządowe); programy społeczne traktowane są jako ważny dodatek do gospodarki, choć powinny jak najmniej zakłócać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej doc. dr Zofia Skrzypczak

Modele kształtujące politykę społeczną (5) 5. Model elementarny – spotykamy go w krajach o słabo rozwiniętej polityce społecznej; pomoc społeczna opiera się na dobroczynności (często działalności charytatywnej kościoła), większość problemów i potrzeb społecznych zaspokajają organizacje pozarządowe; państwo zabezpiecza podstawową ochronę socjalną dla obywateli poprzez ustanowienie minimum socjalnego doc. dr Zofia Skrzypczak