Metody badań pedagogicznych Metody ilościowe Monografia pedagogiczna Eksperyment pedagogiczny Metoda indywidualnych przypadków Sondaż diagnostyczny Metody jakościowe Rodzaje badań: Badanie etnograficzne Studium przypadku Badanie fenomenograficzne Badanie w działaniu Wykorzystywane metody: Otwarty wywiad pogłębiony Dyskusja grupowa Obserwacja uczestnicząca

Do systematycznej obserwacji musimy zaplanować:

Metoda (wg Kamińskiego) to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.

Jakościowe metody badań Sposoby diagnozowania i zjawisk w ich kontekście historyczno – społecznym i podmiotowym, w odróżnieniu od metod ilościowych sięgają do jednostkowych historii życia (badania biograficzne) lub subiektywnych przeżyć i sądów.

Ilościowe metody badań Badacz zakłada istnienie obiektywnego świata oraz możliwość obiektywnego poznania go za pomocą precyzyjnie skonstruowanych narzędzi. Bada więc tylko poddające się pomiarowi obiekty i poszukuje między nimi zależności przyczynowo – skutkowych. Przedmiotem tak rozumianego badania mogą być tylko fakty.

Obserwacja

Technika badań – czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów. Są czynnościami określonymi przez dobór odpowiedniej metody i przez nią uwarunkowanymi. Narzędzie badawcze – jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badań.

Eksperyment Pedagogiczny (wg Zaczyńskiego) Eksperyment jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej) polegającą na wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem. Charakter eksperymentu polega na wprowadzeniu do wybranego układu (zbiorowości społecznej, zespołu zdarzeń, zjawiska lub procesu) specjalnie przez nas wybranego czynnika w celu uzyskania pożądanych zmian układu lub w celu sprawdzenia jakie zmiany w obserwowanym układzie zajdą pod wpływem owego nowego czynnika zwanego zmienną niezależną. Celem eksperymentu jest więc wykrycie związków przyczynowo-skutkowych między zmienną niezależną a elementami badanego układu.

Metoda indywidualnych przypadków Jest to sposób badań polegający na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych. Wywodzi się z metod pracy socjalnej rozwijanych w pedagogice opiekuńczej. Zajmuje się takimi problemami jak: trudności dydaktyczne i wychowawcze a sytuacja rodzinna, funkcjonowanie rodzin zastępczych, opiekuńczych itp. pierwszym zadaniem metody badawczej indywidualnych przypadków jest przeprowadzenie rozpoznania (diagnozy) badanych jednostek pod kątem rozwiązywanej problematyki. Następnie w oparciu o dokonaną diagnozę należy podjąć próbę wskazania hipotetycznej prognozy (lub raczej prognoz) rozwoju sytuacji, w zależności od nieingerencji lub ingerencji wychowawczej, oraz zaproponować postępowanie mogące ulepszyć istniejącą rzeczywistość.

Monografia pedagogiczna wg A. Kamińskiego Metoda postępowania, która prowadzi do opisu instytucji wychowawczych np. (szkoły). Przedmiotem badania są instytucje wychowawcze lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej. Prowadzi ono do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad, efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.

Sondaż diagnostyczny Jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach, poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych-posiadających znaczenie wychowawcze-w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje. Badania sondażowe obejmują wszelkiego typu zjawiska społeczne o znaczeniu istotnym dla wychowania, ponadto stany świadomości społecznej, opinii i poglądów określonych zbiorowości, narastania badanych zjawisk, ich tendencji i nasilenia. Metoda sondażu pozwala na poznanie określonego zjawiska społecznego, ustalenie jego zasięgu, zakresu, poziomu i intensywności, następnie ocenę i w wyniku tego zaprojektowanie modyfikacji, czyli zmian ulepszających negatywne sytuacje życia ludzi w badanym środowisku albo wzmagających pozytywne momenty wzajemnych oddziaływań jednostek. Metoda sondażu daje nam opis i pozwala na wyjaśnienie pewnych zjawisk masowych czy ważniejszych procesów występujących w zbiorowości. Charakterystyczne tu jest instrumentalne użycie respondentów jako jednostek dostarczających pożądanych informacji.

Techniki badawcze Obserwacja. Wywiad Ankieta Badanie dokumentów Inne, m.in.: Pomiar środowiska wychowawczego Techniki socjometryczne Analiza treści

Wywiad Ankieta Jest to rozmowa badającego z respondentem lub respondentami, według opracowanych wcześniej dyspozycji. Jest prowadzona w sposób planowy i kierowany, w celu uzyskania określonych informacji. Jest to czynność dwustronna, oparta na bezpośrednim kontakcie respondenta z prowadzącym wywiad. To szczególny przypadek wywiadu. Jest techniką gromadzenia informacji polegającą na wypełnianiu samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub najczęściej bez obecności ankietera. Jest ona zbiorem specjalnie sformułowanych pytań, na które osoba badana powinna dać odpowiedź.

Typy wywiadów nie skategoryzowany - daje możliwość swobody w formułowaniu pytań oraz zmieniania ich kolejności, stawianie pytań dodatkowych skategoryzowany - ogranicza kolejność i brzmienie stawianych pytań jawny - badany poinformowany jest o celach i przedmiocie wywiadu, musi być on skategoryzowany ukryty - stosowany w przypadku gdy przedmiotem wywiadu są drażliwe zagadnienia, badania postaw, motywacji i innych, badany nie jest poinformowany o przedmiocie rozmowy jawny nieformalny - to luźna rozmowa, podczas której badający usiłuje przez stosowne jej ukierunkowanie uzyskać interesujące go dane jawny formalny - gdy badany orientuje się o fakcie przeprowadzania z nim wywiadu indywidualny zbiorowy - ma uzasadnienie gdy przedmiotem badań są opinie, fakty jednorodnej grupy, wywiadom zbiorowym towarzyszą emocje dodatnie i ujemne, mogące mieć znaczenie dla wiarygodności badań

Badanie dokumentów Badanie dokumentów i materiałów jest techniką badawczą służącą do gromadzenia wstępnych, opisowych, a także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczym. Jest także techniką poznawania biografii jednostek i opinii wyrażonych w dokumentach.

Rodzaje dokumentów To każdy przedmiot materialny, w którym jest utrwalona myśl ludzka. Dokumentacja może być osobista lub instytucji. Ze względu na formę dzieli się na: graficzną oglądową słuchową Graficzna – rekopisy, publikacje, archiwalia, itp oglądowa – fotografie, przeźrocza, filmy, obrazy i eksponaty muzealne, itp. Słuchowa – płyty, taśmy, itp.

Techniki najczęściej wykorzystywane w poszczególnych metodach Monografia pedagogiczna Badanie dokumentacji Obserwacja Ankieta Wywiad Sondaż diagnostyczny Analiza dokumentów Eksperyment pedagogiczny Techniki eksperymentalne, tj.: Technika grup równoległych Technika rotacji Technika jednej grupy Metoda indywidualnych przypadków Wywiad Obserwacja Analiza dokumentów

Warunki poprawności: monografia pedagogiczna Zapobieganie niebezpieczeństwom typu: Subiektywizm - uleganie sugestii przyjętych w obserwowanym środowisku poglądów, przekonań i sposobów myślenia, co grozi wypaczeniem rzeczywistego obrazu w opisie, Pseudo uogólnienie – ze względu na fakt, że badania prowadzone są na jednostkowych „przypadkach”, Opisowość – przerost opisu nad prognozą oraz planem działania mającym zmodyfikować badaną rzeczywistość społeczno-wychowawczą.

Warunki poprawności: eksperyment pedagogiczny Uprzedni wgląd w dotychczasowy dorobek wiedzy związanej z daną dziedziną, Zapobieganie niebezpieczeństwom typu: niedostateczna kontrola zmiennych w trakcie przeprowadzanych badań, brak odpowiednich „układów odniesienia" celem obiektywnego orzekania o wynikach eksperymentu, niewłaściwy dobór grup i klas eksperymentalnych i kontrolnych oraz uczących w nich nauczycieli lub opiekunów, niedostateczny czas trwania eksperymentu i zbyt mała liczba grup (klas) porównawczych, przesadny rozgłos eksperymentu

Warunki poprawności: metoda indywidualnych przypadków 1 Ostrożne budowanie uogólnień, Wykazanie (udowodnienie) rzetelności i trafności badań, Spełnienie następujących kryteriów: wiarygodność wypowiedzi osób badanych, powoływanie się w interpretacji wyników badań na możliwie wiele wypowiedzi osób badanych, a także ich wytwory (wypracowania, pamiętniki) i dane z obserwacji, bliskość kontaktów badacza z osobami badanymi i brak czynników zakłócających proces badawczy w warunkach naturalnych; prowadzenie badań w sposób możliwie systematyczny i w miarę ciągły podmiotowe traktowanie osób badanych, nawiązywanie bliskich i serdecznych kontaktów z osobami badanymi, okazywanie im postaw autentyzmu, akceptacji i rozumienia empatycznego.

Warunki poprawności: metoda indywidualnych przypadków 2 koncentrowanie się zwłaszcza na problemach, które trudno rozwiązać pomocą badań ilościowych (statystycznych); formułowanie celów badawczych w sposób raczej ogólny niż uszczegółowiony i wyłącznie w formie pytań otwartych, ale zawsze w sposób precyzyjny i jednoznaczny; liczenie się z własnymi możliwościami nawiązywania głębszych relacji z osobami badanymi; dokonywanie opisu i analizy badanego zjawiska w szerokim kontekście sytuacyjnym; nastawienie na rozumienie badanych zmiennych a nie tylko na poszukiwanie istniejących między nimi zależności przyczynowo- skutkowych; odwoływanie się do swojej (badacza) wyobrażeń i intuicji,ale z pewną dozą krytycyzmu i niedowierzania; wyjątkowo staranne dobieranie osób badanych, odpowiednio do celu badań.

Warunki poprawności: sondaż diagnostyczny 1 Odpowiednie wybranie takiej grupy do badań aby stanowiła ona możliwie najwierniejsze odbicie struktury, wszystkich elementów i wszystkich cech badanej populacji. Odpowiednia konstrukcja pytań ze względu na formę i treść : muszą dotyczyć one wyłącznie spraw istotnych z punktu widzenia podejmowanych problemów badawczych, muszą być jednakowo rozumiane przez wszystkie osoby badane, nie mogą być zbyt trudne do odpowiedzi, muszą być pozbawione nadmiernej sugestii, muszą być wyrażone w grzecznościowej formie. Kolejność i logiczność zamieszczanych pytań: od prostych do skomplikowanych od ogólnych do szczegółowych od ogólnych do bardziej osobistych Staranne sformułowanie możliwych odpowiedzi na zadawane pytania (kafeterii)

Warunki poprawności: sondaż diagnostyczny 2 Błędnie postawione pytania: pytania alternatywne, pomimo że poprawna odpowiedź nie ogranicza się tylko do jednej z podanych w nim możliwości, np. „Czy wolisz spędzać czas wolny oglądając telewizję czy czytając książkę?", pytania domagające się informacji w sprawach, o których badani nie mają nic lub niewiele do powiedzenia, pytania o zdecydowane stanowisko w określonej sprawie, gdy tymczasem osoba badana nie ma co do tej sprawy wyrobionego zdania, pytania sformułowane w sposób nieprecyzyjny, sugestywny lub zbyt trudne.